از خلخال تا تهران در گفتگو با استاد سید محمّدمسعود نقیب

متولد 1332 هستم در 11 فروردین (5 رجب) در شهرستان خلخال در خانواده روحانی پا به عرصه وجود نهادم. تحصیلات ابتدایی و دوره اول متوسطه را در خلخال گذراندم، سپس برای ادامه تحصیل عازم تبریز شدم.بعد از اتمام تحصیلات ابتدا در آموزش و پرورش به عنوان دبیر و سپس در وزارت کشور به عنوان شهردار خلخال و فرماندار شهرستان‌های هشترود و شهرستان مغان مشغول بودم؛ مدتی نیز در نهضت سوادآموزی آذربایجان شرقی و بعد از آن به عنوان دبیر کمیته قفقاز در استانداری آذربایجان شرقی انجام وظیفه نمودم؛ سال 1371 به عنوان معاون مرکز اسناد و کتابخانه ملی مدیریت شمال غرب و در حال حاضر مدیریت این مرکز را به عهده دارم.

معرفت جنگ در جمیع جهات باید به نسل حاضر و آینده منتقل شود

سال 1373 شهید بزرگوار صیاد شیرازی به این فکر افتادند که حیف است که تاریخچه جنگ، خاطرات جنگ و یافته های جنگ چه یافته های علمی، نظامی و چه یافته های حماسی، معنوی، عرفانی، روحی، عبادی و فرهنگی جنگ در سینه ها بماند و بعد از این نسل همراه اینها به آن دنیا برود گفتند بهتر است که این ارزشها را به نسل حاضر و آیندگان منتقل کنیم، کارهایی در سازمانهای ارتش و سپاه در حال انجام بود...

کاربرد جغرافیا در تاریخ

در مورد بستگی نزدیک تاریخ و جغرافیا نیاز به بحث و توضیح نیست و از ایام دور تاریخ­نگاران جغرافی­نویس و جغرافی­نویسان نیز تاریخ­نگار بوده­اند. از استرابوی یونانی تا روزگار اخیر. در کشور ما هم هنگامی که علوم جدید دانشگاهی وارد شد، ابتدا دروس تاریخ و جغرافیا با هم یکی بودند و لیسانس تاریخ ـ جغرافیا به محصلین اعطا می­شد و جدایی این دو رشته محصول سال­های اخیر است.

همسویی شوروی با انگلستان در مخالفت با نهضت ملی ایران

موضوع نفت از همان آغاز رنگ سیاسی به خود گرفت. رقابت دیرینه میان روسیه و انگلستان در ایران مردم را بر آن داشت که به نفت هم به عنوان یک مسئله سیاسی بنگرند. جریان های بعدی هم سیاسی بودن مسئله را تشدید کرد. در سال 1932 و 1933 و موضوع تمدید قرارداد نفت و همچنین در دوران جنگ جهانی دوم و سالهای پس از آن باز مسئله نفت به یک پدیده سیاسی بدل شد. در وقایع مربوط به آذربایجان موضوع نفت نزدیک بود موجب تجزیه ایران بشود. بنابر این تفکیک مسئله نفت به اینکه پدیده‌ای اقتصادی بوده یا سیاسی درست نیست

تاریخ‌نگاری بی‌طرف، یک شوخی است

در عصر حاضر، ‌تاریخ به عنوان عامل انتقال تجربه، درس عبرت یا الگوپذیری مطرح می‌شود. بنابراین نباید به دنبال همسان‌سازی تاریخ با عصر حاضر بود، همسان‌سازی عمدتاً با اغراق یا پنهان کردن بخش‌هایی از تاریخ همراه است. تاریخ باید به درستی بیان شود تا افراد بتوانند به قدر توان و ظرفیت وجودی از آن بهره بگیرد. اما یکی از مهم‌ترین فواید مطالعه تاریخ، دشمن‌شناسی است. آن‌جا که درگیری‌ها بر سر وحدت و اقتدار ملی یک کشور است، باید معاندان را شناسایی کرد و پیشینه آنها را هیچ‌گاه از نظر دور نداشت.

مفهوم انقلاب مشروطه

کلاً اصطلاح‌ انقلاب‌، چه‌ به‌ لحاظ‌ منطوِق و چه‌ به‌ لحاظ‌ مفهوم‌ و خاصّه‌ به‌ لحاظ‌ مصادیق‌ انضمامی‌ واقعی‌ که‌ در تاریخ‌ داشته‌، قابل‌ تامل‌ و بررسی‌ است‌. در زبان‌ فارسی‌ و عربی‌ آن‌ از ریشه‌ «قَلَبَ» به‌ معنای‌ تغییر و تحول‌ است‌ و در زبانهای‌ اروپائی‌ از ریشه‌ لاتینی‌ Revolutio گرفته‌ شده‌ که‌ دائره‌ شمول‌ بسیار وسیعی‌ دارد که‌ از کاربرد سیاسی‌ و اجتماعی‌ آن‌ به‌ مراتب‌ تجاوز می‌کند.

تأثیر و کاربرد تاریخ در سینما

من هرچه می­دانم از تاریخ می­دانم و این موضوع را که روایت سینمایی چه برداشتی از تاریخ دارد، باید به عهده­ی دست­اندرکاران سینما و کسانی مشغول تدوین و تنظیم روایت­هایی به سبک خودشان هستند، گذاشت تا توضیح دهند. من و همه­ی کسانی که با تاریخ سروکار داریم، تاریخ را علمی می­دانیم که در مورد وقایع گذشته بحث می­کند و هدفش نیز ارزیابی حقیقت است.

روایت تاریخی و روایت سینمایی

به نظرم باید به دنبال خاستگاه نخست سینمای تاریخی باشیم. من تاریخ اروپایی آن را نمی‌دانم اما هرچه بود و هست به تفنن به میان ما آمد. پیش از انقلاب گرایش اندکی در این زمینه بود؛ اما بعد از انقلاب، به تناسب اهمیتی که تاریخ یافت، این رشته از سینما نیز مهم شد.

تأملی در تاریخ شفاهی

در نگاه تفسیرگرایی (هرمونیتیکی)(1) از تاریخ، کل هستی به عنوان یک متن(2) نگریسته می‌شود. ویژگی متن لایه لایه بودن آن است. در پس هر ورقه و لایه معنایی نهفته است. تفاوت متن با اثر، همین است. یعنی اثر دارای لایه‌های متعدد نیست و شما در آن فقط با یک لایه برمی‌خورید. ولی در متن به لایه‌های متعدد برمی‌خورید. لذا بسیاری از هرمونتسین‌ها معتقدند کل هستی یک متن است

تحولات آموزشی دوران پهلوی

علی دهقان یکی از فرهنگیان قدیمی و فارغ‌التحصیل دارالمعلمین عالی می باشد که حدود شصت سال از عمر خود را در امور فرهنگی و مدارس سپری کرده است. وی در این گفت وگو ضمن تشریح اوضاع فرهنگی و بیان مشکلات موجود در راه توسعه و گسترش مدارس و مراکز آموزشی به شرح خاطراتی از جنگ جهانی اول و دوم، اشغال بخشهایی از خاک ایران توسط سربازان بیگانه، اوضاع آذربایجان و اعلام خودمختاری آن توسط پیشه‌وری پرداخته و نحوة عملکرد استانداران آذربایجان، وزیران فرهنگ، نخست‌وزیران و برخی دیگر از رجال عصر پهلوی را به نقد کشیده است.