مصاحبه تاریخ شفاهی و ضرورت‌ها - 24

تحریک حافظه

حمید قزوینی

05 مهر 1396

یکی از مشکلاتی که مصاحبه‌گران با آن مواجه هستند، ضعف حافظه راوی به دلیل گذشت زمان و تنوع موضوعات است. بدیهی است محقق تاریخ شفاهی برای انجام هرچه بهتر مصاحبه، ناچار به تحریک حافظه و تقویت فعالیت ذهنی راوی از راه‌های مختلف است. برخی از این شیوه‌ها را به شرح ذیل می‌خوانید:

1- معمولاً ذهن افراد، هنگام گفت‌وگو با دیگران از پویایی و فعالیت بیشتری برخوردار است. هرچه طرفین، احساس رضایت‌مندی بیشتری از گفت‌وگو داشته باشند، تمایل افزون‌تری برای تداوم آن خواهند داشت. به همین دلیل مصاحبه‌گر تاریخ شفاهی باید تا آنجا که می‌تواند این رضایت را به طرف مقابل نشان دهد تا انگیزه او برای مصاحبه ادامه یافته و فعالیت ذهنی او افزایش یابد. تحقیقات مختلف نشان می‌دهند که چنانچه گفت‌وگویی مفید رخ دهد، افراد از نظر ذهنی و روانی، وضعیت مناسب‌تری خواهند داشت که نهایتاً موجب تقویت حافظه خواهد شد. همچنین بهتر است فاصله میان جلسات مصاحبه طولانی نشود تا ذهن راوی از موضوعات مورد بحث، دور نگردد.

2- موضوع اصلی مصاحبه را چند روز پیش از مصاحبه به راوی اطلاع دهید تا درباره آن فکر کند. همچنین از او بخواهید کاغذ و قلمی در کنار خود داشته باشد تا هرچه به خاطر می‌آورد را یادداشت کند.

3- در ابتدای جلسه، راوی را در جریان مباحث قبل قرار دهید و پس از دقایقی که ذهن خود را متمرکز کرد، مصاحبه را شروع کنید.

4- خاطرات شیرینی که راوی و یا دیگران در گذشته تعریف کرده‌اند را یادآوری کنید تا ضمن ایجاد یک حس مثبت، بتواند بیشتر به موضوع ورود کند. معمولاً مطالب بامزه، خنده‌دار و نشاط‌انگیز در تحریک حافظه تأثیرگذار‌تر است. بویژه آن که برخی خاطرات با نشانه‌های طنزآمیز به یاد سپرده می‌شوند.

5- به اسامی اشخاص و موضوعاتی که راوی نسبت به آنها حس خوبی دارد، در لابه‌لای مصاحبه اشاره کنید. این کار، هنگام پرداختن به موضوعات ناراحت کننده می‌تواند فشار ذهنی راوی را کم کند.

6- معمولاً افراد، خاطرات خود را با تصاویر مختلف و نشانه‌های آمیخته با احساسات به ذهن سپرده‌اند. به همین دلیل بهتر است هر سؤال را با نشانه‌ها و تصویرسازی جذاب مطرح نموده و از طرح مستقیم و یک‌باره پرسش‌های مهم اجتناب نمایید.

فراموش نکنید که همه ما، از تمام حواس خود در روند به‌یاد سپاری و یادآوری اطلاعات استفاده می‌کنیم. مواردی مانند صداها، حرکات، احساسات، تصاویر، رنگ‌ها، رایحه‌ها، مکان‌ها، زبان‌ها، طعم‌ها و ... در این زمینه مؤثرند.

7- پرسش‌ها را با یک ترتیب زمانی و موضوعی مناسب و به صورت تدریجی بپرسید. ادغام سؤال‌ها و موضوع‌ها موجب کاهش تمرکز راوی و خسته شدن ذهن او می‌شود. بر این اساس تا زمانی که پاسخ یک پرسش و مطالب یک موضوع تکمیل نشده وارد موضوع جدید نشوید.

8- دقت کنید راوی خسته و کم‌خواب نباشد. این وضعیت، حافظه او را ضعیف می‌کند.

9- در صورت ضرورت، با نشان دادن اسناد و تصاویر و اشاره به منابع مکتوب، ذهن راوی را فعال کنید.

10- حفظ و افزایش آرامش راوی، موجب تقویت حافظه او خواهد بود. مراقب باشید راوی دچار استرس نشود، زیرا هرگونه نگرانی موجب کاهش تمرکز و ضعف حافظه خواهد شد.

جدل با راوی