تاریخ جنگ، بدون نام جهاد سازندگی معنا پیدا نمی‌کند

علیرضا کمری، مسوول واحد پژوهش دفتر ادبیات و هنر مقاومت حوزه هنری و یکی از سخنرانان همایش"تدوین تاریخ شفاهی جهاد سازندگی"، معتقد است تاریخ جنگ سپاه و ارتش، به عنوان 2 کنش‌گر فعال جنگ، بدون ذکر نام جهاد سازندگی، معنا پیدا نمی‌کند.
دومین و آخرین روز این همایش از ساعت 8:30 صبح چهارشنبه (23 دی 88) در ساختمان شماره 2 وزارت جهاد کشاورزی آغاز خواهد شد./

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) علیرضا کمری، در ادامه نخستین روز از همایش 2 روزه "تدوین تاریخ شفاهی جهاد سازندگی"، پرداختن به تاریخ‌نگاری را نشان‌دهنده هوشمندی دانست و گفت: هر ملت و قومی که تاریخ نداشته باشد، هویت ندارد. به همین دلیل، اقوامی که تاریخ ندارند، ‌سعی در جعل کردن آن می‌کنند. غفلت ما در برابر 8 سال دفاع‌مقدس، باعث خواهد شد که افرادی در آینده بگویند، چرا کاری که باید انجام می‌دادید را محقق نکردید!

وی با بیان این‌که بحث درباره حفظ و ثبت پدیده‌های تاریخی به 2 صورت ثبت حیات‌مند و پویا و ثبت غیرپویا امکان‌پذیر است، خاطرنشان کرد: اگر اتفاقات تاریخی در آرشیو بمانند، به این معنی است که این آرشیو راکد، جریان حیات‌مند و پویایی را در بستر تاریخ‌شناسی به وجود نیاورده است.

نویسنده و تدوین کننده کتاب "حرمان هور" ادامه داد: اگر سندی در دوران انفجار اطلاعات، در چرخه مطالعات و مسیر تولید قرار نگیرد، گویی وجود نداشته است. ‌در حیات تاریخی پویا، مطالعات تاریخی و اسناد و مدارک، در چرخه تولید و بازنویسی قرار می‌گیرند و حافظه تاریخی جامعه را فعال می‌کنند. نظام تعلیم و تربیت و اطلاع‌رسانی ما توان انتقال تجربیات جنگ را به نسل جوان نداشته و این از پاسخ‌های جوانان نسبت به دفاع‌مقدس مشخص است.

علیرضا کمری، اضافه کرد: تاریخ در صورتی به شکل حیات‌مند بروز می‌کند که بوده‌ها و شده‌ها در مسیر تولید علمی و اطلاع‌رسانی، به شکل فعال عرضه شوند. هر پدیده‌، اعتبار تاریخی ندارد. ارزش تاریخی یک واقعه، به پیوند آن حادثه با هستی و هویت یک ملت در ابعاد وطنی، ملی، ‌منطقه‌ای و جهانی وابسته است. بنابراین دفاع مقدس، یک واقعه تاریخی با تمام وسعت ملی، جهانی و منطقه‌ای است.

وی یادآور شد: زمانی که دفتر سیاسی سپاه پاسداران شکل گرفت، راویان شروع به گفت‌وگو با فرماندهان و گردآوری اسناد در صحنه عملیات کردند و آغاز این مطالعات تاریخی،‌ کاملا" هوشمندانه بود. شرح واقعه تاریخی در متن، غالبا" به شکل کتاب دیده می‌شود، در صورتی که می‌تواند به شکل‌های گوناگونی مانند؛ تاریخ تصویری نیز ارایه شود.

این محقق جنگ، با بیان این‌که می‌توان بر اساس چینش عکس، تاریخ عملیات‌های دفاع‌مقدس را بر حسب تقسیمات شهرستانی یا به شکل شفاهی نشان داد،‌ تصریح کرد: به طور مثال انگلیسی‌ها بیست سال پیش، مجموعه‌ای صوتی با عنوان "تاریخ انقلاب ایران از زبان BBC" را منتشر کردند که بعدها به صورت کتاب چاپ شد. بر همین اساس، برای بازنمایی وقایع تاریخی می‌توان از ظرف‌های دیگری چون؛ تاریخ شفاهی و تاریخ تصویری نیز استفاده کرد. 

مسوول واحد پژوهش دفتر ادبیات و هنر مقاومت حوزه هنری، تاکید کرد: نویسندگان و صاحب‌نظران نباید تاریخ شفاهی را در مقابل تاریخ کتبی بگذارند. این در حالی است که منظر و قالب تاریخ شفاهی متفاوت از منظر تاریخ شفاهی است. 

کمری افزود: اظهارات شفاهی، گفتاری و دهانی، منبع اول تاریخ شفاهی‌اند. ما می‌توانیم متن‌هایی را بر اساس چینش اظهارات مطلعان واقعه، تنظیم و درباره آن متن، از اسناد استفاده کنیم. باید دید که در محور زمان، چه کسانی در آن مقطع حضور پیدا کرده‌اند. یعنی راویان و نقش‌پردازانی که حوادث را شکل داده‌اند یا دیده و شنیده‌اند، چه کسانی اند؟ حاصل گفت‌وگو با مطلعان، مانند تار و پود در هم تنیده می‌شود و تاریخ شفاهی را شکل می‌دهد.

وی در ادامه،‌ تصریح کرد: دلالت متنی زبانی در تاریخ شفاهی، متفاوت از جنس دلالت زبان کتبی در تاریخ کتبی است. به طور مثال؛ شکل و آهنگ گفتاری در متن کتاب "خاطرات شعبان جعفری"، نشان‌دهنده طبقه اجتماعی اوست.

نویسنده و تدوین کننده کتاب "نامه‌های فهیمه"، تاکید کرد: اساس خاطره در خودگویی یا حدیث نفس است. اما در تاریخ، موضوع معطوف به حادثه بیرونی است، نه شخص.

وی تعبیر محادثه یا هم سخنی را برای مصاحبه بهتر دانست و اظهار داشت: مفهوم مصاحبه در تاریخ، به معنی گفت‌وگوی فعال، روش‌مند و پیگیری است که منجر به کشف حقیقت شود. در واقع خاطره، ما را از اکنون به گذشته می‌برد و تاریخ، گذشته را به اکنون می‌آورد.

مسوول واحد پژوهش دفتر ادبیات و هنر مقاومت حوزه هنری، درباره جایگاه جهاد سازندگی در دوران دفاع‌مقدس، خاطرنشان کرد: بدون تردید، تاریخ جنگ سپاه و ارتش، به عنوان دو کنش‌گر فعال جنگ، بدون ذکر نام جهاد سازندگی، معنا پیدا نمی‌کند. البته تکمیل مشی و نگاه تاریخ‌شناسی برای تاریخ‌نگاری سپاه، منوط بر این است که ارتش نیز بر اساس مبانی نظری‌ خود، تاریخ‌نگاری‌ را آغاز کند. 

علیرضا کمری در پایان یادآور شد: بررسی و تبیین تجارب و شرح کار ویژه جهاد سازندگی در امور مطالعاتی، عملیاتی و فنی ـ مهندسی، مثل پل‌سازی و جاده‌سازی و دوری از رویکرد احساسی، ادبی در زندگی‌نامه‌های جهادگران، بسیار ضروری است. چون ما در این آثار قصد داریم که یک مهندس برجسته را از نظر عملیاتی به جامعه معرفی کنیم نه از حیث خصوصیات شخصی.



این همایش، به همت دفتر کل امور ایثارگران وزارت جهاد کشاورزی و پژوهشگاه علوم و معارف دفاع‌مقدس برگزار می‌شود.

گزارشگر : مریم اسدی جعفری