دردم نهفته بِه ز طبیبان مدّعی

در شمارة 69 مجله گنجینه اسناد، مقاله‏ای به قلم نگارنده و همکارش با عنوان «مقدمه‏ای بر استانداردهای تاریخ شفاهی» به چاپ رسید که در آن نویسندگان کوشیده بودند با هدف فراهم کردن زمینه برای یکسان‏سازی شیوه‏های انجام مصاحبه در پروژه‏های تاریخ شفاهی، با اتکاء به رويّه‏های مورد استفاده در مراکز علمی معتبر جهانی و بهره‏گیری از تجارب و مطالعات انجام شده در پروژه تاریخ شفاهی در سازمان اسناد و کتابخانه ملی، راهکارهایی را به منظور تدوین استانداردهایی در این دسته از مطالعات ارائه کنند.

شفا بایدت داروی تلخ نوش (نقدی بر مقاله مقدمه ای بر استانداردهای تاریخ شفاهی)

اگرچه حوزه مطالعات تاریخ شفاهی به عنوان موضوع و رشته‌ای بااهمیت در جهان تلقی می‌شود، اما واقعیتهای موجود ایران، نشان می‌دهد پویائی، تحول و به کارگیری این شیوه در تاریخ‌نگاری ایران در مقایسه با قالبهای تحلیلی مشابه آن در جهان، هنوز ابتدائی است و در آغاز راه قرار دارد. از سوی دیگر هیچگونه تلاش واقعی برای ترجمه آثار و نوشته‌های جدید در این حوزه و سپس کاربردی کردن آنها با واقعیتهای محیط داخلی انجام نمی‌شود. میزان نوآوری در آن بسیار محدود و حوزه نظریه‌پردازی تاریخ شفاهی در محیطهای دانشگاهی هنوز راه نیافته است.دلیل اصلی این امر را، می‌توان در فضای ادراک علمی جامعه جستجو کرد. محیطی که در آن برای تولید، بهره‌گیری و بازسازی نظریات و رهیافتهای ارائه شده کم‌ترین آمادگی فراهم نشده است

در باب شکستن

مسعود بعد از اعتراف خود،‌ در کنارِ رفقایی که با آنها نارفیقی کرده بود، ایستاده و با گریه می‌گفت: «محاکمه‌ام کنید، اعدامم کنید». سراپایش همه چشم شده بود، هزاران چشم خونین که زار زار به حالِ این خودِ ویران شده می‌گریستند. این خودی که دیگر هیچ نداشت. وطن ساواک‌زده با او چه کرده بود؟ کاش چشم و گوشی نبود تا این صحنه‌ی فجیع را ببیند و بشنود. هشت سال زندانِ سیاسی کشیدن و تازه این همه خفت و خواری. وادادگی عیان زیاد به درد ساواک نمی‌خورد. این سازمان جهنمیِ استبداد وادادگی پنهان می‌خواست تا حداکثر سود را هم ببرد. و مسعود به وادادگی پنهان تن داده بود. و نقش‌اش را هم به خواست ساواک خوب بازی کرده بود.

دوست یا دشمن؟!

انتشار جلد ششم یادداشت‌های عَلَم و مطالب تازه‌ای که در آن یافتم، مرا به آن داشت که یک‌بار دیگر دست به قلم ببرم و مطالب تازه و ناگفته‌ای را درباره این چهره مرموز و تأثیرگذار رژیم گذشته عنوان کنم. نویسنده این سطور قبلاً در کتاب‌های بازیگران عصر پهلوی و چهره‌ها و یادها و چهره واقعی عَلَم زوایای زندگی این شخصیت بحث‌انگیز دوران سلطنت پهلویها را شکافته و نکات مندرج در یادداشت‌های او را نیز به نقد کشیده‌ام. لیکن پس از انتشار کتاب اخیر (چهره واقعی علم) که گله و اعتراض بعضی از نزدیکان و بستگان علم را در داخل و خارج کشور به دنبال داشت، اطلاعات تازه‌ای دربارة او به دست آوردم که در نظر داشتم در مقدمه‌ای بر چاپ دوم کتاب عنوان کنم

گزارشی از یک کتاب: "با یاد خاطره"

خاطره و خاطره‌نگاری در تاریخ بشر قدمتی دیرین دارد، به نوعی که شاید این دو بتوان را همزاد دانست. در طرح مباحث نظری این مقوله آثار انگشت‌شماری وجود دارد. از جمله کتاب‌های معدود و ممتاز در این موضوع می‌توان به دو کتاب از نگاشته‌های علیرضا کمری «درآمدی بر خاطره‌نویسی و خاطره‌نگاشته‌ها در گستره‌ی ادب مقاومت و فرهنگ جبهه» و دیگری کتاب پرارج «با یاد خاطره» اشاره کرد. علیرضا کمری از محققان و پژوهشگران نام‌آشنای روایت پایداری و ادبیات دفاع مقدس بی‌نیاز از تعریف وتوصیف است.

تحریف برای تبرئه

تاریخ‌نگاری هر دورۀ زمانی، ویژگی‌های روایت و نگارش خاص خود را دارد. از منظر فلسفۀ تاریخ، عوامل گوناگونی در نگارش روایت‌ها و ثبت وقایع و رخدادها تأثیرگذارند که از جملۀ این عوامل می‌توان به ویژگی‌های شخصیتی و وضعیت روحی مورخ اشاره کرد. تاریخ‌نگاری پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز از این قاعده مستثنا نیست.

یادداشت های امیراسدالله علم

مجموعۀ پنج جلدی یادداشت‌های امیر اسدالله عَلَم، وزیر دربار محمدرضا پهلوی، اگرچه در ویرایش به سکوت و سانسور مبتلا شده است، منبع بسیار مهمی برای بازشناسی ویژگی‌های عصر پهلوی دوم و خصوصیات رجال آن دوره محسوب می‌شود؛ چراکه عَلَم محرم‌ترین شخص از میان رجال سیاسی به شاه بود و با او روابطی خارج از حدّ و حدود شاه و وزیر داشت. کتاب خاطرات او را علینقی عالیخانی، یکی از وزرای اقتصاد و دارایی محمدرضا پهلوی، ویراستاری نموده، که مقدمه‌ای نیز برای آن نگاشته است. یادداشت‌های عَلَم ظاهری تملق‌گویانه نسبت به شاه دارد، امّا فحوای سخنان وی نقدی گزنده و دردناک از اوضاع و احوال آن روزگار است؛

نقد کتاب"خاطرات دکتر علی امینی"

این کتاب نخستین اقدام در جهت تدوین «تاریخ شفاهی ایران» است که دکتر حبیب لاجوردی، یکی از سرمایه‌داران نزدیک به دربار، آن را تهیه کرده است. لاجوردی هم‌اکنون عضو مرکز مطالعات خاورمیانه، وابسته به دانشگاه هاروارد است. بخش فارسی (ایرانی) این مرکز در سال بعد از انقلاب اسلامی ایران در سال 1980 تأسیس شد، تا نیروهای فراری وابسته به رژیم پیشین را به دور هم جمع کند. هدف اصلی مرکز یادشده تشکیل «کمیتۀ نجات ملّی» مرکب از مقامات سیاسی ــ نظامی ــ بازرگانی و حتی ورزشی ــ هنری دستگاه پهلوی بود. کمیتۀ نجات ملّی تحت رهبری دکتر علی امینی، قدیمی‌ترین سیاستمدار عصر پهلوی اداره می‌شد

ماهنامه تجربه شماره 3 منتشر شد

خبر، مصاحبه، مقاله؛‌ یادداشت‌های روزانه، سفرنامه‌ها، گزارشات تاریخی، روزشمارها و خاطرات را می‌شود در حوزه تاریخ شفاهی جای داد. سفرنامه احمد بیگدلی به باتلاق گاوخونی و ورزنه، در جنگ تجربه از جمله این دست خاطرات است که می‌توان با خواندن آن به قسمتی از تاریخ پی برد:

یازدهمین شماره‌ی «پیام بهارستان» با 59 مقاله

یازدهمین شماره‌ی فصلنامه‌ی پیام بهارستان، دوره دوّم، سال سوّم، بهار 1390، با 59 مقاله و 1042 صفحه و به قیمت 10 هزار تومان در زمینه‌های اسناد، مطبوعات و متون در دسترس محققان و علاقه‌مندان قرار گرفته است.