علیرضا کمری: متن‌های مکتوب تاریخ شفاهی با خواندن، شنیده می‌شوند

علیرضا کمری، کارشناس تاریخ شفاهی گفت: مقصود از تاریخ شفاهی متن نیست. در حالی که اغلب مطالب از راه خواندن به دست می‌آیند و رساناترین رسانه، کتاب است. در واقع متن‌های مکتوب تاریخ شفاهی به وسیله خواندن، شنیده می‌شوند.

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) دومین روز از نخستین نشست مسوولان دفترهای مطالعات و ادبیات پایداری مراکز استان‌های حوزه هنری، دوشنبه (21 شهریور 1390) برگزار شد. علیرضا کمری، کارشناس تاریخ شفاهی و پژوهشگر و حجت‌الاسلام سعید فخرزاده، مدیر واحد تاریخ شفاهی حوزه هنری در این نشست درباره ضرورت‌های کار در این قالب سخنرانی کردند.

علیرضا کمری در ابتدای این نشست تعاریفی از مفهوم «تاریخ» ارایه داد و اظهار کرد: تاریخ ناظر به زمان یک رخداد است و وقتی برای مثال از تاریخ مشروطه سخن می‌گوییم، در واقع خود آن حادثه را شناسایی می‌کنیم. همچنین معمولا گزاره‌های شناخت و شناساندن رویدادها در کلام و کتابت عرضه می‌شوند.

وی ادامه داد: در فلسفه تاریخ، بحث، معطوف به متن یا اثری است که درباره وقایع تاریخی به شکل گفتار و نوشتار تهیه و تولید می‌شود. همچنین بحث تاریخ شفاهی باید با اعتنا به علم تاریخ باشد. در تاریخ شفاهی مساله بنیادی، ایجاد تاریخ است.

کمری سپس تاریخ شفاهی را خود تاریخ دانست و اضافه کرد: تاریخ شفاهی، تاریخ اصوات (صوت انسان) است. در تاریخ شفاهی، تاریخ را مجازی و اعتباری می‌دانیم در حالی که تاریخ غیرشفاهی معمولا بر اساس اسناد نوشته می‌شود.

این کارشناس تاریخ شفاهی گفت: تاریخ شفاهی در نتیجه گفت‌وگو و هم‌سخنی فعالِ مورخ پُرسا با دارنده خاطره یعنی کسی که در حادثه حضور داشته، حاصل می‌شود.

کمری با اشاره به این که مقصود از تاریخ شفاهی متن نیست، تصریح کرد: صرفا همیشه متن ما، متن مکتوب نیست. می‌تواند صوت و تصویر نیز باشد. هر رسانایی که معنایی را برساند نشانه و متن است. در حالی که اغلب مطالب از راه خواندن به دست می‌آیند و رساناترین رسانه، کتابت است. در واقع متن‌های مکتوب تاریخ شفاهی به وسیله خواندن، شنیده می‌شوند.

خالق کتاب «یاد مانا» با اشاره به ترکیب سوال و پاسخ در متن در حوزه تاریخ شفاهی، درباره ارکان تاریخ شفاهی یادآور شد: در تاریخ شفاهی مرجعیت روایت یا دارنده یاد، مورخ پُرسا و خواننده را داریم و تاریخ شفاهی در صورت وجود این ارکان ماندگار می‌شود.

کمری سپس به توضیح درباره مفهوم مصاحبه در تاریخ شفاهی پرداخت و اظهار کرد: منظور از مصاحبه، گفت‌وگوی دقیق، روشمند و علمی مبتنی بر آگاهی تاریخ‌پژوهانه گفت‌وگوکننده با کسی که در حوادث نقش بازی کرده، است.

سپس حجت‌الاسلام سعید فخرزاده، مدیر واحد تاریخ شفاهی در سخنرانی کوتاهش در جمع مسوولان دفترهای مطالعات و ادبیات پایداری مراکز استان‌های حوزه هنری گفت: وظیفه حوزه هنری جمع‌آوری اسناد و مدارک نیست.

وی اضافه کرد: از آنجا که سازوکار صحیحی درباره استفاده از اسناد در سازمان‌های مختلف وجود ندارد و تمام اسناد در دسترس ما نیستند، اگر سندی را جمع‌آوری می‌کنیم، برای تولید آثار خوب، ماندگار و هنری است. البته از شیوه‌های علمی در جمع‌آوری خاطرات و تولید آن‌ها غافل نخواهیم شد.

مدیر واحد تاریخ شفاهی در پایان تاکید کرد: تولید اثر هنری با ذائقه مردم جهان سازگار است. اکنون مردم علاقه چندانی به خواندن متن‌های جدی اسنادی ندارند.

دومین روز از نخستین نشست مسوولان دفترهای مطالعات و ادبیات پایداری مراکز استان‌های حوزه هنری، عصر امروز (21 شهریور) به کار خود پایان می‌دهد.

خبرنگار : نسترن پورصالحی