درباب چیستی تاریخ از کار و التون تا رورتی و وایت

کیت جنکیز، استاد بازنشسته­ی نظریه­ی تاریخی دانشگاه چیچستر انگلیس و یکی از تأثیرگذارترین نظریه­پردازان پُست­مدرن در حوزه­ی تاریخ و تاریخ­نگاری است. او در ابتدای دهه 90 میلادی، با انتشار نخستین کتاب خویش با نام «بازاندیشی تاریخ» که با استقبال فراگیر مخاطبان روبرو شد ـ تا آن­جاکه در ردیف آثار کلاسیک انتشارات Routledge قرار گرفت ـ نظرات رادیکال خود را درباره­ی چیستی تاریخ برملا کرد. او هم­صدا با نظریه­پردازان پُست­مدرن دیگری همچون هایدن وایت و فرانک انکراسمیت بر این باور است که تاریخ، بیش از آن­که فعالیتی تجربی و تحلیلی باشد، یک «بازنماییِ روایتیِ فرهنگیِ حال­گرا» است.

تحقیق در تاریخ

تاریخ و تاریخ­نگاری به عنوان یک علم در محیط آکادمیک ایران عمر چندانی ندارد. اما در همین اوان پذیرش این شاخه علوم انسانی به عنوان علم، دانشجویان و محققین با کمبود عنوان برای تحقیقات خود روبرو شده‌اند. بسیاری از دانشجویان علاقمند برای یافتن موضوع مناسب برای تحقیق تلاش می­کنند، اما در نهایت دست خالی از این میدان جستجو بیرون می­آیند. عدم توفیق دانشجویان در یافتن عنوان برای تحقیق دلایل متعددی دارد که بحث در این مورد در این مقال نمی­گنجد و تنها به یک دلیل که با موضوع معرفی کتاب حاضر ارتباط دارد؛

چشم انداز تاریخ

یکی از مسائلی که به نظر می‌رسد در مباحث و مبانی نظری تاریخی کمتر بدان توجه شده است، جایگاه و موقعیت مورخ (Historian) در برابر آنچه که او «می‌یابد» یا آنچه که او «می‌سازد» است؛ یعنی تاریخ. اینکه گفته شد می‌یابد یا می‌سازد بستگی دارد به اینکه کدام یک از روش‌های تاریخ‌نگاری پوزیتیویستی یا تأویل¬گرایانه برای ما قابل قبول¬‌تر باشد

کشتی تاریخ بر دریای زبان

تاریخ، ضبط و ثبت و بررسی و گزارش رویدادهای گذشته بر پایه‌ی پیوستگی زمانی است و در ادب فارسی به چند معنی به‌کار رفته است: 1ـ زمان وقوع یک امر یا حادثه، نسبت به مبدأ معین (مبدأ تاریخ) 2ـ سیر تدریجی زمان و حوادث، یعنی تطور تاریخی 3ـ تدوین تاریخ یا تاریخ‌نگاری 4ـ علم تاریخ یا رشته‌ای از دانش که به پژوهش رویدادهای گذشته (تا آن‌جا که بر ملت یا قومی اثر گذاشته‌اند) بر پایه‌ی پیوستگيِ زمانی آن‌ها و با بررسيِ انتقاديِ اسناد و مدارک می‌پردازد و معمولاً درباره‌ی علل وقوع رویدادها توضیحاتی می‌دهد

روش پژوهش در تاریخ

روش تحقیق و پژوهش در علم به‌عنوان یکی از مبانی اصلی و اولیه هر دانشی به‌شمار می‌آید و علوم انسانی نیز به‌عنوان یکی از علوم تأثیرگذار در جامعه بشری، از این امر مستثنی نیست. در کشور ما به دلایلی که در این گفتار، مجال پرداختن به آن نیست، علوم انسانی از کمبود روش‌های تحقیق و پژوهش رنج می‌برد.

واپسین دستاورد دین‌پژوهی تاریخی

توصیف مکتوب احوال و اعمال انسان را به هر روش و مبتنی بر هر مکتب و رعایت هر شیوه‌ی تنظیم و تدوین، می‌توان تاریخ‌نگاری خواند که در معنای خاص بر ثبت وقایع و احوال هر قوم یا جامعه‌ی جهانی اطلاق می‌گردد. عامل متغیر در فن تاریخ‌نگاری، انگیزه‌ها و اهداف و فواید یا علل غایی تاریخ‌نگاری است که بحث از آن‌ها معنای دقیق‌ترِ تاریخ‌نگاری را روشن می‌کند تاریخ‌نگاريِ دینی، ثبتِ مکتوبِ عقاید و تجربیات دینی بشر است. این دوره‌ی زمانی، نوعاً با ابداع و اختراع کتابت، در حدود پنج هزار سال قبل (سه‌هزار سال پیش از میلاد مسیح) و در خاور نزدیک آغاز می‌گردد. اما مکتب مطالعه‌ی تاریخی دین یا به بیان امروزی تاریخ‌نگاری دینی مکتبی فکری است که در قرن نوزدهم در آلمان شکل گرفت

دفاع از تاریخ

بدون تردید دانش تاریخ در دهه­های پایانی قرن گذشته در حوزه نظری آماج انتقادات و حملات بنیادی فیلسوفان و اندیشمندان پست­مدرن بوده است. این انتقادات و حملات به اندازه­ای شدید و مبنایی بوده است که در صورت پذیرش و استمرار آن تقریباً دیگر چیزی از اعتبار و اهمیت تاریخ باقی نخواهد ماند. چرا که این فیلسوفان و اندیشمندان با قبول نظریه «تاریخ هم­چون داستان»، تمامی توان خود را برای «از اعتبار انداختن» دانش تاریخ به کار برده­اند.

تاملی در مجموعه مقالات نخستین همایش تاریخ شفاهی

همایش تاریخ شفاهی که به همت سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران در 16اسفند ماه 1385برگزار شد حاصل آن انتشار 15مقاله از سخنرانیهای همایش مزبورمی باشد که در اواخر سال 1387منتشر و در اختیار علاقمندان تاریخ شفاهی قرار گرفته است .مجموعه حاضر با مقدمه ای که دکترسعید رضایی شریف آبادی نوشته است شروع می شود. سپس خانم نیک نفس گزارشی از روند برگزاری همایش تشریح کرده است.

تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی براساس نقش مردم

جمیل موحدخویی، نویسنده کتاب "سربداران کوچه و بازار" گفت: اهل قلم وظیفه دارند با استفاده از تاریخ‌ شفاهی و با هدف تاریخ‌نگاری به وقایع مهم دوران قبل از پیروزی انقلاب اسلامی بپردازند که مهم‌ترین رکن آن بعد از رهبری و مرجعیت امام خمینی (ره)، مردم بودند

دردم نهفته بِه ز طبیبان مدّعی

در شمارة 69 مجله گنجینه اسناد، مقاله‏ای به قلم نگارنده و همکارش با عنوان «مقدمه‏ای بر استانداردهای تاریخ شفاهی» به چاپ رسید که در آن نویسندگان کوشیده بودند با هدف فراهم کردن زمینه برای یکسان‏سازی شیوه‏های انجام مصاحبه در پروژه‏های تاریخ شفاهی، با اتکاء به رويّه‏های مورد استفاده در مراکز علمی معتبر جهانی و بهره‏گیری از تجارب و مطالعات انجام شده در پروژه تاریخ شفاهی در سازمان اسناد و کتابخانه ملی، راهکارهایی را به منظور تدوین استانداردهایی در این دسته از مطالعات ارائه کنند.