راهنمای طرح پژوهشی تاریخ شفاهی

اشاره:
داشتن یک دستورالعمل یا راهنمای کاربردی برای یک شفاهی کار امری ضروری است. این امر به ویژه درباره کسانی که می‏خواهند تازه وارد این عرصه بشوند، ضرورت دو چندان دارد. حتی برای افراد با تجربه نیز اتکای صرف بر تجربه نمی‏‏تواند همه چیز را حل کند. همواره نکات ریزی هستند که نادیده انگاشتن آنها در مراحل بعدی یک طرح پژوهشی تاریخ شفاهی دردسرساز می‏شود. در این جا یکی از راهنماهای در دسترس برای انجام یک طرح تاریخ شفاهی را که در انجمن تاریخ ایالت مینه‏سوتا‏ی آمریکا تهیه شده، پیش روی خود می‏بینید.
مینه‏سوتا از ایالت‏های شمالی آمریکا و هم‌مرز با کانادا است که نام خود را از نام رودخانه‏ای به همین نام گرفته است. این نام به زبان بومی آن منطقه به معنای آب اَبْرگون است؛ رودخانه‏ای در آن تصویر ابر دیده می‏شود.
انجمن تاریخ مینه‏سوتا‏ که مؤسسه‏ای غیر انتفاعی و آموزشی-فرهنگی است در 1849م تأسیس شده است. در وبسایت این انجمن و در بخش معرفی آن چنین آمده است:
«تاریخ ما را آگاه می‏کند، الهام می‏دهد و هویت می‏بخشد. تاریخ اندیشه‏های تازه به ذهنمان می‏آورد. ابعاد تازه‏ای را پیش روی ما می‏گشاید. ما را به آینده‏ای که در صدد خلقش هستیم نزدیک می‏کند.»
انجمن تاریخ مینه‏سوتا‏ مهمترین دستگاه متصدی حفظ پیشینۀ مینه‏سوتا‏ است و مرکز تاریخ History Center محل گردآمدن مجموعه‏های گوناگون انجمن است. در این مجموعه‏ها می‏توان اشیائی چون پرچم‏های جنگ‏های داخلی آمریکا تا لباس خواننده سیاهپوست آمریکائی پرینس راجرز نلسون Prince Rogers Nelson را یافت. شمار زیادی عکس، نامه، نقشه، و شجره‌نامه در این مجموعه‏ها یافت می‏شوند که همگی در دسترس نسل امروز و آیندگان هستند.
این انجمن با مجموعه 26 گانۀ مکان‏های تاریخی و موزه‏های خود فرصت مناسبی برای سرگرمی، آموزش و تفریح علاقمندان فراهم آورده است. «گذشته چراغ راه آینده است» سرشت این انجمن است. این انجمن با بهره از موزه‏ها، کتابخانه‏ها، مجموعه مکتوبات، مکان‏های تاریخی، برنامه‏های آموزشی و انتشار کتاب در صدد گردآوری، حفظ و بیان گذشتۀ مینه‏سوتا‏ست.»
یکی از مجموعه‏های این انجمن، مجموعه تاریخ شفاهی است. در معرفی این مجموعه در وبسایت یاد شده چنین می‏خوانیم:
«انجمن تاریخ مینه‏سوتا‏ از 1948م از تاریخ شفاهی به عنوان ابزاری برای مستندسازی گذشته و حال مینه‏سوتا‏ بهره برده است. مجموعه تاریخ شفاهی انجمن هم اکنون صدها مصاحبه با اهالی مینه‏سوتا‏ در اختیار دارد که تمام جنبه‏های زندگی و چهارگوشه این ایالت را نشان می‏دهند. عنوان‏هایی که برای تشخیص مقوله‏های مختلف در تاریخ این ایالت و اوضاع فعلی آن برگزیده شده اند عبارتند از سیاست، تجارت، کارگران، کشاورزی، محیط زیست، قومیت‏ها، دین، و آموزش.
تاریخ شفاهی منبعی غنی از اطلاعاتی است که در صورت‏های دیگر دستیافتنی نیستند. مصاحبه‏ها روی نوارهای صوتی ضبط می‏شوند،  بسیاری از آنها متن پیاده شده را نیز همراه دارند که دسترسی آسان به مطالب را فراهم می‏کنند. انجمن تاریخ مینه‏سوتا‏ از 1984م یک برنامه تاریخ تصویری نیز راه انداخته است که مکمل شماری از طرح‏های پژوهشی تاریخ شفاهی آن است.
دفتر تاریخ شفاهی این انجمن علاوه بر انجام طرح‏های خود، برای مستند کردن کارهای گروه‏های مدنی و اجتماعی علاقمند به تاریخ شفاهی و تاریخ تصویری مشاوره می‏دهد و کارگاه برگذار می‏کند.
دفتر تاریخ شفاهی انجمن دو راهنمای سودمند که مهمترین نکات مورد نیاز برای انجام یک طرح پژوهشی تاریخ شفاهی را در بر دارند تولید نموده است:
راهنمای طرح پژوهشی تاریخ شفاهی
راهنمای پیاده سازی، ویرایش و فرآوری»

در ادامه، ترجمه «راهنمای طرح پژوهشی تاریخ شفاهی» از نظرتان می‏گذرد. «راهنمای پیاده سازی، ویرایش و فرآوری» را در آینده‏ای نزدیک در همین نشریه خواهید خواند. لازم به ذکر است با توجه به این که امروزه بیشتر از تجهیزات دیجیتال استفاده می‏شود، برخی نکات ذکر شده در بخش فنی که درباره نوارهای صوتی یا تصویری هستند، می‏باید متناسب با تجهیزات جدید که عموماً دیجیتال هستند روزآمدسازی گردند. نکته دیگر آنکه نمونه سئوالاتی که در این راهنما می بینید، صرفاً برای ارایه یک مثال آورده شده‏اند و دربردارندۀ نشانه‏ها و عناصر فرهنگی جامعه آمریکا هستند که طبیعتاً برای استفاده های دیگر قالب خود را خواهند یافت.

راهنمای طرح پژوهشی تاریخ شفاهی
تهیه شده در دفتر تاریخ شفاهی انجمن تاریخ مینه‌سوتا

آماده‌سازی یک طرح پژوهشی تاریخ شفاهی:

کلیات
1-راوی‌تان را بشناسید یعنی ببینید کسی که به سراغش می‌روید آیا ماجراها و روایات جالبی برای نقل کردن دارد، برهه تاریخی منحصر به فردی را به چشم خود دیده و تجربه کرده است، اطلاعات مستند و قابل اتکایی درباره یک واقعه مهم یا دوره مشخص که اطلاعات کمی از آن موجود است در اختیار دارد؟ باید مطمئن شوید که با توجه به سن و سالش از صحت و سلامت جسمی و روانی معقولی برخوردار و حافظه‌اش سالم و پویا باقی مانده است و ترجیحاً نیز از گفت‌وگو لذت می‌برد.

2-رضایت مصاحبه‌شونده را کسب را کنید بدین معنا که اهمیت مصاحبه را به درستی فهمیده و برنامه‌ها یا اهداف شما پس از پایان مصاحبه را درک کرده باشد. جلسه ملاقات با راوی را بدون شتابزدگی و عجله ترتیب دهید و حریم خصوصی اطمینان‌بخشی را برای او فراهم سازید تا مصاحبه‌ای حرفه‌ای انجام شود.

3-ضبط صوت را پیش از آغاز مصاحبه امتحان کنید تا قلق کار با آن را یاد بگیرید و دکمه‌های خاموش و روشن و کم و زیاد کردن صدا را با یکدیگر اشتباه نگیرید. باتری اضافی با خود داشته باشید اما بهتر است ضبط را به برق وصل کنید. سیم سیار همراه بیاورید. همیشه چند نوار اضافی در کیف‌تان بگذارید شاید مدت مصاحبه بیش از اندازه‌ای که احتمال می‌دهید طول بکشد.

4-نوار خالی را پیش از مصاحبه داخل ضبط صوت بگذارید و برنامه را با یک مقدمه آغاز کنید. مثلاً: «امروز دوم ماه می 1999 است. من جان دوئی هستم و با مادربزرگم خانم ماری اسمیت در منزل ایشان واقع در شهر سن پل، خیابان مونرو، پلاک 2000 مصاحبه می‌کنم.»

5-با دقت و وسواسِ تمام فهرستی از کلیات سؤالات و عناوینی که به نوع و حوزه پژوهش شما مربوط می‌شود آماده کنید و همراه خود ببرید. برای پرسیدن سؤالات هوشمندانه و سنجیده باید از تجربه تحقیقاتی کافی برخوردار باشید. آشنایی با اسامی و اصطلاحاتی که جزء حوزه تخصصی یا اطلاعات راوی می‌باشد از ضروریات است. [نگاه کنید به ضمیمه اول و دوم.]

6-در صورت امکان از «محرک‌های حافظه memory cues » استفاده کنید به ویژه وقتی که راوی شما سالمند است. مثلاً آلبوم بریدة جراید، میراث‌ها و یادگارهای خانوادگی، و عکس‌های قدیمی.

7-در حین مصاحبه می‌توانید علت انجام مصاحبه را بار دیگر برای راوی‌تان توضیح دهید. حتی‌المقدور امکانات راحتی او را فراهم سازید مثلاً صندلی خوبی را به او تعارف کنید. ضبط صوت را در موقعیتی قرار دهید که بتوانید به دکمه‌هایش برای تنظیم صدا دسترسی داشته باشید و باقیمانده نوار را نیز مشاهده کنید. عوامل مزاحمی را که باعث حواسپرتی شما و راوی‌تان می‌شود دور کنید. مثلاً زنگ تلفن، خانه و موبایل را قطع کنید، حیوانات خانگی را به اتاق دیگری ببرید، دوست و آشنا و اعضای خانواده را دنبال نخود سیاه بفرستید.

8-با سؤالات ساده‌ای مانند سؤالاتی مربوط به گذشته راوی شروع کنید و تا جایی که امکان دارد به ترتیب زمانی از گذشته تا حال پیش بیایید زیرا بسیاری از مردم خاطرات زندگی‌شان را بدین شیوه به یاد می‌آورند. بدون قطع صحبت راوی یا وقفه در جریان مصاحبه، فهرست عناوین‌تان را مرور کنید. هر گاه سؤال یا موضوع جالب تازه‌ای به ذهن‌تان رسید بلافاصله یادداشت کنید تا بعداً به سراغ آنها هم بروید. [نگاه کنید به ضمیمه سوم.]

9-به دقت گوش دهید و آماده باشید تا در جایی که لازم است سؤالات تکمیلی را بپرسید. از کنار اختصاراتی که بسیاری از مردم در حین گفت‌وگو بیان می‌کنند بی‌اعتنا نگذرید و در زمان مناسب از سؤالات تکمیلی استفاده کنید تا مثلاً هویت و نام و نشان کامل افرادی را که تنها با نام کوچک‌شان ذکر می‌شوند از راوی بپرسید.

10-پس از مصاحبه حتماً املای صحیح نام‌ها و مکان‌هایی که راوی بیان کرده است را با او چک کنید. هر گونه اطلاعاتی را که راوی‌تان درباره عکس‌ها یا دیگر مواد و مصالح کار در حین مصاحبه به شما داده است سریع یادداشت کنید و تاریخ‌ها یا اطلاعات مربوط به زندگی‌نامه را با او مرور نمایید. در صورت امکان از راوی‌تان عکس بگیرید.

11-اهمیت یک فرم موافقت اهداکننده را برای او دقیقاً توضیح دهید. [نگاه کنید به ضمیمه چهارم و پنجم.] اصل فرم را به امضای او برسانید و یک نسخه را نیز به خودش بدهید.

12-قطعه پلاستیکی گوشة نوار را بشکنید تا از پاک شدن تصادفی مصاحبة ضبط‌شده پیشگیری کرده باشید. روی کاست برچسب بزنید و نام مصاحبه‌شونده، مصاحبه‌گر، و تاریخ را درج کنید. حتماً از نوار مصاحبه یک نسخه برای خودتان کپی کنید و نوار اصلی را در جای مطمئن و مناسبی که از آسیب‌های آب و هوایی نیز مصون بماند نگه دارید.

13-اطلاعات مربوط به زندگی‌نامه و مصاحبه را روی برگه کلاسه‌بندی وارد کنید. [نگاه کنید به ضمیمة ششم.]

14-یادداشت کوتاهی برای راوی بفرستید و مراتب سپاس و قدردانی‌تان را به او ابلاغ کنید.

15-نوبت به پیاده کردن نوار که رسید باید به اینکه چه کسی مناسب این کار است توجه داشته باشید. آیا خودتان باید این کار را انجام دهید، یا یک داوطلب، منشی، یا اصولاً فردی حرفه‌ای در پیاده کردن مصاحبه‌های تاریخ شفاهی؟ در مورد مرور و بازخوانی متن پیاده‌شده مصاحبه توسط راوی هم فکر کنید. گوش کردن مجدد به نوار، ویرایش و نمونه‌خوانی متن پیاده‌شده مصاحبه را از قلم نیندازید.

16-ببینید آیا مصاحبه‌تان پس از اتمام به درد کارها و جاهای دیگری هم می‌خورد یا خیر. مثلاً در یک نمایشگاه عکس، ارسال برای استفاده در طرح پژوهشی‌ای مربوط به شجره‌شناسی یا تاریخ یک منطقه یا جامعه، در انتشار یک اثر و مواردی از این قبیل. ببینید آیا راهی برای معرفی کارتان از طریق دستگاه‌ها و مؤسسات تبلیغاتی وجود دارد یا خیر تا افکار عمومی و مخاطبان را از طرح پژوهشی و محصول تلاش‌تان آگاه سازید؟ چنانچه به مؤسسه‌ای متصل نیستید می‌توانید مصاحبه‌های‌تان را به یک گنجینه عمومی بسپارید. [برای آشنایی با فهرستی از توصیه‌های اخلاقی و منابع کتاب‌شناختی نگاه کنید به ضمیمه‌های هفتم و هشتم.]
 
 
•ضمیمه اول
ضمیمه اول با اجازه انجمن رمزی-هیل Ramsey-Hill، در شهر سنت پل St. Paul، ایالت مینه‏سوتا بازنشر می‏شود.

نمونه سؤالات
هدف از نمونه سؤالات زیر ارائه یک راهنما به شما مصاحبه‌گر است تا راوی‌تان را به بهترین وجه ممکن بشناسید. اختیار با شماست که ببینید کدام یک از این سؤالات برای مصاحبه‌تان مناسب هستند و شکل بیان آنها در مصاحبه نیز بر عهده خودِ شماست. نکته مهم این است که به کمک چنین سؤالاتی بتوانید خاطرات مقطع زمانی خاصی از گذشته را گردآوری نمایید. امیدواریم حتی یکی از این سؤالات در تحریک حافظه مصاحبه‌شونده و کمک به یادآوری خاطراتی شگفت‌انگیز مؤثر باشد.

محله
چه احساسی نسبت به محله‌تان داشتید؟ محله‌تان به چه نامی مشهور بود؟ چه مناطقی را دربرمی‌گرفت یعنی از کجا شروع و به کجا ختم می‌شد؟ آیا همسایه‌ها و هم محلی‌های‌تان با هم جلسات خانوادگی برگزار می‌کردند؟ چیزی به نام انجمن محلی تشکیل داده بودید؟ اخبار اتفاقات محله‌تان را از چه طریقی به دست می‌آوردید؟ نشریه محلی داشتید؟ از چه منبعی و یا از چه کسی شایعات و اخبار محله‌تان را می‌شنیدید؟

خانه‌ها
در اواخر دهه 1930 و در دهه 1940 کجا زندگی می‌کردید؟ محله شما از چه ترکیب قومی، نژادی و اقتصادی تشکیل شده بود؟ چند وقت در آنجا سکونت داشتید؟ علت نقل مکان شما چه بود؟ یادتان می‌آید که همسایه‌های‌تان هم نقل مکان کرده باشند؟ آیا پذیرش دانش‌آموزان یا دانشجویان شبانه‌روزی در این خانه‌های بزرگ رسم محله شما بود؟ آیا خانه‌ای را به یاد می‌آورید که به دو یا بیش از دو قسمت تقسیم شده باشد؟ هیچ به فکر افتاده بودید که خودتان هم چنین کاری بکنید؟ شایع است که محله شما در اواخر دهه 1940 به تدریج اوضاع بدی پیدا کرد-اگر چنین بوده آیا تغییراتی را که موجب چنین وضع وخیمی شد، به یاد می‌آورید؟

بهداشت و امنیت
آیا عادت داشتید درها را همیشه قفل کنید یا باز می‌گذاشتید؟ آیا پیش آمد که دزدها لخت‌تان کنند؟ پیش می‌آمد که شب‌ها در محله‌تان پیاده‌روی کنید؟ پلیس محلی داشتید؟ آتش‌نشانی داشتید؟ یادتان می‌آید که در جایی آتش‌سوزی بزرگی رخ داده باشد؟ وقتی کسی بیمار یا زخمی و مجروح می‌شد چه کار می‌کردید؟ به کدام بیمارستان یا به مطب کدام پزشک می‌رفتید؟ با چه وسیله‌ای خودتان را می‌رساندید؟

خدمات
شهر شما از چه خدماتی برخوردار بود؟ برف سنگین که می‌بارید اوضاع شهر چگونه می‌شد؟ آیا مدارس و ادارات به تعطیلی می‌کشیدند؟ چقدر طول می‌کشید تا برف خیابان‌ها پارو بشوند؟ آیا برف کوچه‌ها را هم پارو می‌کردند؟ پارک و زمین بازی در شهرتان داشتید؟ فرد یا نهادی بر آنها نظارت می‌کرد؟ پستچی محله‌تان را می‌شناختید؟ چند وقت یکبار نامه دریافت می‌کردید؟ کتابخانه عمومی شهرتان کجا بود؟ از کدام فروشگاه معمولاً خرید می‌کردید؟ همچنین داروخانه؟ ابزارفروشی؟ آرایشگاه مردانه و زنانه؟ لباس‌فروشی؟ آیا صاحبان آن مغازه‌ها هم در محله شما سکونت داشتند؟ وقتی چیزی خراب می‌شد چه کسی آن را تعمیر می‌کرد؟ آدم فنی و آچاربه‌دست در محله‌تان داشتید؟ باغبان چطور؟ چه کسی برف‌ها را پارو می‌کرد؟ نقاشی خانه‌ها با چه کسی بود؟

حمل و نقل
خودتان ماشین شخصی داشتید؟ مدلش چه بود؟ چه کسی رانندگی می‌کرد؟ ماشین‌تان را در کجا پارک می‌کردید؟ برای تعمیر به کجا می‌بردید؟ پمپ بنزین کجا بود؟ قیمت یک گالن بنزین چقدر می‌شد؟ برای ماشین‌سواری معمولاً به کجاها می‌رفتید؟ چگونه به محل کارتان می‌رسیدید؟ چگونه به مرکز شهر می‌رفتید؟

تفریحات و روابط اجتماعی
به کدام سینما، کنسرت یا تئاتر می‌رفتید؟ محله‌تان گروه موسیقی یا نمایش مخصوص به خود داشت؟ محبوب‌ترین بازیگران محله یا شهرتان چه کسانی بودند؟ قیمت بلیت چند بود؟ بیشتر در کدام مناطق جمع می‌شدید؟ قهوه‌خانه یا رستورانی در محله‌تان داشتید؟ در آنجا به غیر از حرف‌های و اختلاط با هم، به مسائل سیاسی هم می‌پرداختید؟ دعوا و بزن‌بزن هم پیش می‌آمد؟ شنبه‌ها بعد از ظهر چه کار می‌کردید؟ بعد از یکشنبه‌ها چطور؟ برای شنا یا تنیس یا گلف‌بازی به کجا می‌رفتید؟ مردم شهر یا محله‌تان بیشتر چه بازی‌هایی می‌کردند؟ تعطیلات به کجا می‌رفتید؟ چطور به آنجا می‌رسیدید؟ روزهای تعطیل را چگونه می‌گذراندید؟ در روزهای مهم سال مثل روز یادبود قربانیان جنگ، روز کارگر یا چهارم جولای(روز استقلال آمریکا) در محله‌تان چه اتفاقاتی می‌افتاد؟

مذهب
به کدام کلیسا می‌رفتید؟ آیا کلیسا توانسته بود تأثیر مهم و شاخصی بر نحوه زندگی و باورهای مردم محله‌تان بگذارد؟ آیا همه اهالی محل کشیش را می‌شناختند؟ در کلیسا چه نوع فعالیت‌های عام‌المنفعه‌ای انجام می‌شد؟ آیا گروه‌هایی مخصوص جوانان تشکیل شده بود؟ همسایه‌ها و هم‌محلی‌های‌تان به کدام کلیسا می‌رفتند؟

ارتباطات و رسانه‌ها
کدام روزنامه‌ها را می‌خواندید؟ برای آگاهی از خبرهای مهم مربوط به کشور به رادیو گوش می‌دادید؟ نخستین واقعه مهمی که خبرش را از رادیو شنیدید به یاد می‌آورید؟ بهترین منبع خبر در سال‌های جنگ جهانی دوم چه بود؟ از کدام برنامه رادیویی بیشتر خوش‌تان می‌آمد؟ چه وقتی تلویزیون خریدید؟ نخستین واقعه مهمی که از تلویزیون دیدید به یاد می‌آورید؟

فعالیت‌های کودکان
بچه‌ها به کدام مدرسه می‌رفتند؟ با چه وسیله‌ای خودشان را به مدرسه می‌رساندند؟ همکلاسی‌های‌شان در کجا سکونت داشتند؟ مدرسه‌‌شان از ترکیب قومی، نژادی و اقتصادی تشکیل شده بود؟ آیا مشکلات تربیتی و انضباطی هم در مدرسه اتفاق می‌افتاد؟ بچه‌ها بعد از مدرسه به چه کار یا فعالیتی مشغول می‌شدند؟ کجا می‌رفتند؟ چه کسی از آنها مراقبت می‌کرد؟ آیا پارک یا زمین بازی هم داشتید؟ آیا بچه‌های محل با هم بازی می‌کردند؟ بازی مورد علاقه‌شان چه نام داشت؟ از بچه‌های خردسال چگونه مراقبت می‌کردید؟ پرستار بچه هم داشتید؟ نام‌شان را به یاد می‌آورید؟ آیا در محله‌تان به بچه‌ها ‌آموزش‌‌های هنری هم می‌دادید؟ معلم‌شان چه کسی بود؟ بچه‌ها پول تو جیبی‌شان را خرچ چه چیزهایی می‌کردند؟ بیشتر از کدام مغازه‌دار خوش‌شان می‌آمد؟ یادتان می‌آید که در اواخر دهه 1930 یا در دهه 1940 چیزی عملاً توجه و علاقه مردم را به خود جلب کرده باشد یعنی مد روز شده باشد؟

•ضمیمه دوم
تهیه شده در دفتر تاریخ شفاهی انجمن تاریخ مینه‏سوتا

قالب سؤال
شیوه پرسیدن سؤال یا به عبارتی طرح نکته ذهنی‌تان در قالب الفاظ، بر پاسخی که دریافت می‌کنید مؤثر است. سؤالاتی بپرسید که جواب‌شان از پاسخ‌های یک‌کلمه‌ای بیشتر باشند.

                                                   
سؤالات‌تان را با چنین کلماتی شروع کنید:
راجع به ... بگویید
... را شرح بدهید
از ... چه چیزی به یاد می‌آورید؟
... را توضیح بدهید
... را مفصل بیان کنید

از پرسیدن سؤالات جهت‌دار یعنی سؤالاتی که روای را وادار به دادن پاسخ مشخصی می‌کند و بر یادآوری خاطرات یا بیان آنها به نوعی تأثیر می‌گذارد، پرهیز نمایید.

•ضمیمه سوم
ضمیمه سوم اقتباسی است از کتاب زیر که در دفتر تاریخ شفاهی انجمن تاریخ مینه‏سوتا تهیه شده است:

Oral History for the Local Historical Society, by Willa K. Baum

(برای اطلاعات تکمیلی نگاه کنید به کتاب‌شناسی).

توصیه‌هایی برای مصاحبه تاریخ شفاهی
1-مصاحبه را با دیالوگ یا گفت‌وگو اشتباه نگیرید. در یک جلسه مصاحبه تاریخ شفاهی قرار نیست از خودتان حرف بزنید بلکه بناست تجربیات فرد دیگری را ضبط نمایید. کل هدف مصاحبه این است که راوی با هدایت شما ماجرا یا داستان زندگی‌اش را تعریف کند. ابتدا کمی درباره مسائل روز و اتفاقات عادی صحبت کنید تا راوی احساس کند که با شما راحت و خودمانی شده است و سپس وی را با سؤالات هدایت‌شده و مناسب به مسیری سوق دهید تا خاطراتش را بیان کند.. مثلاً، «شنیده‌ام که شما از سوئد آمده‌اید. دلیل مهاجرت‌تان چه بود؟» و در مرحله بعد، «از جزئیات سفرتان چه چیزهایی می‌توانید به من بگویید؟ مثلاً اینکه چقدر طول کشید؟»

2-سؤالاتی بپرسید که جوابش صرفاً از یک «بله» یا «خیر» بیشتر باشد. با کلمات استفهامی «چرا»، «چگونه»، «کجا»، «چه» و «چه وقتی» شروع کنید. به جای این سؤال که «آیا خانم اسمیت معلم خوبی بود؟» بپرسید: «دانش‌آموزان چه نظری درباره توانایی تدریس خانم اسمیت داشتند؟»

3-سؤالات را تک‌تک بپرسید. گاهی شده است که مصاحبه‌گر مسلسل‌وار از راوی سؤال می‌پرسد. راوی هم معمولاً فقط به سؤال اول پاسخ می‌دهد و اطلاعاتی که از پاسخ سؤالات بعدی می‌توان به دست آورد در این میان گم می‌شوند.

4-سؤالات کوتاه و مختصر بپرسید. اکثر راویان بلافاصله اطلاعاتی را که مایل به شنیدن آنها هستید متوجه شده و در اختیارتان می‌گذارند.

5-از سؤالات جنجالی شروع نکنید. سؤالات ظریف‌تر را به وقتی موکول کنید که رابطه شما و راوی خودمانی‌تر شده باشد. خوب است ابتدا با سؤالاتی درباره دوران کودکی و تحصیلات مصاحبه‌شونده شروع کنید.

6-نگذارید وقفه یا سکوت به شکلی پیش بیاید که شما یا راوی را دستپاچه کند. به راوی فرصت بدهید تا پیش از آنکه وی را به وادی دیگری بکشانید نظرات یا دیدگاه‌هایش را نیز اضافه کند. در حالی که راوی افکارش را برای پاسخ به سؤالات بعدی جمع و جور می‌کند به خودتان کمی استراحت بدهید و نکاتی را یادداشت کنید.

7-نگران زیبایی و کتابی بودن سؤالات‌تان نباشید. موقعی که تپق می‌زنید، راوی متوجه می‌شود که از وی انتظار ندارید پاسخ‌های ادیبانه و لفظ قلم به شما بدهد. کاملاً طبیعی و عادی حرف بزنید.

8-به دقت، بی سر و صدا و هوشیارانه گوش بدهید. گاهی به راوی لبخند بزنید یا سرتان را به علامت تأئید تکان بدهید تا به ادامه کلام تشویق شود. از تکرار کلماتی مانند «بله»، «آهان»، و «جداً» خودداری کنید. طوری رفتار نکنید که راوی فکر کند حوصله‌تان سر رفته یا دیگر علاقه‌ای به شنیدن خاطرات او ندارید. ارتباط با راوی از طریق نگاه یکی از فوت و فن‌های حیاتی مصاحبه است.

9-صرفاً به این دلیل که سؤال دیگری به ذهن‌تان رسیده یا راوی از چارچوب برنامه‌ریزی‌شدة مصاحبه خارج شده است تعریف یک داستان یا ماجرای خوب را قطع نکنید. سؤال‌تان را  بنویسید تا بعداً بپرسید. آمادة هر اتفاقی باشید و فراموش نکنید که فهرست سؤالات شما صرفاً جنبه یادآوری و راهنمایی دارد و یک نقشة انعطاف‌ناپذیر نیست. خودتان را آماده کنید تا هر گاه راوی اطلاعات غیر منتظره‌ای به شما داد سوالات بیشتر و دقیق‌تری از او بپرسید.
 
10-در صورتی که راوی شما از این شاخه به آن شاخه می‌پرد و از اصل موضوع مصاحبه دور می‌شود، صبر کنید تا در میان صحبت‌هایش مکث کند و سپس او را به موضوع هدایت کنید. «خیلی جالبه. حالا قبل از اینکه به مطلب ادامه بدیم مایلم بدونم کسادی بزرگ آمریکا چه تأثیری بر خانواده شما گذاشت.»

11-غالباً توصیف افراد برای راوی کار دشواری است. راه ساده‌اش این است که از او بخواهید ظاهر و شکل و شمایل آن فرد را توصیف کند. آن وقت وی به احتمال قوی شخصیت و خصوصیات اخلاقی او را نیز توصیف خواهد کرد. وی را تشویق کنید تا جزئیات را بیان کند و همچنین نظراتش را بدون ابهام و مفصل شرح دهد و هر جا که مناسب تشخیص دادید از او بخواهید تا از بیان هیچ نکته‌ای فروگذار نکند.

12-سعی کنید نقش راوی در مقاطع مهم داستان زندگی‌اش را کشف نمایید. «شما در آن بوران سنگین کجا بودید؟»، «چه وقتی فهمیدید که زندگی‌تان به خطر افتاده است؟» بدین شیوه می‌توانید بفهمید که چه مقدار از روایت او مبتنی بر واقعیات عینی و تجربیات خودش است و چه مقدار بر اطلاعات دست دوم مبتنی است.

13-با راوی بر سر گزارش‌هایی که ابعاد مختلف آن دقیقاً روشن نشده است کلنجار نروید. بلکه سعی کنید هر چه ممکن است از او اطلاعات بگیرید تا برای محققانی که بعداً درباره موضوع شما به تحقیق خواهند پرداخت کشف اصل اتفاق یا رویداد آسان‌تر بشود. والتر لرد که با بازماندگان کشتی تایتانیک مصاحبه کرده بود، می‌گوید:«با هر زنی که مصاحبه می‌کردم می‌گفت او آخرین کسی بود که با قایق نجات از کشتیِ در حال غرق شدن نجات یافت. اما بعدها با بررسی نقشه کشتی فهمیدم که قایق‌های نجات به گونه‌ای تعبیه شده بودند که هیچ‌یک در معرض دید ردیف دیگر قرار نداشتند. لذا هر زنی که سوار قایق می‌شد احتمالاً در آن پریشانی و دستپاچگی فکر می‌کرد آخرین نفری است که کشتی را ترک می‌کند.»

14-ماهرانه و بسیار ظریف جایی را که گزارش یا شرح راوی‌تان با شرح دیگران تفاوت دارد به وی گوشزد کنید. مثلاً بگویید «شنیده‌ام که ...» یا «خوانده‌ام که ...». چنین شیوه‌ای شرح راوی را به چالش نمی‌کشد بلکه روشی است برای روشن شدن روایت‌های دیگری که از ماجرا وجود دارد. غالباً بهترین مصالح تحقیقاتی یک مصاحبه را شخصی در اختیار می‌گذارد که روایتش با روایت دیگران متفاوت است.

15-مراقب باشید تا در دام «ضبط خاموش off the record » نیفتید. بعضی از راویان از شما می‌خواهند تا ضبط را خاموش کنید. بدین ترتیب ماجرایی که تعریف می‌کنند و اطلاعاتی که به شما می‌دهند معلق می‌ماند و کسی جز خودِ شما از آن باخبر نمی‌شود. حتی این احتمال وجود دارد که مصاحبه‌گر نیز بخش عمده‌ای از چنین اطلاعاتی را فراموش کند و عصاره داستان را از دست بدهد. مضاف بر اینکه خاموش کردن ضبط باعث می‌شود راوی به سانسور پاسخ‌هایش عادت کند و روایت آبکی و بی‌مایه‌ای برای شما تعریف نماید.

16-بهترین مصاحبه در شرایطی شکل می‌گیرد که افراد دیگری در مکان مصاحبه حضور نداشته باشند. اگر می‌بینید کس دیگری در آن حوالی است که داستان‌های مفید و مناسبی برای تکمیل تحقیق شما دارد خیلی ماهرانه و سنجیده از او بپرسید که آیا حاضر است جداگانه و در زمانی دیگر با شما به مصاحبه بنشیند یا خیر. روش دیگر این است که با ادب و احترام از وی بخواهید در اتاق دیگری حضور داشته باشد تا برای کمک به حفظ کیفیت ضبط صدا مراقب زنگ تلفن یا درب باشد.

17-زمان مصاحبه را طولانی نکنید. معمولاً یک ساعت و نیم تا دو ساعت بهترین طول زمان برای این کار است زیرا بعد از این مدت مصاحبه‌گر و راوی هر دو خسته شده‌‌اند. لبخند بزنید و از راوی صمیمانه تشکر کنید و در صورت لزوم نیز ترتیب ملاقات دیگری را با او بدهید.

18-نوار مصاحبه را حتماً مرور کنید. حتی مجرب‌ترین مصاحبه‌گران نیز متوجه می‌شوند که فرصت‌هایی را از دست داده‌اند یا بهتر از این می‌توانستند مصاحبه بگیرند. از تجربیات قبلی‌تان برای بهبود کیفیت مصاحبه‌های بعدی بهره ببرید. حین مرور نوار مصاحبه به یاد داشته باشید که چیزی به نام مصاحبه بی‌نقص وجود ندارد. از سؤالات نامربوط، ناشیانه یا تکراری دلزده نشوید و پراکنده‌گویی راوی نیز شما را به ستوه نیاورد. مردم غالباً خاطرات‌شان را همین گونه به یاد می‌آورند. بدانید که مصاحبه ضبط‌شده صرفاً ماده خام کار شماست.

و سرانجام به یاد داشته باشید که:

•ضمیمه چهارم

نمونه فرم موافقت‏نامه تاریخ شفاهی

بدین وسیله اینجانب، [نام راوی]، راوی مصاحبة ضبط‌شده در [تاریخ]، اختیار و مالکیت بهره‌برداری از مطالب بیان‌شده در مصاحبه، از جمله حق تکثیر و انتشار آن را، از تاریخ قید شده در این فرم، به [نام مؤسسه] واگذار می‌نمایم.
امضای اهداکننده:
----------------------------
نشانی:
----------------------------
تاریخ:
----------------------------
امضای مصاحبه‌گر:
----------------------------

•ضمیمه پنجم

نمونه فرم موافقت محدود یا مشروط تاریخ شفاهی

بدین وسیله اینجانب [نام راوی]، راوی مصاحبة ضبط‌شده در [تاریخ مصاحبه]، اختیار و مالکیت بهره‌برداری از مطالب بیان‌شده در مصاحبه، از جمله حق تکثیر و انتشار آن را، از تاریخ قید شده در این فرم به [نام مؤسسه] واگذار می‌نمایم به استثنای افراد مشخص‌شده در این فرم که با مجوز کتبی [راوی]، وراث یا نمایند(گان) وی تا [تاریخ] از حق دستیابی به مصاحبه برخوردار خواهند بود.
امضای اهداکننده:
------------------------
نشانی:
------------------------
تاریخ:
------------------------
امضای مصاحبه‌گر:
------------------------
نام وراث یا نماینده:
------------------------

•ضمیمه ششم

برگه کلاسه‌بندی نوار

نام راوی:
نشانی:
اطلاعات زندگینامه ای/شناسنامه‌ای:

تاریخ مصاحبه:
نام مصاحبه‌گر:
محل مصاحبه:
تعداد نوارها:
مدت نوارها: (مثلاً 60 دقیقه‌ای)
مدت‌زمان مصاحبه:
موضوع مصاحبه:

•ضمیمه هفتم

راهنمای سنجش طرح پژوهشی

تهیه شده در انجمن ملی تاریخ شفاهی [آمریکا]

راهنمای برنامه/طرح پژوهشی

اهداف و انگیزه‌ها:
الف-آیا اهداف روشنی تعریف شده‌اند؟ در انتخاب این اهداف تا چه میزان به مؤلفة واقع‌بینی توجه شده است؟

ب-چه عواملی ضرورت حیاتی چنین طرح پژوهشی‌ای را اثبات می‌نمایند؟

ج-تحقیقات بر اساس چه طرح و نقشه‌ای اجرا می‌شود؟ آیا تا حد امکان به مؤلفه واقع‌بینی و خالی بودن طرح از ابهام توجه شده است؟

د-آیا اهداف، شرایط و چارچوب هزینة طرح پژوهشی به روشنی بیان شده است تا ابعاد مختلف و بالقوه تأثیر این هزینه بر انسجام علمی آن قابل ارزیابی و قضاوت باشد؟ آیا بودجه کافی برای تحقق اهداف طرح پژوهشی تخصیص یافته است؟

ه-روابط سازمانی تا چه میزان و چگونه بر اهداف این طرح پژوهشی مؤثرند؟

گزینش مصاحبه‌گر و مصاحبه‌شونده
الف-صلاحیت و تناسب مصاحبه‌گر و مصاحبه‌شونده یا عدم صلاحیت و تناسب آنان با اهداف طرح پژوهشی چگونه مشخص می‌شود؟
ب-چه حذفیات قابل اعتنایی انجام شده است و به چه دلیل؟

سوابق و اصالت
الف-چه تدابیر یا سیاست‌هایی برای حفظ سابقه‌ای از اصالت مصاحبه‌ها اندیشیده شده‌اند؟ آیا کفایت می‌کنند؟ برای بهبود آنها چه تدابیر دیگری می‌توان به کار برد؟
ب-سیاست‌ها، سوابق و رویه‌ها به چه طریقی به اطلاع مصاحبه‌گران، مصاحبه‌شوندگان، کارمندان و کاربران می‌رسند؟
ج-نظام حفظ سوابق یا بایگانی چگونه مفیدیت مصاحبه‌ها را افزایش داده و از حقوق افراد دخیل در آن حراست می‌نماید؟

قابلیت دسترسی مواد و مطالب
الف-در معرفی و تبلیغ مصاحبه‌ها تا چه میزان صحت و دقت به جزئیات رعایت شده است؟
ب-اطلاعاتِ مربوط به مصاحبه‌ها چگونه به کاربران احتمالی منتقل می‌شوند؟
ج-مصاحبه‌ها چه کاربردهایی داشته‌اند؟

مدیریت، صلاحیت‌ها و آموزش
الف-صلاحیت و توانایی مدیریت برنامه یا طرح پژوهشی چه اندازه است؟
ب-چه تدابیری برای نظارت بر کار و ارزیابی کارمندان اندیشیده شده‌اند؟
ج-نیروهای این برنامه یا طرح پژوهشی باید واجد چه خصوصیات یا صلاحیت‌هایی باشند؟
د-چه تدابیری برای آموزش سودمند، مؤثر و نظام‌مند اندیشیده شده است؟
ه-برای بهبود عملکرد مدیریت برنامه یا طرح پژوهشی چه اقداماتی می‌توان انجام داد؟
 
توصیه‌های اخلاقی و حقوقی
برای اطمینان از اینکه بدانیم مصاحبه‌گر و سیر برنامه به صورتی توجیه شده‌اند که با مسئولیت خودشان در قبال مصاحبه‌شونده به خوبی آشنا هستند و بدان احترام می‌گذارند چه رویه‌هایی پیش‌بینی شده‌اند؟ به خصوص برای مواردی که در زیر مطرح می‌شوند چه رویه‌ها و تدابیری اندیشیده شده‌اند؟
الف-آیا مصاحبه‌شونده از اهداف و انگیزه‌های برنامه یا پروژة تاریخ شفاهی کاملاً آگاه شده است؟
ب-آیا مصاحبه‌شونده از مراحل مختلف برنامه یا طرح پژوهشی و ماهیت مشارکتش در هر مرحله کاملاً آگاه شده است؟
ج-آیا مصاحبه‌شونده از فرصت کافی برخوردار است تا آزادانه به سؤالات پاسخ بدهد و همچنین در معرض انگاره‌های کلیشه‌ایِ نژادی، قومی، جنسیتی، طبقاتی یا دیگر پیش‌داوری‌های فرهنگی و اجتماعی قرار نگیرد؟
د-آیا مصاحبه‌شونده بر این حق خود واقف است که می‌تواند به بعضی موضوعات وارد نشود، بخش‌هایی از مصاحبه را مکتوم نگه دارد و حتی در شرایط بسیار حساس نیز ناشناس بماند؟
ه-آیا مصاحبه‌شونده از کاربردها و مصارف احتمالی مطالبش از جمله سپرده شدن مصاحبه‌ها به یک مخزن، انتشار در کتاب، مقالات، روزنامه‌ها یا مجلات؛ و استفاده از آن در دیگر برنامه‌ریزی‌های عمومی کاملاً مطلع شده است؟
و-آیا پیش از الزام مصاحبه‌شونده به امضای قرارداد یا هِبه‌نامه‌ای که حقوق و منافع نوارهای صوتی و تصویری و متن پیاده‌شدة مصاحبه را به فرد یا مرجع مسئولی منتقل می‌نماید حقوق قانونی وی به طور کامل و به زبانی ساده و قابل درک به او تفهیم شده است؟ آیا در مورد دیگر کاربردها یا مصارفی که بعدها پیش می‌آید با او مشورت می‌شود؟
ز-آیا کلیه توافقاتی که قبلاً با مصاحبه‌شونده صورت گرفته رعایت و اجرا می‌شوند؟
ح-آیا مصاحبه‌شونده از امتیازات احتمالی و حق تصرفی که ممکن است به واسطه کاربرد مصاحبه‌ها از جمله در برنامه‌ریزی‌های عمومی، عایدش شود کاملاً مطلع شده است؟
ط-آیا مصاحبه و دیگر مواد مرتبط با آن تا زمانی که مصاحبه‌شونده رضایتش را برای استفاده از آنها اعلام نماید محرمانه باقی خواهند ماند؟
ی-آیا هنگام انتشار یا معرفی عمومی مواد و مصالحِ مرتبط با مصاحبه، دقت و مراقبت کافی اِعمال می‌گردد؟

برای اطمینان از اینکه بدانیم مصاحبه‌گر و سیر برنامه به صورتی توجیه شده‌اند که با مسئولیت حرفه‌ای‌شان به خوبی آشنا هستند و بدان احترام می‌گذارند چه رویه‌هایی پیش‌بینی شده‌اند؟ به خصوص برای مواردی که در زیر مطرح می‌شوند چه رویه‌ها و تدابیری اندیشیده شده‌اند؟
الف-آیا مصاحبه‌گر احتمالِ استفاده از مصاحبه‌ها در برنامه‌ریزی‌های عمومی یا طرح پژوهشی‌های تحقیقاتی را مد نظر قرار داده و اقدامات احتیاطی شایسته‌ای را برای پیشگیری از سوءاستفاده از مصاحبه‌شوندگان یا لطمه به آنها اتخاذ کرده است؟
ب-آیا مصاحبه‌گر از مهارت و آموزش‌های مطلوب برخوردار است و مصاحبه‌اش را به شیوه‌ای حرفه‌ای انجام خواهد داد؟
ج-آیا مصاحبه‌گر با سوابق و پیش‌زمینه‌های موضوع مورد مصاحبه به حد کفایت آشنایی دارد؟
د-آیا مصاحبه در قالب تحقیقات موشکافانه انجام می‌شود و حتی‌المقدور سوابق یا پیشینه تاریخی کاملی ارائه خواهد شد؟
ه-آیا مصاحبه‌شوندگان بر اساس تناسب خاطرات و تجربیات‌شان با موضوع گزینش می‌شوند و برای هر طرح پژوهشی‌ای مصاحبه‌شوندگانی متناسب با آن گزینش می‌شوند؟
و-آیا مواد مصاحبه شامل نوارها، متن پیاده‌شدة آنها، قراردادها و مستندات روند مصاحبه طبق توافقاتی که با مصاحبه‌شونده صورت گرفته است بعد از گذشت یک مدت‌زمان معقول به مخزن سپرده خواهد شد و آیا مخزن‌دار در استفاده از آنها به توافقات فوق‌الذکر عمل خواهد کرد؟
ز-آیا شیوه‌های اجرای برنامه یا طرح پژوهشی و همچنین اهداف و انگیزه‌های آنها به اطلاع مخاطبان و افکار عمومی رسانده می‌شوند تا مورد ارزیابی یا قضاوت آنها قرار گیرند؟
ح-آیا مواد و مصالح مصاحبه از جمله قدردانی شایسته و در خور شأن مصاحبه‌گر به درستی فهرست شده‌اند و امکان استفاده از آنها برای تحقیقات بعدی به اطلاع دیگران رسیده است؟

برای اطمینان از این موضوع که مصاحبه‌گر و برنامه مورد نظر از مسئولیت‌ها و تکالیف متقابل یکدیگر آگاه هستند چه رویه‌هایی پیش‌بینی شده‌اند؟ به خصوص برای مواردی که در زیر مطرح می‌شوند چه تدابیری اندیشیده شده است؟   
الف-یا مصاحبه‌گر از اهداف برنامه و ملاحظات اخلاقی و حقوقی آن کاملاً مطلع شده است؟
ب-آیا مصاحبه‌گر نسبت به کلیه وظایفی که برای تکمیل یک طرح پژوهشی تاریخ شفاهی از او انتظار می‌رود، کاملاً توجیه شده است؟
ج-آیا مصاحبه‌گر، صرفنظر از منافع شخصی‌اش در یک برنامه یا طرح پژوهشی، کاملاً نسبت به تعهداتش در قبال برنامه تاریخ شفاهی یا مؤسسه پشتیبان آن توجیه شده است؟
د-آیا برنامه یا مؤسسات پشتیبان رفتار عادلانه‌ای با مصاحبه‌گران دارند از جمله با درج شروطی برای جبران شایسته و قدردانی از بابت کلیه محصولات ناشی از کار آنان؛ و در صورت بروز اختلاف بین طرفین مصاحبه آیا در حمایت از فعالیت‌های میدانی، به استانداردهای حرفه‌ای توجه شده است؟
ه-آیا مصاحبه‌گران نسبت به حقوق قانونی خود و مسئولیت‌های‌شان در قبال مصاحبه‌شونده و مؤسسه پشتیبان کاملاً توجیه شده‌اند؟

برای اطمینان از این موضوع که مصاحبه‌گر و برنامه مورد نظر مسئولیت‌شان در قبال جامعه و مردم را می‌شناسند و آن را محترم می‌شمارند چه رویه‌هایی پیش‌بینی شده‌اند؟ به خصوص برای مواردی که در زیر مطرح می‌شوند چه تدابیری اندیشیده شده است؟
الف-آیا مواد تاریخ شفاهی و کلیه آثار منتشره و منتج از آنان در دسترس جامعه‌ای که در اجرای طرح پژوهشی مشارکت کردند قرار خواهند داشت؟
ب-آیا مؤسسه پشتیبان و منابع فوق‌العادة تأمین‌کننده بودجه تک‌تک طرح پژوهشی‌ها و مصاحبه‌ها به وضوح قید شده است؟
ج-آیا مصاحبه‌گر و طرح پژوهشی مورد نظر به این موضوع توجه دارند که ارزش‌های خود را بر جامعه مورد مطالعه‌شان تحمیل نکنند؟
د-آیا اقدامات مناسبی صورت گرفته است تا نوارها و متن‌های پیاده‌شده مصاحبه‌ها مورد سوءاستفاده اخلاقی قرار نگیرند؟

راهنمای پردازش نوار/متن پیاده‌شده مصاحبه

اطلاعات شرکت‌کنندگان
الف-آیا نام مصاحبه‌گر و مصاحبه‌شونده به وضوح روی نوار، بالای چکیده و متن پیاده‌شده و در فهرست‌ها قید شده‌اند؟
ب-آیا مشخصات کافی از مصاحبه‌گر و مصاحبه‌شونده موجود است و در کجا قید شده‌اند؟

اطلاعات مصاحبه
الف-آیا نوارها، متن پیاده‌شدة مصاحبه‌ها، شاخص‌های زمانی، چکیده‌ها و دیگر مواد و مطالبی که برای استفاده معرفی شده‌اند مشخص می‌کنند که به کدام برنامه یا پروه تعلق دارند؟
ب-آیا تاریخ و مکان مصاحبه روی نوار، متن پیاده‌شده مصاحبه، شاخص زمانی، چکیده و در دیگر فهرست‌ها قیده شده است؟
ج-آیا اظهاراتی از مصاحبه‌گر درباره مقدمات یا شرایط مصاحبه موجود است؟ و اگر بله، در کجا می‌توان آنها را یافت؟ آیا این اظهارات برای عموم محققان قابل دستیابی است؟ حقوق مصاحبه‌شوندگان در برابر استفاده نادرست یا سوءبرداشت از چنان اظهاراتی چگونه محفوظ می‌ماند؟
د-آیا سوابقی از قراردادهای منعقده بین برنامه و مصاحبه‌شونده موجود است؟ چه جزئیاتی در آنها قید شده است؟ آیا برای محققان قابل دستیابی هستند؟ در صورت مثبت بودن پاسخ، چه ضمانت‌هایی برای عدم خدشه به رازداری و حقوق فردی پیش‌بینی شده است؟

اطلاعات نوار مصاحبه
الف-آیا نوار مادر در جای مناسبی محفوظ نگه داشته می‌شود؟ آیا دو یا سه کپی از آن تکثیر شده است؟
ب-در صورتی که نوار اصلی یا کپی آن به نحوی بریده یا مونتاژ و یا به هم چسبیده است، آیا سابقه‌ای از این کار موجود است که روشن کند چه شخصی در چه زمان و به چه علتی دست به این تدوین یا بر‌ش‌ها زده است؟
ج-آیا برچسب نوار یا دیگر فهرست‌ها سرعت، مدت‌زمان مصاحبه و دیگر جزئیات را نشان می‌دهند؟ اگر مصاحبه روی نوار ویدئویی ضبط شده است، آیا برچسب نوار و اطلاعات درج‌شده در دیگر فهرست‌ها نوع تصویربرداری(یوماتیک، وی‌اچ‌اس، هشت میلیمتری و غیره) و سیستم تقطیع را نشان می‌دهند و تراک‌هایی را که کدهای صوتی و زمانی روی آنها ضبط شده‌اند را به روشنی مشخص می‌کنند؟
د-در صورتی که متن پیاده‌شدة مصاحبه موجود نیست، آیا ابزارهای جستجوی مناسبی برای کمک به کاربران موجود است تا به اطلاعات درج‌شده روی نوارها دسترسی یابند؟ این ابزارها چگونه هستند؟ آیا در جایی مشخص شده است که چنین ابزارهایی را از چه کسی باید بگیرند یا بپرسند؟
ه-آیا محققان اجازه دارند محتوای صوتی یا تصویری نوارها را گوش دهند یا ببینند؟ آیا استفاده از نوارها مشروط به قیودی شده است؟

اطلاعات متن پیاده‌شده مصاحبه
الف-آیا متن مصاحبه دقیقاً منطبق با گفتار نوار پیاده شده است؟ آیا مراحل پردازش و آماده‌سازی متن مصاحبه شامل پیاده‌کنندة نوار، ویراستار، مصحح، تایپیست و نمونه‌خوان نسخه‌های نهایی دقیقاً ثبت شده‌اند؟
ب-آیا علت و میزان تغییرات متن در قیاس با گفتار نوار اصلی برای کاربر مشخص شده است؟
ج-چه ابزارهای جستجویی برای متن پیاده‌شده پیش‌بینی و مهیا شده‌اند؟ آیا مناسب و دقیق هستند؟ چه راهی برای بهبود آنها وجود دارد؟
د-آیا دسترسی به متن‌ها یا استفاده از آنها مقید به شروط یا محدودیت‌هایی می‌باشد؟ آیا این شروط به روشنی و بدون ابهام بیان شده‌اند؟
ه-آیا تصاویر یا اسناد تکمیلی دیگری برای مصاحبه وجود دارند و در غنای متن یا تکمیل آن مؤثرند؟
و-در صورتی که مصاحبه روی نوار ویدئویی ضبط شده است، آیا متن آن حاوی شاخص‌های زمان و حاشیه‌هایی که ابزارهای کمک‌دیداری مکمل روی نوار ویدئویی را مشخص سازد، می‌باشد؟

راهنمای محتوای مصاحبه
آیا محتوای تک‌تک مصاحبه‌ها و محتوای مجموعه مصاحبه‌ها در تحقق اهداف طرح پژوهشی یا برنامه مؤثرند؟
الف-هر مصاحبه یا مجموعه مصاحبه‌ها واجد چه خصوصیاتی است که موجب موفقیت یا نارسایی و ضعف آنها می‌شود؟
ب-آیا نوارهای صوتی و تصویری در مجموعه مصاحبه‌ها از محتوای زاید پرهیز کرده‌اند و به گونه‌ای تنظیم شده‌اند که مکمل محتوا و هدف یکدیگر باشند؟

این برنامه یا طرح پژوهشی به چه شیوه‌ای معرفت و درک تاریخی مخاطبان را می‌افزاید؟
الف-هر مصاحبه یا مجموعه مصاحبه‌ها واجد چه خصوصیاتی است که در چنین افزایشی مؤثر واقع و یا موجب نقصان آن می‌شوند؟
ب-این اقلام تا چه حد اطلاعات جدیدی به اطلاعات قبلی اضافه می‌کنند، نقایص سوابق و اسناد موجود را برطرف می‌سازند و بینش و افق تازه‌ای به مخاطبان می‌بخشند؟
ج-اطلاعات جدید تا چه حد معتبر و قابل اتکا هستند؟ آیا مبتنی بر اظهارات شاهدان عینی است یا شایعات و شنیده‌ها؟ چگونه و تا چه حد از آزمون اثبات، انسجام و توضیح تناقضات سربلند بیرون می‌آیند؟
د-اطلاعات مصاحبه با مستندات و تاریخ‌نگاری موجود چه ارتباط و نسبتی دارد؟
ه-بافت مصاحبه چگونه بر غنا، جزئیات و جذابیت اسناد و اطلاعات تاریخی می‌افزاید؟
و-اطلاعات حاصل از مصاحبه اساساً چه ماهیتی دارد؟ آیا حقایق است، یا تصورات، تحلیل و تفسیر، داوری و نگرش‌های راویان؟ هر یک از این موارد چگونه به فهم و شناخت موضوع کمک می‌رسانند؟
ز-آیا دامنه، حجم و، در جایی که مناسب است، فراگیری جمعیت مورد مصاحبه برای نیل به اهداف برنامه یا طرح پژوهشی کفایت می‌کند؟ آیا برای اثبات اعتبار اطلاعات و مدارک موجود به اندازه کافی از گواهی شاهدان و اظهارات آنها استفاده شده است تا زحمات شما به نتیجه مطلوب برسد؟ آیا حجم کار و تلاش شما با اهداف مصاحبه یا تحقیق‌تان متناسب است؟ آیا افراد انتخاب‌شده برای مصاحبه به خوبی معرف جمعیتی که تاریخ‌شان در مصاحبه‌ها انعکاس یافته می‌باشند؟
ح-قالب و ساختار مصاحبه‌ها در کمک به درک و فهم اطلاعات محتوایی آنها چه تأثیری دارند؟
ط-چنانچه مصاحبه روی نوار ویدئویی ضبط شده است، آیا اطلاعات تصویری منحصربه‌فردی نیز ثبت نموده است؟ آیا در این مصاحبه تعامل با محیط، فرایندها، اشیاء یا تعاملات گروهی به تصویر کشیده شده است؟

راهنمای اجرای مصاحبه

استفاده از سایر منابع
الف-آیا بهترین تکنیکی که بدان وسیله می‌توان اطلاعات مورد نظر را کسب کرد تکنیک تاریخ شفاهی است؟ اگر نه، چه منابع و شیوه‌های دیگری وجود دارد؟ آیا مصاحبه‌گر از آنها استفاده نموده و در صورت لزوم نسبت به حفظ آنها کوشا بوده است؟
ب-آیا مصاحبه‌گر از دیگر تاریخ‌های شفاهیِ مرتبط با موضوع کارش بهره برده است؟
ج-آیا تکنیک مصاحبه فایده و یا ارزشی برای تکمیل منابع موجود دارد؟
د-آیا مصاحبه‌های تصویری به جای تکرار تصاویر ثابت و متحرک موجود نقشی در تکمیل اطلاعات آنها دارند؟

فایده تاریخی
الف-آیا مصاحبه‌گر در تحقیقات خود صداقت تاریخی را رعایت کرده است؟
ب-آیا اهداف دیگری که با انجام مصاحبه تحقق یافته است کیفیت کار را غنا می‌بخشند یا کاهش می‌دهند؟
ج-این مصاحبه چه کمکی به دانش و درک تاریخی می‌کند؟

آمادگی مصاحبه‌گر
الف-آیا مصاحبه‌گر از موضوعات مورد بحث اطلاعات کافی و وافی دارد؟
ب-آیا به قدر کافی از منابع اولیه و ثانویه برای آماده کردن مصاحبه استفاده می‌شود؟

گزینش و توجیه مصاحبه‌شونده
الف-آیا مصاحبه‌شونده به درد موضوعات مورد بحث می‌خورد؟
ب-آیا مصاحبه‌شونده هدف مصاحبه را می‌فهمد و جوابگوی آن هست؟
ج-آیا مصاحبه‌شونده برای مصاحبه آماده شده و در این روند از کمکی برخوردار شده است؟
د-در صورتی که مصاحبه گروهی انجام می‌شود، آیا ترکیب جمع و هماهنگی آنها در گزینش شرکت‌کنندگان رعایت شده است؟

رابطه مصاحبه‌گر-مصاحبه‌شونده
الف-آیا مصاحبه‌گر و مصاحبه‌شونده یکدیگر را به سمت اهداف مصاحبه تهییج و تشویق می‌نمایند؟
ب-آیا توازنی بین همدلی و قضاوت تحلیلی در مصاحبه ایجاد شده است؟
ج-در صورتی که مصاحبه روی نوار تصویری ضبط شده است، آیا علیرغم حضور عوامل پشت دوربین، رابطه مصاحبه‌گر و مصاحبه‌شونده به درستی برقرار شده است؟ آیا عوامل فنی فرق تصویربرداریِ مصاحبة تاریخ شفاهی با یک فیلمِ مبتنی بر فیلم‌نامه را می‌دانند و با ماهیت آن آشنا هستند؟

مهارت‌های انطباقی
الف-در این مصاحبه چگونه می‌توان فهمید که مصاحبه‌گر از مهارت‌های لازم برای موارد زیر استفاده کرده است:
1-شرایط مصاحبه‌شونده(سلامت جسمانی، حافظه، هوشیاری ذهنی، توانایی برقراری ارتباط، جدول زمانی مصاحبه و غیره)؟
2-شرایط مصاحبه(وقفه‌ها یا قطع مصاحبه، اشکالات فنی، شرکت‌کنندگان اضافی و نامربوط به موضوع، و غیره)؟

تکنیک
الف-بر چه مبنایی می‌توان اطمینان یافت که مصاحبه‌گر:
1-دقیقاً خط فکری متناسب و یکدستی را دنبال کرده است؟
2-سرنخ‌های اصلی را دنبال کرده است؟
3-در شناسایی منابع اطلاعاتش کوشا بوده است؟
4-در صورت لزوم از نقد و انتقاد و اطلاعات چالشی بهره برده است؟
5-برای مصاحبه‌ای که روی نوار ویدئویی ضبط شده است دقیقاً پتانسیل محیط را مورد استفاده قرار داده است؟
ب-آیا برنامه یا طرح پژوهشی تاریخ شفاهی از تجهیزات ضبط و نوارهای متناسب با اهداف تحقیق و مصارف محصول نهایی استفاده کرده است؟ آیا برنامه با کیفیت مطلوبی ضبط شده است؟ چه راهی برای بهبود آن وجود دارد؟
ج-در صورتی که مصاحبه روی نوار ویدئویی ضبط شده است، آیا نور، حرکت یا محل استقرار دوربین، ترکیب صحنه، و صدا از کیفیت خوبی برخوردارند؟
د-در توازن بین محتوا و کیفیت فنی کار، آیا کیفیت فنی بدون تحت‌الشعاع قرار دادن روند مصاحبه از حد مطلوب برخوردار است؟

دیدگاه ها/دورنماها
الف-آیا تعصبات و پیش‌داوری‌های مصاحبه‌گر در پاسخ‌های مصاحبه‌شونده دخالت دارند؟
ب-چه اطلاعاتی موجود است که به کاربران نحوه ارتباط قبلی مصاحبه‌گر و مصاحبه‌شونده را نشان دهد؟

راهنمای محققان مستقل

تولید و کاربرد مصاحبه
الف-آیا محقق مستقل دستورالعمل و توصیه‌های اخذ مصاحبه را که در بخش راهنمای طرح پژوهشی/برنامه ارائه شد دنبال کرده است؟
ب-آیا مستندات و تذکرات مناسبی در آثار تولیدی (کتاب، مقاله، محصولات صوتی و تصویری، یا دیگر معرفی‌های عمومی) قید شده‌اند تا کاربران را از موضوع مصاحبه و محل دائمی نگهداری آنها مطلع سازند؟
ج-آیا توضیحی درباره طرح پژوهشی یا برنامه از جمله مراحل ویرایش و آماده‌سازی محصولات در آنها قید شده است؟
د-آیا محقق مستقل، مخزن مناسبی برای سپردن محصول نهایی کارش معرفی کرده است؟

انتقال مصاحبه‌ها به مخزن بایگانی
الف-آیا محقق مستقل پیش از معرفی کارش موافقت مخزن را اخذ نموده است؟
ب-آیا انتقال محصول نهایی مطابق با توافقات یا تفاهم با مصاحبه‌گران صورت می‌گیرد؟ آیا مجوز یا موافقت‌های قانونی از مصاحبه‌شوندگان اخذ شده است؟
ج-آیا محقق، شرح کافی و وافی از تولید مصاحبه‌ها و طرح پژوهشی به مخزن داده است؟
د-مصاحبه‌ها از چه کیفیت‌های فنی برخوردارند؟ آیا متن آنها پیاده شده است، چکیده دارند یا نمایه‌گذاری شده‌اند و در این صورت کیفیت آنها چگونه است؟
  
راهنمای مربی و دانشجو

آیا مربی:
الف-با «راهنمای سنجش تاریخ شفاهی» آشنا شده و محتوای آن را به دانشجویان آموخته است؟
ب-اطمینان یافته است که هر یک از دانشجویان پیش از حرکت به سوی جامعه و انجام مصاحبه‌های تاریخ شفاهی، آمادگی کاملی برای این کار پیدا کرده‌اند؟
ج-علم و دانش و اطلاعات دقیق و گسترده‌ای درباره منابع و مآخذ، فنون و روندهای تاریخ شفاهی کسب نموده است تا بهترین آموزش‌های ممکن را به دانشجویان ارائه دهد؟
د-با دیگر کارشناسان و تشکل‌ها همکاری کرده است تا بهترین تجارب تاریخ شفاهی را به دانشجویانش منتقل نماید؟
ه-آیا بدین فکر بوده است که طرح پژوهشی‌اش ارزش نگهداری دارد و با سایر کارشناسان و مخازن تاریخ شفاهی همکاری کرده است تا مطالب و اطلاعات گردآوری‌شده خود را برای نگهداری و انتشار در اختیار آنها بگذارد؟
و-آیا تمایلی داشته است تا تخصص خود را با دیگر مربیان، انجمن‌ها، تشکل‌ها و سازمان‌ها سهیم شود؟

آیا دانشجو:
الف-با فنون و روند مصاحبه تاریخ شفاهی و پیشبرد تحقیقاتش با استفاده از مصاحبه‌های تاریخ شفاهی به خوبی و به طور کامل آشنا شده است؟
ب-به مصاحبه‌شونده‌اش هدف مصاحبه و موارد کاربرد آن را توضیح داده است؟
ج-با مصاحبه‌شونده‌اش رفتار محترمانه‌ای داشته است؟
د-در ازای چیزهایی که از مصاحبه‌شونده‌اش قرض گرفته است به او رسید داده و امانتی‌ها را بعداً مسترد داشته است؟
ه-آیا مجوز قانونی انتشار مصاحبه را به امضای مصاحبه‌شونده رسانده است؟
و-آیا به قول‌های شفاهی و مکتوبی که به مصاحبه‌شونده داده عمل نموده است؟
ز-هنگام استفاده از گواهی‌های شفاهی به تعهد خود عمل نموده و اطلاعات خود را در متن و بافت درست به کار برده است؟

•ضمیمه هشتم
برای آشنایی بیشتر با تاریخ شفاهی می‌توانید به مقولات پیشنهادی زیر مراجعه نمایید:

نگاهی اجمالی به تاریخ شفاهی

Perks, Robert and Alistair Thomson, eds. Oral History Reader. London: Routledge, 1998. Ritchie, Donald A. Doing Oral History. New York: Twayne Publishers, 1995.

نشریات ادواری

Canadian Oral History Association Journal. 1975--. COHA, PO Box 301, Station A, Ottawa, K1N 8V3.
Oral History Review. 1967. Oral History Association, Dickenson College, P.O. Box 1773, Carlisle, PA 17013-2896.

مباحث عمومی نظری و عملی

Allen, Barbara and Lynwood Montell. From Memory to History: Using Oral Sources in Local Historical Research. Nashville: American Association for State and Local History, 1981.
Baum, Willa K. Oral History for the Local Historical Society. 2nd ed., Nashville: American Association for State and Local History, 1974.
Dunaway, David K. and Willa K. Baum. Oral History: An Interdisciplinary Anthology. Nashville: American Association for State and Local History, 1984.
Epstein, Ellen Robinson and Jane Lewitt. Record and Remember: Tracing Your Roots Through Oral History. New edition, Lanham, MD: Scarborough House, 1994.
Fogerty, James E. “Filling the Gap: Oral History in the Archives,” in The American Archivist, Vol. 46, No. 2 (Spring 1983).
Grele, Ronald J. ed. Envelopes of Sound: Six Practitioners Discuss the Method, Theory, and Practice of Oral History and Oral Testimony. Chicago: Precedent, 1975.
Ives, Edward D. The Tape-Recorded Interview: A Manual for Field Workers in Folklore and Oral History. Knoxville, TN: University of Tennessee Press, 1980.
Kornbluth, Joyce L. and Brady Mikusko, eds. Working Women-roots: An Oral History Primer. Ann Arbor: Institute of Labor and Industrial Relations, University of Michigan, 1979.

مراقبت و نگهداری از نوارها

Care and Handling of Magnetic Recording Tape.” Ampex Corporation, 1980. 12 pp. (Free from Ampex Corporation, 401 Broadway, Redwood City, CA 94063)
Public Archives of Canada. Sound Archives: Guide to Procedures. Ottawa, 1979.
McWilliams, Jerry. Preservation and Restoration of Sound Recordings. Nashville: American Association for State and Local History, 1979.

پیاده کردن نوار و ویرایش

Allen, Susan Emily. “Resisting the Editorial Ego: Editing Oral History,” in The Oral History Review, Vol. 10 (1982).
Baum, Willa K. Transcribing and Editing Oral History. Nashville: American Association for State and Local History, 1977.
Davis, Cullom, Kathryn Black, and Kay McLean. Oral History: From Tape to Type. Chicago: American Library Association, 1977.

تجهیزات

Mould, David H. “Buying a Field Cassette Recorder: A Guide to the Market,” in The International Journal of Oral History, Vol. 7, No. 1 (February 1986).

نوارهای تصویری و فیلم‌برداری

Charlton, Thomas L. “Videotaped Oral Histories: Problems and Prospects,” in The American Archivist, Vol. 47, No. 3 (Summer 1984).
Fletcher, William. Recording Your Family History: A Guide to Preserving Oral History with Video Tape and Audio Tape. New York: Dodd, Mead & Co., 1987.
Gardner, Joel. “Oral History: The Visual Element.” Phonographic Bulletin, Fall 1978.
Huberman, Rob. Video Family Portraits: The User-Friendly Guide to Videotaping Your Family History, Stories, and Memories. New York: Heritage Books, 1987.
Jolly, Brad. Videotaping Local History. Nashville: American Association for State and Local History, 1982.

ترجمه: علی فتحعلی آشتیانی
منبع: انجمن تاریخ مینه‏سوتا
http://www.mnhs.org