گفت و گو با دبیر ششمین نشست تخصصی تاریخ شفاهی

دکتر علی اکبر کجباف

آقای دکتر با تشکر از این که وقت تان را در اختیار ما گذاشتید ، اصولا  هدف از تشکیل چنین نشست‌ها وکارگاههای آموزشی چیست ؟

بسم الله الرحمن الرحیم . با آرزوی قبولی طاعات و عبادات همة روزه‌داران در ماه مبارک رمضان ، گروه تاریخ دانشگاه اصفهان ، در راستای تبیین مباحث مرتبط با تاریخ شفاهی ، از مدت‌ها قبل در برنامة کاری خودبرگزاری چنین نشست ها و کارگاههایی را قرار داد تا بتواند در جهت بازیابی و بازشناسی زمینه‌های ناگفتة تاریخ ایران در دورة معاصر از منظر اندیشمندان و مورخان گام بردارد .تاریخ شفاهی می‌تواند در هر مقطعی مورد توجه باشد به ویژه در دوره‌های گذشتة تاریخی .تاریخ شفاهی می‌تواند از نگاه مورخان ، برخی از مباحثی را که در لابه‌لای متون مورد توجه است استخراج نماید .

لذا آنچه که مورد توجه است بیشتر در محدودة مباحث تاریخ معاصر ایران است،تا بتوانیم زمینه‌های مکتوم و ناگفته‌ای را که در مباحث مختلف وجود دارد، از طریق مصاحبه و از طریق نشست‌هایی با افرادی که در زمینه‌های مختلف حضور و در مقاطع مختلف به نوعی دخالت داشته اند یافت نمائیم ، و برای آینده ثبت کنیم. با عنایت به این بحث ما بر آن شدیم که نشست‌های مختلفی را در بحث تاریخ شفاهی به صورت آکادمیک و در کنار اشکال عملی مصاحبه که تا امروز با افرادی که در موضوعات تاریخی مانند: انقلاب اسلامی ، دفاع مقدس و همین طور دوران قبل از انقلاب ، صحنه‌های مختلف حضور داشته اند دنبال کنیم . لذا ، ما از سال 82  وارد این محدوده شدیم و توانستیم نشست‌های مختلفی را با گروه‌ها و سازمان‌ها و بخش‌هایی که به نوعی کارشان مرتبط با تاریخ شفاهی بودبرگزار کنیم ، مثل مرکز اسناد انقلاب اسلامی ،  کتابخانة ملی ،  دفتر ادبیات انقلاب اسلامی حوزه هنری ، و بخش تاریخ شفاهی آستان قدس رضوی . در واقع  اینها خودشان ید طولایی در این زمینه داشتند و آثاری را  نیز تولید کرده اند . ما با این چند مجموعه مرتبت تعاملات و نشست‌هایی  داشته ایم تا بتوانیم  در این زمینه ، کار موثری در جهت روش مند کردن تاریخ شفاهی صورت دهیم و تا حدودی هم موفق بوده ایم.

آقای دکتر ، لطفا سابقه ای از نشستهای قبل بازگو نمائید و اینکه  این نشستها چقدر در رسیدن به اهدافشان موفق بوده اند؟

ما تا کنون پنج نشست برگزار کرده ایم این نشست‌ها در دانشگاه اصفهان ،  دفتر ادبیات اسلامی حوزه هنری ،شکل گرفته و هر کدام بر روی موضوعی خاص از تاریخ شفاهی مثل مصاحبه ، خاطره‌نگاری و مباحث تئوریک و نظری تاریخ شفاهی متمرکز بودند ، و از این موضوعات مورد بررسی قرار گرفته توانسته ایم مطالبی را استخراج و در شکل مجموعه مقالاتی منتشرشان کرده ایم تا بتوانیم با  ارزیابی‌ دوباره  آنها توسط صاحب نظران . ببینیم که به جه اندازه  موفق بوده ایم . گروه تاریخ با توجه به پیشتازیش و پیشگامیش در بحث تاریخ شفاهی ، توانسته تا کنون  در این زمینه ، قدم‌های مؤثری بردارد وبه آن اهدافی که مدّ نظرش بوده ، تا حدودی دست بیابد و امیدواریم که  و بتوانیم در نشست آینده هم این بحث را دنبال کنیم .

چرا علیرغم برگزاری  نشست‌های متعدد، هیچ تشكّل و سازمان صنفی ای برای فعالان این رشته از تاریخ‌نگاری تا کنون شکل نگرفته است ؟

 اکنون یکی از برنامه‌های اساسی ما در بحث تاریخ شفاهی این بوده که بتوانیم  انجمن تاریخ شفاهی ایران را راه‌اندازی کنیم .پیش نویس  اساسنامه‌اش را هم در گروه تاریخ تنظیم کرده ایم و ما در یک پیش‌همایشی یا پیش‌نشستی که قبل از نشست ششم در اصفهان برگزار خواهد شد ، به بررسی متن و محتوای این اساسنامه با حضور افرادی که دربخش‌های مختلفی که قبلاً عرض کردم در تاریخ شفاهی فعالیت دارند خواهیم پرداخت .‌آنها در اصفهان حضور بهم خواهند رساند و پیش نویس اساسنامه را  مورد بررسی قرار خواهند داد  تا بتوانیم در نشست ششم ان‌شاءالله ، هیئت مؤسّس را به تصویب برسانیم, بدین ترتیب بتوتنیم  به صورت منسجم در راستای کارهای نظری و همین طور کاربردی تاریخ شفاهی به شکل متمرکز کاری را آغاز کرده باشیم .

موضوع و یا موضوعات نشست ششم مشخص شده است؟

موضوع نشست ششم در مقولة آموزش است . به دلیل این که آموزش در ابعاد مختلف ، حوزة وسیعی را در بر می‌گیرد ، ما سیر آموزش را چه در مکتب‌خانه‌های قدیم ، مدارس ابتدایی قدیم ، مدارس متوسطة قدیم و همین طور در حوزه‌های علمیه و...پی می گیریم و از کسانی که در این زمینه اطلاعاتی دارند و به نوعی خودشان دخیل بوده اند  کمک می طلبیم تا سیر تغییرات و تحولات در نحوة آموزش در مقطع‌های مختلف آموزش قدیمی که در ایران وجود داشته و همین طور آموزش در دوره جدید ,دوره ابتدایی، راهنمایی و متوسطه را که به نوعی  تحولات زیادی در این چند دهه گذشته سیر کرده اند را ثبت کنیم . بخش آموزش ،  یکی از دغدغه‌های اساسی آیندة فرزندان ما هست ،و لازم است از این  تجربیاتی  که در گذشته وجود داشته ، استفاده کنیم .به نظرم روش تاریخ شفاهی یکی از موثرترین راههای انتقال این تجربیات است .  بُعد کاربردی  تاریخ شفاهی می توانند امر آموزش را برای مسئولین و اشخاصی که تصمیم‌گیرندة کلان کشور هستند ،  به عنوان راهکار و بخش‌های راهبردی موضوع آموزش در اختیارشان قرار بدهد آموزش پرورش نقش بسیار اساسی ، زیربنایی و بنیادی  در تربیت فرزندان این مرز و بوم دارد ، و بهره مندی کار بردی از تاریخ شفاهی در امر آموزش می تواند برنامه ریزی و تصمیم گیریهای خرد و کلان برنامه ریزان و سیاست گزاران آموزش و پرورش را دستیاب و به هدف نزدیک نماید.

در بُعد آموزش در دانشگاه و سیر تحولات آن از طرفی خود می تواند موضوع تاریخ شفاهی باشد و از طرف دیگر آموزش می تواند برای تاریخ شفاهی درس و محتوای درسی تعریف و برنامه ریزی کند.

آقای دکتر ، چه کسانی می توانند در نشست تخصصی اصفهان شرکت نمایند؟

از آن جهت که هدف‌ما این است که بتوانیم تاریخ شفاهی را در بخش‌های مختلفی مورد بهره‌برداری قرار بدهیم ، ورود افراد آزاد است ، اما از جهت دیگربه دلیل این که می‌خواهیم نشست  تخصصی برپا شود تلاش‌مان در این راستا  است  کسانی را که به نوعی در بحث تاریخ شفاهی کار کرده اند ، علاقه‌مند هستند و فعالیت دارند ،  به این نشست دعوت نمائیم; و با توجه به این که نشست , تخصصی و به صورت کارگاهی است ،مایلیم متخصصین این امر دعوت ما را بپذیرند ، با این حال از  کسانی که اعلام آمادگی کنند برای حضور در این کارگاه و در این نشست ;استقبال خواهیم کرد.

 نقش گروه تاریخ دانشگاه اصفهان در بسط توسعة تاریخ شفاهی چیست؟

دانشگاه اصفهان اولین دانشگاهی است که در ایران در بحث تاریخ شفاهی وارد فعالیت شده است، از سال 82 تا کنون در این نشست‌ها نقش مؤثری داشته و به دنبال این است که بتوانداین زمینه  را به صورت یک رشتة علمی دربیاورد ، واکنون هم در گرایش تاریخ محلی ( تنها رشته یا گرایشی که در ایران و در  دانشگاه اصفهان  در دورة دکتری تدریس می‌شود ) واحد تاریخ شفاهی تدریس می‌شود .

پس نظر گروه تاریخ دانشگاه اصفهان این است  که تاریخ شفاهی را به عنوان یک گرایش درسی و علمی در دانشگاه‌ها وارد کند .

به صورت یک گرایش تاریخ بتواند آن را در مقطع کارشناسی ارشد انجام دهد و به صحنه برساند و به عنوان یک گرایش ، دانشجو بپذیرد .

به غیر از دانشگاه اصفهان  آیا سازمان و گروه‌هایی در برگزاری این همایش با شما همکاری داشته اند؟

بله ، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی حوزه هنری , آستان قدس رضوی ,کتابخانة ملی و مرکز اسناد انقلاب اسلامی ، انشاءالله با ما همکاری خواهند داشت. همچنین شخصیت‌های حقیقی‌ که به نوعی در تاریخ شفاهی فعالیت کرده اند و در کنار ما قرار دارند .

آیا برنامه یا برنامه های دیگری برای یعد از ششمین نشست تاریخ شفاهی در 19 آبان 1388 در دست دارید ؟

بله. انشاءالله در همایش اعلام می‌کنیم .

جناب  آقای دکتر کجباف متشکرم از اینکه با ما در این گفتگو شرکت کردید .