خبرهای فصل؛ بهار 1397
بازآفرینی و ثبت گذشته با تاریخ شفاهی
مریم اسدی جعفری
06 تیر 1397
به گزارش سایت تاریخ شفاهی ایران، «خبرهای فصل» عنوان یکی از سلسله گزارشها در این سایت است. این گزارشها نگاهی دارند به خبرهای مرتبط با موضوع سایت در رسانههای مکتوب و مجازی. در ادامه خبرهایی از بهار 1397 را میخوانید. از فروردین تا خرداد امسال، محافل خاطرهگویی، ثبت تاریخ شفاهی در بیشتر عرصهها – بهخصوص دفاع مقدس- و انتشار کتاب خاطرات مورد توجه قرار گرفتهاند.
فروردین 1397
*«محفل خاطرهگویی به مناسبت ارتحال آیتالله باریکبین» 22 فروردین در شبستان امیرالمومنین مسجدالنبی(ص) و به همت حوزه هنری قزوین برگزار شد.
*حوزه هنری خوزستان، با برپایی «محفل خاطرهگویی بچههای مسجد جزایری اهواز» در تاریخ 23 فروردین، به انعکاس خاطرات دوران جنگ و انقلاب پرداخت.
*حسینیه حضرت ابوالفضل(ع) دامغان، 28 فروردین ماه و به همت حوزه هنری سمنان، میزبان «شب خاطره هنر در اسارت» بود.
*«عصر خاطره و نکوداشت 175 غواص شهید» سیام فروردین ماه بر روی آبهای نیلگون اروندرود برگزار شد.
*حوزه هنری همدان، کتابهای «قمیش» نوشته صادق عادلیان، «خاطرات مرتضی فضلعلی» اثر حسین راد، «هما» شامل خاطرات همسر شهید امیدی نوشته جمشید طالبی، «دما شال» دربرگیرنده خاطرات ماشاءالله حرمتی نوشته مهین سماواتی، «بررسی عناصر روایی خاطرهنویسی در 5 اثر ملی»، «انقلاب اسلامی در نهاوند» شامل خاطرات شهید حیدری و «انقلاب اسلامی در ملایر» را در حوزه تاریخ شفاهی در دست تولید دارد.
*نویسندگان کرمانی با حمایت حوزه هنری این استان، بر اساس اقتباس از کتابهای «آن بیست و سه نفر» و «جراحی در خاکریز» پنج نمایشنامه نوشتند. همچنین سه پروژه ملی در واحد ادبیات پایداری حوزه هنری استان کرمان آغاز شده که گردآوری تاریخ شفاهی انقلاب و برگزاری شب خاطره، جزو این پروژهها هستند.
*حوزه هنری اصفهان، نوزدهم فروردین مستند «رزمآرا، یک دوسیه مسکوت» به کارگردانی سید احسان عمادی را اکران کرد. این مستند، روایتگر دوران نخستوزیری سپهبد حاجیعلی رزمآرا است. منابع تصویری با رویکرد تاریخنگاری شفاهی در مستند «رزمآرا، یک دوسیه مسکوت» استفاده شده است.
*در میان پرفروشترین آثار «طرح عیدانه کتاب» دو اثر در حوزه خاطرات با عناوین «سلام بر ابراهیم: زندگینامه و خاطرات شهید ابراهیم هادی و «خاطرات سفیر... و من سفیر شدم!» قرار داشتند.
*سالار قاسمی، مدیرکل آموزش و پرورش استان قزوین گفت: «موزه فرهنگ و آموزش در شهر قزوین، با هدف گردآوری و حفظ اسناد مربوط به آموزش و پرورش، تدوین تاریخ شفاهی آموزش و پرورش و مستند کردن آن به شکل اسناد تاریخی راهاندازی شده است.»
*سید مسعود شجاعی طباطبایی، مدیر مرکز هنرهای تجسمی حوزه هنری، به اقدامات این مرکز در سال 97 اشاره کرد و افزود: «یکی از کتابهایی که ۸۰ درصد آن تکمیل شده و در این سال منتشر میشود، معرفی هنرمندان مطرح حوزه هنری در شاخههای مختلف به دو زبان فارسی و انگلیسی است.»
*امیرحسین بانکی، رئیس هیأت مدیره خانه انقلاب اصفهان، به ارزیابی برنامههای این مرکز پرداخت و گفت: «سال گذشته، تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی را با همکاری پیشگامان انقلاب جمعآوری کردیم.»
*تاریخ شفاهی موقوفات آستان مقدس حضرت عبدالعظیم الحسنی(ع) را در این نشانی زیر ببینید:
*علیرضا قزوه، مدیر مرکز آفرینشهای ادبی حوزه هنری در صفحه مجازی خود نوشته است: «حاشیههای سفر کرمان را بعد از 12 سال برای بار دوم نوشتم. بار اول در 200 صفحه نوشتمش و گفتم چاپش بماند برای 500 سال بعد و روزی که هیچکدام ما نیستیم! آن نوشتهها را جز خودِ من، کسی نخوانده و ندیده و نخواهد دید.»
http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13970127000503
*محمدحسین ظریفیان، مدیرکل پژوهشهای اسلامی سازمان صدا و سیما اظهار داشت: «تهیه ۱۲۰ هزار دقیقه فیلم و راش از 360 نفر از مفاخر و بزرگان حوزه علمیه و تاریخ شفاهی انقلاب، از فعالیتهای مهم این مرکز در سالیان گذشته بوده است.»
*سید عباس میرهاشمی، رییس انجمن عکاسان انقلاب و دفاع مقدس در آیین تشییع پیکر مرحوم «منوچهر یگانهدوست» عکاس پیشکسوت – 24 فروردین- گفت: «تا فرصت باقی است، باید برای کشف و استخراج تاریخ شفاهی این کشور که در سینه این بزرگان است، اقدام کرد.»
*فرماندار آستارا و مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی استان گیلان، با هدف تحقق هدفهای فرهنگی این مرکز در آستارا، تفاهمنامه همکاری امضا کردند. همکاری مشترک در ضبط و ثبت تاریخ شفاهی، به عنوان بخشی از مفاد این تفاهمنامه درنظر گرفته شد.
*علیاصغرجعفری، مدیرعامل موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس اظهار داشت: «امسال موزه تلاش گستردهای برای ترجمه کتاب و انتشار کتاب تاریخ شفاهی فرماندهان دوران دفاع مقدس دارد. سال گذشته 5 عنوان از کتابهای موزه به زبان اردو و انگلیسی ترجمه شده و بیش از 3 هزار جلسه احصای تاریخ شفاهی در سالهای گذشته انجام شده که تبدیل به کتاب خواهد شد.»
*عزتالله خانجانی، رئیس بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس شرق استان تهران، از برگزاری کارگاه «خاطره نویسی دفاع مقدس» در شهرستانهای شهریار، ورامین و دماوند خبر داد و گفت: «این کارگاهها با هدف انتقال ارزشها و فرهنگ دفاع مقدس به نسلهای آینده برپا شدهاند.»
*«معصومه رحمانی» مدیر ادبیات و انتشارات اداره حفظ آثار و نشر ارزش های دفاع مقدس خراسان شمالی نیز از برگزاری کارگاه آموزشی با موضوع تاریخ شفاهی و خاطره دفاع مقدس با حضور سعید علامیان در تاریخ 22 فروردین خبر داد و افزود: «بعد از تشکیل کارگاه، کتاب «دارساوین» شامل خاطرات سردار فتحالله جعفری نقد و بررسی شد.»
*سرگذشت کتابخانه سلطنتی را از زبان بدری آتابای، کتابدار، فهرستنویس و رئیس این کتابخانه تا سال 1357 بخوانید:
https://tehranshenasi.com/1397/01/19
*دکتر علیاکبر عصارنیا، مدیر مرکز امور خادمین آستان قدس رضوی در جلسه شورای سیاستگذاری طرح «خاطرات و خادمان» گفت: «ما تجربه محدودی در بخش خاطرات خدام داریم. از اینرو برای اجرای این طرح، باید موضوعات اصلی مشخص شود تا افکار منسجمتر و تأثیرگذارتر باشد.»
*گفتوگویی با فاطمه امکانی، سمنوپز نیریزی در این نشانی منتشر شد:
http://fars.farsnews.com/news/13961229000625
*ترجمه سواحیلی کتاب «من زندهام» خاطرات خودنوشت معصومه آباد از یکهزار روز اسارت منتشر شد.
*بخشهایی از کتاب «مگر چشم تو دریاست» شامل خاطرات حاجیه خانم جنیدی، مادر شهیدان جنیدی و همسر حجتالاسلام جنیدی نوشته جواد کلاته عربی، در این نشانی منتشر شد:
http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13961228000838
*علیاصغر فضیلت، مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان گلستان، نهم فروردین در مراسم بزرگداشت موسی جرجانی گفت: «از یک سال پیش، تاریخ شفاهی هنرمندان گلستان تهیه شده و به زودی با عنوان «تلخ و شیرین هنرمندان استان گلستان» به بازار نشر خواهد آمد.»
*مراسم افتتاح هفته هنر انقلاب اسلامی، دوشنبه بیستم فروردین در حوزه هنری برگزار شد. در این مراسم از هدایتالله بهبودی، پژوهشگر و نویسنده تاریخ انقلاب اسلامی تقدیر شد. در مراسم اختتامیه هفته هنر انقلاب و معرفی «چهره سال هنر انقلاب اسلامی» هم که 26 فروردین در حوزه هنری برگزار شد، نشان هنر انقلاب به حمید حسام، نویسنده خاطرات دفاع مقدس و کتابهای «وقتی مهتاب گم شد» و «آب هرگز نمی میرد» اهدا شد.
*سلسله جلسات تخصصی «عصر طنز» با هدف بررسی مسائل روز طنز کشور در قالبهای میزگرد، رونمایی و نقد کتاب، کارگاههای آموزشی، جریانشناسی، تاریخ شفاهی و... به همت باشگاه طنز و کاریکاتور انقلاب اسلامی از ۲۸ فروردین به صورت یک هفته در میان آغاز به کار کرد. نخستین جلسه عصر طنز به مجلههای «فکاهیون» و «مکتوب طنز سه نقطه» پرداخت.
*آیین رونمایی از کتاب «جامانده» شامل خاطرات سردار سید حجت کبیری، 26 فروردین در سالن همایشهای استانداری آذربایجان غربی برگزار شد.
*آیین رونمایی از کتاب «گذری در تاریخ» شامل خاطرات دکتر علیاکبر صالحی، معاون رئیسجمهوری و رئیس سازمان انرژی اتمی 27 فروردین برگزار شد.
*حجتالاسلام سعید فخرزاده، همزمان با سالروز شهادت سپهبد علی صیاد شیرازی، به عنوان گفتوگوکننده و وقایعنگار کتاب «ناگفتههای جنگ» شامل خاطرات شهید صیاد شیرازی که احمد دهقان آنرا تدوین و تنظیم کرده، با ایبنا مصاحبه کرد:
http://www.ibna.ir/fa/doc/longint/259549
*خبرگزاری کتاب ایران با رضا نساجی، مصاحبهگر کتاب «پرسیدن و جنگیدن» گفتوگو کرد. این کتاب، شامل خاطرات منوچهر آشتیانی درباره تاریخ معاصر و علوم انسانی در ایران است:
http://www.ibna.ir/fa/doc/longint/259588
*سهیل کریمی، روزنامهنگار و مستندساز که بیشتر درباره بحران سوریه کار کرده، معتقد است که مستندهایش، جزو تاریخ شفاهی محسوب میشوند.
https://www.tasnimnews.com/fa/news/1397/01/28/1702453
*ژاله ایمانی، همسر شهید علی خوشلفظ، راوی کتاب «وقتی مهتاب گم شد» با خبرگزاری فارس مصاحبه کرد:
http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13970131000176
*روزنامه جوان مصاحبهای با حمید بناء، نویسنده کتاب «کمیل هنوز زنده است» انجام داد. این کتاب با محوریت سرگذشت گردان کمیل لشکر 27 محمد رسولالله(ص) نوشته شده است.
https://www.mashreghnews.ir/news/844915
*ماهنامه اندیشهنامه در چهارمین شماره خود، مصاحبهای با حجتالاسلام والمسلمین روحالله حسینیان، رئیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی درباره فعالیتهای این مرکز در حوزه تاریخ انقلاب اسلامی انجام داد.
http://www.rajanews.com/news/286214
*محسن رخصتطلب، جانشین مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس در گفتوگو با ویژهنامه نوروزی روزنامه ایران درباره تاریخ شفاهی و آسیبهای آن صحبت کرد.
http://www.irna.ir/fa/News/82873908
*«پویه پایداری» شامل 40 کوتهنوشت، گفتوگو، خطابه و مقاله درباره ادبیات پایداری، ادبیات مقاومت، ادبیات انقلاب اسلامی، ادبیات جنگ و ادبیات دفاع مقدس به کوشش علیرضا کمری تدوین و از سوی دفتر ادبیات و هنر مقاومت انتشارت سوره مهر به چاپ رسید. در بخشی از مقدمه کتاب آمده است: «با وجود انتشار آثار متعدد در حوزه ادبیات پایداری، انقلاب اسلامی و دفاع مقدس هنوز پرسشهای متعددی در این حوزه برای پژوهشگران و منتقدان وجود دارد... با این توضیح، کتاب «پویه پایداری» تلاشی است در جهت پاسخ دادن به برخی از ابهامات و پرسشهای موجود در این زمینه.»
*اولین مجلد از مجموعه «تاریخ شفاهی رزمندگان خراسانی دفاع مقدس» با عنوان «چشم جنگ» به قلم محمدمهدی خالقی منتشر شد. خاطرات فرید محمدیمقدم، رزمنده واحد دیدهبانی لشکر 5 نصر در این اثر گنجانده شده و به همت نشر ستارهها به چاپ رسیده است.
*کتاب «مجید بربری» نوشته کبری خدابخش دهقی و شامل خاطرات درباره شهید مدافع حرم، مجید قربانخانی، در کمتر از 20 روز به همت انتشارات دارخوین به چاپ سوم رسید.
*کتاب «نورعلی» شامل خاطراتی کوتاه از زبان نزدیکان، خانواده و همراهان سردار شهید نورعلی شوشتری، توسط نشر شهید کاظمی منتشر شده است.
*کتاب «روزهای پرالتهاب» نوشته سردار محمد کرمیراد که توسط مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس به چاپ رسیده، خاطرات دوران انقلاب و فراز و فرودهای دوران جنگ تحمیلی را شامل شده است.
*کتاب «کتیبهای بر آسمان» خاطرات زندهیاد امیرسرتیپ دوم خلبان اکبر صیاد بورانی، نوشته میرعمادالدین فیاضی از سوی واحد فرهنگ و مطالعات پایداری حوزه هنری گیلان و توسط انتشارات سوره مهر به چاپ رسید. مرحوم بورانی با آغاز جنگ تحمیلی، در دوران جنگ نقش پررنگی داشت و در یکی از این پروازها در سال 1359 مورد اصابت موشکهای دشمن قرار گرفت و جنگنده او سقوط کرد. سپس به مدت 10 سال در اسارت بود و سرانجام در سال 93 بر اثر جراحات ناشی از جنگ درگذشت.
اردیبهشت 1397
*دویستونودمین برنامه شب خاطره، عصر پنجشنبه ششم اردیبهشت 1397 در سالن سوره حوزه هنری برگزار شد. در این برنامه، محمود کمن، خانم جومای احمد کروفی و سید صالح موسوی به بیان خاطرات خود از دوران جنگ تحمیلی و جنبش مقاومت اسلامی نیجریه پرداختند.
http://www.oral-history.ir/?page=post&id=7771
*نشست و کارگاه تخصصی مصاحبه تکمیلی، نهم اردیبهشت با حضور محمد قاسمیپور در سالن جلسات حوزه هنری استان آذربایجان شرقی برگزار شد.
http://www.artabriz.ir/Default.aspx?page=410§ion=newlistItem&mid=60743&pid=147138&ln=fa
*حجتالاسلام سید شهابالدین طباطبایی، رئیس حوزه هنری خوزستان و سردار محمد علیپور، مدیر کل بنیاد حفظ و نشر ارزشهای دفاع مقدس این استان، در راستای ایجاد تعامل فرهنگی و هنری با یکدیگر دیدار کردند و از اقدامات دو سازمان در حوزه تاریخ شفاهی سخن گفتند.
*محسن مومنی شریف، رئیس حوزه هنری در دیدار با فعالان فرهنگی و نویسندگان بوسنی اظهار داشت: «فعالان فرهنگی بوسنی باید با ثبت خاطرات، نگهداری و حفاظت از اسناد تاریخی و نگارش تاریخ شفاهی، مانع از فراموشی واقعه تاریخی نسلکشی مسلمانان در بوسنی شوند.»
*سید قاسم یاحسینی از انتشار کتاب «تکاور گردان یکم» خبر داد و گفت: «این اثر شامل خاطرات شفاهی سروان علیاکبر پیرپور، یکی از تکاوران گردان یکم نیروی دریایی ارتش از کودکی تا دوران جنگ تحمیلی است.»
*محمد حسنی، رئیس مرکز فرهنگی و هنری دفتر تبلیغات اسلامی اظهار داشت: «در حوزه ادبیات، با شکل تازهای از تاریخ شفاهی و مستند روایی مواجه شدیم که همه از رویشهای انقلاب است. حاصل زحمات طاقتفرسای افراد بزرگی مثل مرتضی سرهنگی، هدایتالله بهبودی یا آقای قدمی، در حوزه هنری است که از یک کانکس شروع کردند و با ممارست و تحمل سختیها بعد از دو دهه، کمکم ثمراتش را به جامعه عرضه کردند و خیلی هم مورد استقبال جامعه قرار گرفت.»
*مهدی حسامی، کارشناس مسئول بخش مخزن اسناد سازمان کتابخانهها، موزهها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی گفت: «سال گذشته، حدود سه هزار و 500 فایل دیجیتال سند تصویری، به این مجموعه افزوده شده و بالغ بر 200 فایل دیجیتال سند تصویری از بافت قدیم شهر مشهد و انتخابات، توسط کارشناسان مرکز اسناد آستان قدس رضوی و با همکاری بخش تاریخ شفاهی این مرکز تولید و به مجموعه اسناد اضافه شده است.»
*علیحسین حسینزاده، معاون سیاسی استانداری خوزستان در جمع فرماندهان این استان گفت: «تاریخ شفاهی در راستای مکتوب کردن ایثار، از خودگذشتگی و فداکاری این مردم برای رسیدن نظام به جایگاه فعلی است، ولی در این حوزه هم ضعیف عمل شده است. بخشی از این تاریخ شفاهی به فرمانداریها برمیگردد. به همین دلیل باید اتفاقاتی که در زمینه افتخارات ملت در ایام دفاع مقدس بوده را جمعآوری کنند.»
*سردار محمد علیپور، مدیرکل بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاعمقدس خوزستان نیز از ابلاغ دستور به فرمانداران درباره جمعآوری خاطرات دوران جنگ تحمیلی خبر داد و افزود: «امیدواریم طی یک زمانبندی پنج تا شش ساله، تاریخ شفاهی خوزستان در دفاع مقدس را تدوین کنیم. برای جمعآوری خاطرات کف جامعه از دوران جنگ، به جای انجام تحقیق، از هر دانشجو در درس آشنایی با مبانی دفاع مقدس خواستهایم، خاطرات افراد حاضر در آن سالها را تهیه کند. تاکنون بیش از 7 تا 8 هزار خاطره دریافت کردهایم و شماره تماس و آدرس خاطرهگوها را نیز داریم تا در صورت نیاز، خاطرهها را تکمیل کنیم.»
*ساسان والیزاده، معاون فرهنگی هنری موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس اظهار داشت: «تاکنون بیش از سههزار ساعت تاریخ شفاهی دفاع مقدس، پیادهسازی شده و در مراحل نهایی برای تولید کتابهای تاریخ شفاهی قرار دارد.»
*لیلی هاشمی، نوه مرحوم آیتالله هاشمی رفسنجانی گفت: «ایشان از روز شنبه اول فروردین ١٣٦٠ تا روز شنبه ١٨ دی ١٣٩٥ -یک روز قبل از رحلت- به مدت ٣٥ سال، خاطرات خود را هر روز ثبت کرده است.»
*امین آزادیان، رئیس مرکز اسناد مازندران در مراسم معارفه خود در روز 24 اردیبهشت اظهار داشت: «تاکنون نسبت به جمعآوری اسناد تاریخ شفاهی در استان اقدامی صورت نگرفته است. باید شخصیتها و مفاخر حوزههای مختلف در استان شناسایی شوند.»
*خبرگزاری ایرنا به مناسبت انتشار کتاب خاطرات سید مهدی جعفری، مصاحبه تصویری با وی داشت:
http://www.irna.ir/fa/video/3630382
*علیرضا شغلی، معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان زنجان با اشاره به راهاندازی موزه سلامت گفت: «یک تیم، نسبت به ثبت تاریخ شفاهی طب زنجان و افراد خیّر استان در این موزه اقدام خواهند کرد.»
*حجتالاسلام محمد محمودآبادی، مدیر مرکز کرمانشناسی از انعقاد تفاهمنامه با دستگاههای فرهنگی و غیرفرهنگی خبر داد و افزود: «درصدد انتشار تاریخ شفاهی در مرکز کرمانشناسی هستیم. بهترین مکان برای نگهداری و پاسداشت اسناد و تاریخ مکتوب، سازمان اسناد و کتابخانه ملی است.»
*ابوالفضل حسنآبادی، مدیر امور اسناد و مطبوعات سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی در حاشیه همایش ملی «دیوانسالاری در شرق جهان اسلام تا پایان قرن سیزدهم هجری قمری» گفت: «از سال 1382 در خصوص ایجاد تاریخ شفاهی برای بیرجند اقدام شد و امیدواریم تا پنج سال آینده، تاریخ شفاهی این منطقه کامل شود و از ظرفیت گروه تاریخ دانشگاه بیرجند در این خصوص استفاده خواهد شد.»
*سرلشکر محمدعلی جعفری، فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به همراه معاونین خود از مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس بازدید کردند. وی بر سرعت بخشیدن به تدوین تاریخ شفاهی فرماندهان دفاع مقدس بر پایه اسناد موجود مرکز، با رویکرد ایجاد زمینه برای توسعه ادبیات پایداری و معارف دفاع مقدس به منظور استفاده عموم و اقشار مختلف جامعه تأکید کرد.
*رضا جهانفر، نویسنده و پژوهشگر معتقد است: «در میان کتابهایی که به خاطرات فرماندهان و مسئولان عراقی بعثی پرداخته است، هنوز کتاب ویرانی دروازه شرقی، شامل خاطرات ژنرال وفیق السامرایی، نکات آموزندهای در خود دارد. البته اگر به کتابهای تاریخ شفاهی نظامی پیش از دفاع مقدس نیز بپردازیم، باید از کتاب فرماندهی و نافرمانی، شامل خاطرات سپهبد عبدالله آذربرزین اثر حسین دهباشی یاد کرد.»
*پویان افشیننژاد، محقق و کارگردان مجموعه مستندهای تاریخ جنگ تحمیلی عراق علیه ایران که به تازگی مجموعه مستند «۵ خاطره، ۵ قهرمان» از وی پخش شده، درباره ضرورت پرداختن به وجوه مختلف شخصیتهای تاثیرگذار تاریخ جنگ گفت: «اگرچه با چهرههای بسیاری مصاحبه داشتهام اما معتقدم آنطور که باید به آنها پرداخته نشد و رزمندگان هوانیروز، بعد از جنگ، در دل ارتش مظلومترین هستند. این افراد، تاریخ شفاهی سرزمین ما هستند. از جانشان گذشتند تا با تمام وجود، امنیت را احساس کنیم. امیدوارم پس از این بتوانیم تا جایی که در توان داریم، دینمان را ادا کنیم.»
https://www.isna.ir/news/97022916033
*زندگینامه و ماجراهای شاعریِ حسین منزوی، پانزدهم تا بیستویکم اردیبهشت در برنامه «کتاب شب» رادیو تهران با صدای بهروز رضوی روایت شد. این روایت رادیویی، بر اساس کتاب «از عشق تا عشق؛ یک گفتوگوی ناتمام با حسین منزوی» تدوین ابراهیم اسماعیلی اراضی و همچنین کتاب «از رنج تا شکنج؛ یادنامه حسین منزوی» تدوین نازخند صبحی و نیز دیگر منابع مربوط به شاعر، تنظیم شده بود.
*اولین جلسه از مصاحبه با سردار یعقوب زهدی، فرمانده توپخانه سپاه پاسداران در دوران دفاع مقدس و از همرزمان شهیدان حسن طهرانی مقدم و حسن شفیعزاده، در مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس برگزار شد. کتاب تاریخ شفاهی سردار یعقوب زهدی منتشر خواهد شد.
*کتاب «دختر شینا» اثر بهناز ضرابیزاده، شامل خاطرات زندهیاد قدمخیر محمدی کنعان همسر سردار شهید حاج ستار ابراهیمی هژبر، به زبانهای روسی و ترکی آذربایجانی ترجمه شده است.
*نشست نقد و برررسی کتاب «خداحافظ سالار» دوم اردیبهشت، با سخنرانی همسر شهید سردار حسین همدانی در فرهنگسرای انقلاب برگزار شد.
http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13970203000174
*اعضای انجمن عکاسان انقلاب و دفاع مقدس، سوم اردیبهشت با هدف ثبت تاریخ شفاهی اعضای گروه «چهل شاهد» گردهم آمدند. فرهاد سلیمانی، مسئول پژوهش انجمن عکاسان انقلاب و دفاع مقدس گفت: «حدود ۱۷ سال از شکلگیری انجمن میگذرد و در این مدت انتشار کتاب، تدوین تاریخ شفاهی عکاسی دفاع مقدس، برگزاری نمایشگاهها و کارگاهها توسط این انجمن صورت گرفته است.»
https://www.mehrnews.com/news/4279801
*آیین معرفی کتاب «سرباز کوچک امام(ره)» هفدهم اردیبهشت ماه در تالار سوره حوزه هنری برگزار شد. دکتر غلامعلی حدادعادل در بخشی از این مراسم اظهار داشت: «بنده تاکنون کتابهای متعددی در حوزه دفاع مقدس و خاطرات اسرا مطالعه کردهام، اما احساس میکنم این کتاب از امتیازات ویژهای برخوردار است.»
https://www.isna.ir/news/97021709243
*«کارگاه پژوهشی تکنیکهای عملی و نظری تاریخ شفاهی» هجدهم اردیبهشت 1397 در دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد. در این کارگاه، شجاع احمدوند، مجری و فائزه توکلی، مدرس بودند. مباحث این کارگاه، در تکمیل مباحث کارگاه تکنیکهای نوین در تاریخ شفاهی، از همین مدرس بود.
http://www.oral-history.ir/?page=post&id=7826
*همایش «نقد روششناسی تاریخ نگاری انقلاب اسلامی» 20 اردیبهشت در پژوهشکده امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی برگزار شد. در این برنامه حجتالاسلام و المسلمین سید حسن خمینی، یادگار امام(ره) با اشاره به روبهرو بودن با حجم بسیار بالا از تاریخ شفاهی تصریح کرد: «این هم فقط مربوط به دوستداران انقلاب نیست و حجم بسیار بالایی از آن، مربوط به مخالفان است که شاید فرصت بیشتری هم داشتهاند. تاریخ شفاهی هاروارد خیلی معروف است که مجموعههایی را منتشر کردهاند و متصدیان برخی از آنها مخالفان قسم خورده انقلاب بودهاند.»
http://www.irna.ir/fa/News/82912794
*دومین نشست «تاریخ شفاهی حوزه علمیه؛ ضرورتها، تجربه ها، روشها» با حضور حجتالاسلام والمسلمین سعید فخرزاده، مسئول واحد تاریخ شفاهی دفتر ادبیات انقلاب اسلامی ۲۳ اردیبهشت در دانشگاه باقرالعلوم (ع) برگزار شد.
http://bou.ac.ir/Portal/home/?news/434932/435349/636663
*جلسه دفاع از طرح مطالعاتی «تاریخ شفاهی فرش دستباف روستایی و عشایری فارس» در مرکز ملی فرش ایران برگزار شد. این طرح مطالعاتی توسط خانم اولیایی در دانشگاه هنر شیراز و به سفارش مرکز ملی فرش ایران ارائه شد.
http://www.iran-carpet.com/fa/blog/detail/14316
*سالن سینماحقیقت مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، سیام اردیبهشت میزبان نمایش، نقد و بررسی فیلمهای مستند «مرز مهآلود» و «قصه بولوار» بود. آتبین حسینی، کارگردان فیلم «مرز مهآلود» که روایت تاریخ شفاهی زندگی حسینعلی صدآفرین را شامل شده، اظهار داشت: «آنزمان از طریق پدر و پدربزرگم نسبت به گوشههایی از زندگی شهید صدآفرین اطلاع پیدا کردم که برایم خیلی جالب بود. اما متاسفانه از آنجا که مزار او در نزدیکی منطقه صفر مرزی و در یک منطقه حفاظتشده نظامی قرار دارد، تا سالها بعد موفق نشدم از مکان دفن او دیدن کنم.»
*آیین رونمایی از کتاب «بچههای مخابرات» در روز جشن میلاد حضرت ابوالفضل(ع) در مراسمی با حضور جانبازان شاغل در مخابرات رونمایی شد. این کتاب، بخشی از زندگی «شهید ابوالفضل کلانتری» یکی از کارکنان مخابرات در مناطق 5 و 4 تهران بوده که در دوران دفاع مقدس به شهادت رسیده است. بیشترین بخش کتاب «بچههای مخابرات» به خاطرات همکاران این شهید از او اختصاص دارد. انتشارات عابد، ناشر این اثر است.
*مراسم رونمایی از کتاب «تاریخ شفاهی تئاتر اصفهان» نوشته پرویز ممنون، هشتم اردیبهشت و در ششمین روز از هفته فرهنگی اصفهان در کتابخانه مرکزی این شهر برگزار شد. برای گردآوری تاریخ شفاهی تئاتر اصفهان بیش از 70 ساعت مصاحبه با 35 نفر از اهالی تئاتر اصفهان انجام و خاطرات آنها ثبت و ضبط شده است.
http://isfahan.isna.ir/default.aspx?NSID=5&SSLID=46&NID=72127
*آیین رونمایی از «فصل نخست مجموعه فیلمهای تاریخ شفاهی بازار اصفهان» نهم اردیبهشت به همت موزه عصارخانه شاهی (مرکز مطالعات فرهنگ عامه اصفهان) در سالن کنفرانس کتابخانه مرکزی شهر اصفهان برگزار شد.
http://www.oral-history.ir/?page=post&id=7772
*نشان گرامیداشت چهلمین سال پیروزی انقلاب اسلامی، هفدهم اردیبهشت در بنیاد فرهنگی روایت فتح رونمایی شد. عزتالله مطهری، راوی کتاب «عزت شاهی» در بخشی از این مراسم گفت: «تلویزیون قصد داشت از کتاب خاطرات من سریالی 26 قسمتی بسازد، من هیچ خواسته معنوی و مادی از آنها نخواستم، فقط تأکید کردم باید واقعیتها بیان شود.»
http://www.farsnews.com/news/13970217000706
*همایش «نکوداشت تاریخ سازان گیلان» 22 اردیبهشت ماه با محوریت دکتر حشمت در مجتمع خاتمالانبیاء(ص) رشت برگزار و در پایان این مراسم از کتاب تاریخ شفاهی «یادمانده های استاد فریدون نوزاد» رونمایی شد.
http://gilanmosavar.com/?p=10187
*سرهنگ ابراهیم حسینی، مسئول ستاد کنگره ۵۴۰۰ شهید استان کردستان گفت: «خاطرات بیش از 700 زرمنده و فرماندهان ارشد سپاه را که با شهدای بومی و غیر بومی ارتباط داشتهاند، جمعآوری کردهایم. قصد داریم تاریخ شفاهی این رزمندگان را منتشر کنیم.»
*خبرگزاری فارس، مصاحبه مفصلی با حجتالاسلام سعید فخرزاده، مسئول واحد تاریخ شفاهی دفتر ادبیات انقلاب اسلامی درباره تاریخ شفاهی جنگ تحمیلی عراق علیه ایران داشت.
http://www.farsnews.com/news/13970215000643
*خبرگزاری تسنیم با نیلوفر شادمهری، نویسنده کتاب «خاطرات سفیر» گفتوگو کرد.
https://www.tasnimnews.com/fa/news/1397/02/15/1717465
*علیرضا رئیسدانا، مدیر انتشارات نگاه در بیان خاطراتش از سالهای دهه 50 میگوید که دفتر انتشارات نگاه، موتورسیکلتش و خورجین کتابهایی بود که اینطرف و آنطرف میبُرد.
https://www.mehrnews.com/news/4288350
*روزنامه شهروند خاطرات عبدالصمد خرمشاهی، وکیل مدافع پروندههای جنجالی دهههای 70 و 80 را در قالب مصاحبه منتشر کرد.
https://www.isna.ir/news/97021005744
*کتاب «از بیستون تا چهلستون» با خاطرات منوچهر نجمایی از زندگی در اصفهان و کرمانشاه، توسط نشر مورخان، وابسته به مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی منتشر شده است. نجمایی، مدیر مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، کتاب «از بیستون تا چهلستون» را اولین تاریخ شفاهی استانی معرفی کرده است.
*کتاب «عمامههای خاکی» روایتی متفاوت از تعامل فقه، خدمت و شهادت در گذری از خاطرات 10 طلبه شهید، به قلم مسعود مختاری تدوین و توسط نشر شهید کاظمی منتشر شد.
*کتاب «خانم کارکوب» اثر جدید رضیه غبیشی از سوی نشر شهید کاظمی وارد بازار نشر شد. خاطرات زهرا کارکو، همسر رزمنده پاسدار خداداد کارکوبزاده و مادر سه شهید و دو جانباز، در این اثر منعکس شده است.
*کتاب «فرمانده لالهها» با روایت مستندی از زندگی سردار شهید پرویز محبی به قلم جواد کلاته عربی، به همت نشر 27 بعثت وارد بازار نشر شد. این کتاب بر اساس گفتههای شاهدان عینی و دستنوشتههای شهید نوشته شده است.
خرداد 1397
*دویستونودویکمین برنامه شب خاطره، سوم خرداد 1397 در تالار سوره حوزه هنری برگزار شد. در این برنامه احمد ثقفی، حسین ناظوری و سید جواد هاشمی به بیان خاطرات خود از دوران جنگ تحمیلی پرداختند.
http://www.oral-history.ir/?page=post&id=7834
*سید محمدباقر حسینی، رئیس حوزه هنری همدان، از ایجاد بانک اطلاعات و آرشیو انقلاب اسلامی و دفاع مقدس و ثبت پژوهشی خاطرات بیش از 130 مبارز انقلاب در این استان خبر داد. مالک شیخی، معاون فرهنگی و هنری حوزه هنری اصفهان هم گفت: «پروژه گردآوری و تدوین تاریخ شفاهی آیتالله قدرتالله نجفی قمشهای، جانباز حادثه 7 تیر سال 1360 در شهرضا کلید خورد.»
*محمدهاشم اکبریانی، دبیر مجموعه کتاب «تاریخ شفاهی ادبیات معاصر ایران» گفت: «کار بسیاری از سوژهها، به دلیل عدم همکاری خانوادهشان هرگز فرجامی پیدا نکرد و اکنون نیز بعید میدانم سِری این آثار ادامه پیدا کند. کتاب نخست، مربوط به زندگی و آثار غلامحسین ساعدی است. همچنین سه گفتوگوی نیمهکاره با منوچهر آتشی، مهدی سحابی و فرخ تمیمی داشتهایم که منتشر خواهند شد.»
*«مرکز تاریخ شفاهی جانبازان شیمیایی» در سال جاری، به همت سازمان مردم نهاد جمعیت حمایت از مصدومان شیمیایی تاسیس خواهد شد.
*حامد شبخیز، مسئول بسیج هنرمندان آذربایجان شرقی گفت: «برای اولینبار در استان، کتابهای صوتی با موضوعات شهدا، تاریخ شفاهی دفاع مقدس و شهدای مدافع حرم کلید میخورد.»
*روابط عمومی ستاد هماهنگی شورایاریها در حال جذب نیروهای واجد شرایط، برای اجرای پروژه «مستندسازی و تدوین تاریخ شفاهی انجمنهای محلی و شورایاریهای شهر تهران» است. علاقهمندان میتوانند به نشانی تهران، خیابان قائم مقام فراهانی، میدان شعاع، خیابان خدری، پلاک 10، دبیرخانه ستاد هماهنگی شورایاریها مراجعه کنند.
*روحانگیز جهانافروز، معاون مشارکت زنان بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس لرستان اظهار داشت: «کتابهای «مهتاب و باروت»، «پرستار انقلابی»، «تصمیم کبری: خاطرات زندگی شهید زنده سید نورخدا موسوی از زبان همسرش کبری حافظی»، تاریخ شفاهی هفت نفر از بانوان فعال ستاد پشتیبانی جنگ استان لرستان و شرح مختصری از زندگینامه ۴۹۶ زن شهید استان در دستور کار قرار گرفته است.»
*بخشی از تاریخ شفاهی مربوط به افتتاح بیمارستان شوروی در تاریخ سیویکم اردیبهشت ۱۳۲۰ منتشر شد:
https://www.isna.ir/news/97030100591
*هیرش شیرزاد، مجری طرح گردآوری قصههای عامیانه کردی با بیان اینکه تمامی این قصهها با استفاده از تاریخ شفاهی گردآوری خواهد شد، تاکید کرد: «ابتدا با ثبتنام از استادان، دانشجویان، پژوهشگران و صاحبنظران در حوزه ادبیات فولکلور کُردی، افراد مستعد شناسایی میشوند. سپس در قالب کارگاه آموزشی، این طرح برای آنان تشریح و در نهایت کار پژوهشی آغاز خواهد شد.»
*ضیاءالدین تبرائیان، از انتشار کتاب «ریشههای تاریخی» خبر داد و گفت: «این کتاب، شامل گفتوگوهای شفاهی با عناصر ذینفوذ و بنیانگذار مقاومت مثل آیتالله شیخ حسین کورانی است. این سلسله گفتوگوها به تکوین هستههای مقاومت، حرکت محرومان از زمان امام موسی صدر و بررسی ریشههای تاریخی این نهضت خواهد پرداخت.»
*سید قاسم یاحسینی اظهار داشت: «صحبتهای اولیه با حوزه هنری بوشهر و انتشارات سوره مهر درخصوص انتشار تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی در بوشهر انجام شده است. قصد داشتم اثری خوب و ماندگار به دلیل چهلمین سال پیروزی انقلاب اسلامی خلق کنم. از این رو تصمیم گرفتم کتابی درباره تاریخ شفاهی بوشهر بنویسم.»
*مستند «باریکه نور» به تهیهکنندگی و کارگردانی سعید غفاری ۱۵ تا ۱۷ خرداد به مناسبت روز جهانی قدس از شبکه مستند سیمای جمهوری اسلامی ایران پخش شد. «باریکه نور» مستندی است که به تاریخ شفاهی فلسطین و مبارزات مردم این سرزمین با اشغالگران پرداخته است.
*موسسه انتشارات عروج، خاطرات مرحوم حجتالاسلام سید مهدی طباطبایی را با عنوان «اخلاق و مبارزه» منتشر میکند. این مجموعه توسط معاونت پژوهشی موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره) تدوین و گردآوری شده و در آن حجتالاسلام طباطبایی، به زبان و با شیوه گفتاری خاص خود به بازگویی خاطرات پرداخته است.
*شورای اسلامی شهر شیراز، طرحی در دستور کار دارد که بر اساس آن، تاریخ شفاهی کلانشهر شیراز که به صورت خاطره سینه به سینه نقل شده، مکتوب و ثبت خواهد شد. در کنار این طرح، تهیه و تدوین دفتر ثبت اسامی هنرمندان، نامآوران، بزرگان و چهرههای شاخص شهر شیراز نیز در دست اجراست.
*«دوره آموزشی مصاحبهگری و تاریخ شفاهی» 22 خرداد با هدف تدوین کتاب جامع نقش زنان استان لرستان در دفاع مقدس برگزار شد.
*حجتالاسلام و المسلمین رشید کیانی، مسئول اداره نشر آثار و ارزشهای مشارکت روحانیت در دفاع مقدس استان خوزستان، از آغاز پروژه تاریخ شفاهی دوران دفاع مقدس به روایت علما، روحانیون و ائمه جمعه استان خبر داد.
*حسن حسینی ارسنجانی، از انتشار کتاب خاطرات مرتبط با ماجرای حمله اسرائیل به ماوی مرمره و شهادت 9 نفر از مسافران این کشتی خبر داد و گفت: «با جمعی از دوستان شاعر و نویسنده، سفری به ترکیه داشتیم و در این سفر با برخی از حاضران در کشتی و یا خانواده شهدا به گفتوگو پرداختیم و این کتاب، حاصل یادداشتهایم از این سفر است. «شهید دهم» عنوان کتاب و ناشر آن انتشارات است.»
*انتشارات سوره مهر از فروش شصت هزار نسخه از کتاب «خاطرات سفیر» نوشته نیلوفر شادمهری در فاصله کمتر از یک سال از انتشار آن خبر داده است.
*کتاب «گلستان یازدهم: خاطرات زهرا پناهی روا، همسر سردار شهید علی چیت سازیان» به همت جمعیت المعارف لبنان، در قالب اثری با عنوان «الروضه الحادیه عشره» به زبان عربی ترجمه و در لبنان توزیع شده است.
*«انجمن پیشکسوتان مطبوعات» که نزدیک به سه سال از تاسیس آن میگذرد، ایجاد فضا برای دیدار با پیشکسوتان مطبوعات و برگزاری جلسات تاریخ شفاهی مطبوعات را در برنامههای خو دارد.
*عباس میرزایی، از آمادهسازی سه عنوان جدید از مجموعه خاطرات سردار قاسم سلیمانی خبر داد و گفت: «تاکنون هفت جلد از مجموعه 16 جلدی خاطرات سردار سلیمانی منتشر و توزیع شده است.»
https://www.tasnimnews.com/fa/news/1397/03/29/1752908
*نشر سخن، کتاب «روزنامه خاطرات ناصرالدین شاه قاجار» را به همراه تعدادی از سفرنامههای او منتشر کرد. این اثر که به اهتمام مجید عبدامین به چاپ رسیده، خاطرات این شاه قاجار از رجب 1284 تا صفر 1287 هجری قمری را در بردارد.
https://www.tasnimnews.com/fa/news/1397/03/31/1754295
*نشست معرفی و خاطرهگویی از کتاب «سرباز کوچک امام(ره)» پنجم خرداد با حضور مهدی طحانیان، رزمنده آزاده و روایتگر کتاب و فاطمه دوستکامی، پدیدآورنده اثر در کتابخانه عمومی دانشمند برگزار شد.
*چهارشنبه ۲۳ خرداد ماه، مراسم اهدای نهمین جایزه اخلاق و نیایش در سالن همایشهای بینالمللی مرکز اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار شد. در بخش تئاتر، ستاره اسکندری به پاس تمرکز بر ثبت تاریخ شفاهی تئاتر مورد تقدیر قرار گرفت.
* نشست معرفی و بررسی کتاب «عدالت و سیاست: مصاحبه تاریخ شفاهی با احمد صدر حاجسیدجوادی» عصر دوشنبه، بیستوهشتم خرداد 1397 در سرای اهل قلم مؤسسه خانه کتاب برگزار شد. در این نشست، قربانعلی کنارودی به عنوان تدوینگر و غلامرضا عزیزی و علیمحمد طرفداری به عنوان ناقدان این کتاب حضور داشتند.
http://www.oral-history.ir/?page=post&id=7878
*همایش گرامیداشت چهارم خرداد، روز مقاومت و پایداری مردم دزفول در حسینیه ثارالله این شهر برگزار و از کتاب «خطبههای مقاومت» نوشته محمدحسین درچین رونمایی شد. این کتاب، روزشمار خطبههای نمازجمعه آیتالله مجدالدین قاضی، امام جمعه این شهر در دوران دفاع مقدس است که به همت مرکز فرهنگی دفاع مقدس دزفول چاپ شده است.
*«طرح تدوین دایرهالمعارف بازیهای بومی و محلی» از چند سال گذشته، در دستور کار فدراسیون ورزش روستایی و بازی بومی محلی قرار گرفت و هم اکنون این کتاب در مرحله چاپ قرار دارد. روش گردآوری اطلاعات این بازیها با استفاده از مطالعه، مصاحبه، تاریخ شفاهی و مشاهده میدانی است.
*لطفالله میثمی، موسس انتشارات صمدیه، در گفتوگو با خبرگزاری کتاب درباره فعالیتهای این انتشارات صمدیه و تاریخنگاری شفاهی معاصر ایران صحبت کرد.
http://www.ibna.ir/fa/doc/shortint/261536
*سعید عاکف، نویسنده کتاب «خاکهای نرم کوشک» جزئیاتی از سرگذشت و نحوه انتشار این کتاب گفت.
https://www.mehrnews.com/news/4318795
*تاریخ شفاهی مبارزه اطلاعاتی و امنیتی جمهوری اسلامی با سازمان مجاهدین خلق در دهه شصت، به قلم محمدحسن روزیطلب و محمد محبوبی در کتابی با عنوان «رعد در آسمان بیابر» تدوین شده و از سوی نشر یازهرا چاپ شده است.
*کتاب «آقای کتابدار» شامل گفتوگوی منوچهر دینپرست با کامران فانی، به همت نشر اطلاعات به چاپ رسیده است. دینپرست درباره این کتاب میگوید: «در گفتوگوی طولانی که با فانی در منزل شخصی ایشان در اواخر سال ۹۰ صورت گرفت، سعی کردم به زندگی او فارغ از سوالهای کلیشهای توجه کنم.»
*انتشارات سازمان اسناد و کتابخانه ملّی، کتاب «ستاره فروزان: مصاحبه تاریخ شفاهی با نوشآفرین انصاری» را روانه بازار نشر کرد. مصاحبه، تحقیق و تدوین این اثر، توسط پیمانه صالحی صورت گرفته است.
*کتاب خاطرات مرحوم رحبعلی طاهری، نماینده سابق مردم فارس در مجلس شورای اسلامی و اولین فرمانده سپاه پاسداران این استان، با عنوان «لبخندهای زمستانی» از سوی موسسه فرهنگی هنری مرکز اسناد انقلاب اسلامی روانه بازار نشر شد.
*محمد درودیان، مقالهای با عنوان «نقدی بر تاریخ شفاهی جنگ و انقلاب» منتشر کرد.
http://www.m-doroodian.ir/post/archive/1397/3
*بهناز ضرابیزاده، به مناسبت سالروز آزادسازی خرمشهر، بخشی از تازهترین اثر خود شامل خاطرات نسرین باقرزاده، همسر شهید امیربهمن باقری را منتشر کرد.
https://www.farsnews.com/news/13970304000120
*محمد قبادی در یادداشتی به بررسی کتاب «خاطرات سفیر» نوشته نیلوفر شادمهری پرداخته است.
https://www.farsnews.com/news/13970320000236
*مصطفی محدثی خراسانی همزمان با سالروز درگذشت استاد حمید سبزواری، یادداشتی منتشر کرد که اینگونه آغاز میشود: «اولینبار اواخر دهه چهل، هنگامی که هنوز 10 سالم هم نشده بود، ایشان را در خانه فرخ خراسانی دیدم...»
https://www.farsnews.com/news/13970321000436
*سید علیرضا حسینی بهشتی، در یادداشتی به کتاب خاطرات سرتیپ اصغر کورنگی نوشته مهسا جزینی پرداخت.
http://farhangemrooz.com/news/55047
* مرتضی قاضی درباره کتاب «اولین روزهای مقاومت» که شامل شرح دلاوریهای تکاوران ارتش در مقاومت 34 روزه خرمشهر است، نوشت.
http://www.ibna.ir/fa/doc/note/261476
تعداد بازدید: 5953