دومین همایش ملی تاریخ شفاهی دفاع مقدس-1

هدف، تبیین رخدادها و جلوگیری از تحریف آنهاست

مریم رجبی

28 فروردین 1398

به گزارش سایت تاریخ شفاهی ایران، دومین همایش ملی تاریخ شفاهی دفاع مقدس صبح یکشنبه دوازدهم اسفند 1397 در سالن اهل قلم سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران آغاز شد.

آماری از روند همایش

سرتیپ دوم پاسدار غلامرضا علاماتی، رئیس سازمان اسناد و مدارک دفاع مقدس و دبیر همایش، آغاز این نشست گفت: «تاریخ شفاهی دفاع مقدس به معنای جمع‌آوری خاطرات و تجربیات شخصی افرادی است که در این رخداد عظیم و حادثه بزرگ بودند و به عنوان سند دست اول تاریخی می‌تواند مورد استفاده قرار گیرند. برای این که ما بتوانیم این رخداد و حادثه بزرگ را ثبت و ضبط کرده و آن را نهادینه کنیم، مانند دوران دفاع مقدس لازم بود که تمام سازمان‌ها و دستگاه‌ها بتوانند به صورت جمعی در این فرایند مشارکت داشته باشند. اجرای همایش ملی تاریخ شفاهی یکی از اقداماتی است که با هدف تبیین آن رخدادها و حوادث و جلوگیری از تحریف و نابودی آنها انجام شده است.

این همایش در پنج محور برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری شد: مبانی نظری، تاریخ شفاهی ضرورت‌ها و فرصت‌ها، سیاست‌گذاری‌ها و نقش سازمان‌های لشکری و کشوری که هر کدام‌ زیرمحورهایی دارد، آسیب‌شناسی و موانع پیش روی تاریخ شفاهی و سایر موضوعاتی که مرتبط با دفاع مقدس است. دو سازمان اصلی که یکی سازمان اسناد و مدارک دفاع مقدس و دیگری پژوهشکده اسناد و سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی است با مشارکت بیست سازمان سعی کردند این حرکت عظیم را با هم انجام دهند. هشت نفر برای عضویت در کمیته علمی همایش انتخاب شدند و تعداد 141 مقاله به این همایش رسید که مورد داوری قرار گرفتند. هر کدام از مقاله‌ها به دو داور داده شد و مواقعی که دو داور با هم اختلاف داشتند، مقاله به داور سوم داده شد تا بتوانیم ارزیابی مناسب و خوبی از این مقالات داشته باشیم. 25 داور این کار را انجام دادند. در نهایت بیست مقاله انتخاب شدند که در سه پنل اجرا خواهند شد. برای این که بتوانیم این کار را انجام دهیم، 38 جلسه هماهنگی صورت گرفت و سطح ملی این همایش در پایگاه علوم اسنادی جهان اسلام نمایه و قرار شد عمده مقالات علمی _ پژوهشی در فصلنامه‌ها چاپ شوند.

برای کیفیت علمی این همایش هماهنگی‌هایی انجام شد تا ادارات کل بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع‌ مقدس در استان‌ها و همچنین سازمان‌های شرکت کننده در همایش، تولیدات تاریخ شفاهی خود را ارائه دهند که چیزی بالغ بر 120 عنوان کتاب از ادارات کل بنیاد و بیست عنوان از سایر سازمان‌ها تهیه شد و ان‌شاءالله امروز از صد عنوان رونمایی خواهیم کرد. امیدوارم ما بتوانیم به اهداف این همایش که تبیین رخدادها است، برسیم.»

دفاع مقدس را ملی دیدیم

سپس سردار سرتیپ بسیجی، بهمن کارگر، رئیس بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس گفت: «مقام معظم رهبری در فرمایشی که در سال‌های گذشته داشتند، فرمودند عده‌ای که به میدان جنگ رفتند و در آن هشت سال آن حماسه را آفریدند، چه شهیدان‌شان، چه ایثارگران‌شان، چه رزمندگان‌شان، کار خودشان را کردند. پس از آن کارها، کار خیر عظیم دیگری آغاز می‌شود. نوبت خیر عظیمی است که دیگر مسئله آن هشت سال نیست، هشتاد سال هم اگر طول بکشد، جا دارد. سال گذشته (1396) که ما خدمت مقام معظم رهبری رسیدیم، در خدمت رئیس ستاد کل نیروهای مسلح، گزارشی درمورد وضعیت بنیاد و راهیان نور عرض کردیم، ایشان فرمودند که اگر سیصد سال دیگر هم طول بکشد، جا دارد که ما کار کنیم. در سال گذشته (1396) که درمورد کنگره شهدا خدمت‌شان رسیدیم، فرمودند سیصد سال دیگر هم می‌شود درمورد دفاع مقدس کار کرد. لذا یکی از کارهای مهم، حفظ اسناد بود. اسناد دفاع مقدس در سراسر کشور وضعیت مناسبی نداشتند. از چهار سال گذشته با تصویب رئیس کل نیروهای مسلح، سازمانی به نام سازمان اسناد و مدارک دفاع مقدس در کشور تشکیل شد که این اسناد ساماندهی شود و با توافقی که ما با سازمان ملی اسناد داشتیم، قرار بر این شد که سازمان اسناد دفاع مقدس هم در خود این سازمان مستقر شود و واقعاً سازمان اسناد ملی، کمک فراوانی را به مجموعه این سازمان کرد.

تهیه و ابلاغ آیین‌نامه حفظ و نگهداری اسناد مسئله بسیار مهمی بود و در هیئت امنای بنیاد حفظ آثار تصویب شد و در روزنامه رسمی به چاپ رسید. در شورای مربوط به اسناد هجده نماینده تام‌الاختیار دستگاه‌های لشکری و کشوری حضور پیدا می‌کنند. ما تا امروز توانسته‌ایم اسناد مکتوب و غیرمکتوبی را جمع‌آوری کنیم که حدود ده میلیون برگ سند و 9600 ساعت فیلم و صوت است. کارهای بسیار خوبی درمورد اسکن اسناد بسیج و هلال‌احمر انجام شده است. آرشیوی در کشورهای خارجی درمورد دفاع مقدس وجود داشت که الحمدلله توانستیم بیش از 30‌ هزار برگ سند را از آنجا به دست آوریم و در اینجا ساماندهی کنیم. درمورد تاریخ شفاهی هم 50 هزار و 600 ساعت مصاحبه پیاده‌سازی و تدوین شده و چاپ 180 عنوان کتاب تا الان صورت گرفته است که ان‌شاءالله امروز از صد عنوان کتاب رونمایی خواهد شد. برگزاری نشست‌ها و کارگاه‌های آموزشی هم بوده است که در دایره آموزش انجام می‌شود. درمورد همایشی که در خدمت‌تان هستیم؛ به هر حال یک کار جهادی شروع شده است و امیدواریم که تمام دستگاه‌ها در این رابطه کمک کنند، چه در نیروهای مسلح و چه در غیر نیروهای مسلح. دفاع مقدس در سطح کشور، فقط به نیروهای مسلح خلاصه نمی‌شود، بلکه همه دستگاه‌های لشکری و کشوری باید دست به دست هم دهند که ان‌شاءالله بشود دفاع مقدس را نشان داد و یک حرکت ملی انجام شود. یکی از کارهایی که ما در بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های اسلامی دفاع مقدس انجام دادیم، این است که دفاع مقدس را ملی دیدیم و از دخالت مسائل جناحی و سیاسی در موضوع دفاع مقدس جلوگیری کردیم، البته این کار هزینه هم داشته است، اما موفق بوده‌ایم و این مورد تأیید فرمانده معظم کل قوا هم قرار گرفت. امیدوارم بتوانیم اسناد دفاع مقدس را بدون تحریف جمع‌آوری کنیم و اصالت دفاع مقدس را در اسناد، مدارک، فیلم‌ها و صوت‌ها نشان دهیم.»

حفظ داشته‌های مکتوب و شنیداری

در ادامه اشرف بروجردی، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران گفت: «همان‌طور که می‌دانید به تعبیر استاد شریعتی هر انقلابی دو وجه دارد، خون و پیام یا این جمله معروفی که می‌گویند «کربلا در کربلا می‌ماند اگر زینب^(س) نبود». بنابراین هر حرکت و اقدامی به خصوص در عرصه نبرد، اگر بازگوکننده نداشته باشد، اگر انتقال‌دهنده واقعیت‌ها نداشته باشد، قاعدتاً به مرور زمان به فراموشی سپرده خواهد شد. امروز آنچه که اصالت و مسئولیت ما به عنوان کسانی که نسل اول انقلاب بودیم یا نسلی که در دفاع از حریم این سرزمین تلاش کردیم، اقتضا می‌کند این است که بکوشیم تا آفریده‌های آن زمان را برای جامعه‌مان به عنوان یک میراث حفظ کنیم. این رسالت بر عهده تک‌تک ماست و تمرکز آن در سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران است؛ هم بر اساس قانون، هم بر اساس وظایفی که هست و هم بر اساس امکانات و ظرفیتی که در اینجا نهفته است؛ برای این که بتوانیم داشته‌های جامعه‌مان را، داشته‌های مکتوب و داشته‌های شنیداری را حفظ کنیم. می‌دانید که در اینجا کمیته‌های متعددی هست و بحث یافته‌های دیداری _ شنیداری، بحث کتاب و منابع خطی و مباحث سندی، برای جامعه ما می‌تواند یک سرمایه باشد و هست و طبعاً می‌توانیم از آنها بهره لازم را ببریم.

چرا حفظ این موضوع ضرورت دارد؟ برای این که نسل امروز و نسل آینده از ما سؤال می‌پرسند که شما چرا برای دفاع از سرزمین‌تان تلاش کردید؟ یا چه تلاشی کردید که به ما یاد بدهید در مقابل دشمنان‌مان، در مقابل متعرضان به نظام، در مقابل کسانی که بر سرزمین دیگری هجمه می‌کنند چگونه می‌شود مقابله کرد؟ اینها تجربیاتی است که باید انتقال داده شود. وظیفه همه ماست و هر کسی بر حسب جایگاه و موقعیت خودش، اما نکته مهم این است که اینها مقرون به صحت باشد. یعنی آنچه که در دریافت شما از خاطرات وجود دارد، باید مقرون به صحت باشد. اگر اینها در آن مقطع زمانی نگاشته می‌شد، خُب طبیعی است که همان می‌توانست مانند یک سند حفظ شود. اگر کسانی بودند که در کنار رزمندگان لحظه‌لحظه را ثبت می‌کردند، اینها می‌توانست مانند یک سند ارزشمند حفظ شود، اما عزیزانی که در جبهه نبرد حضور داشتند می‌دانند که لحظه، لحظه‌ هست و نیست بود، لحظه، لحظه مرگ و زندگی بود و آن موقعیت و آن شرایط اقتضا می‌کرد که همه به دنبال این باشیم که چگونه این سرزمین را از تعرض دیگران محفوظ نگه‌بداریم. چون زبان عربی‌ام خوب بود، همین عزیزانی که در حفظ مواریث انقلاب می‌کوشیدند، حین جنگ دفتر یادداشت بزرگی را به من دادند و گفتند که شما این را ترجمه کن. خاطرات یک سرباز عراقی بود که لحظه‌لحظه روزهایش را نوشته بود. او دفترچه‌ای داشت و اتفاقات هر روز را می‌نوشت تا بهره‌برداری لازم صورت گیرد. آن فرد اسیر شده بود و آن دفتر به دست رزمندگان جمهوری اسلامی ایران افتاده بود و می‌رفتند تا از دل آن چیزی را کشف و کسب کنند.

اگر ما این کارها را در آن زمان می‌کردیم که خیلی خوب بود، اما حالا که این اتفاق به طور اتم و اکمل شکل نگرفته، آیا باید فراموش کنیم و بی‌تفاوت باشیم؟ آیا نباید اینها را بازخوانی کنیم؟ آیا نباید مجدداً اینها را به حافظه‌ها برگردانیم؟ بسیاری از حافظه‌های تاریخی ما ممکن است دچار فراموشی شود و این در حقیقت سرمایه عظیمی است که از دست می‌رود. باید چه در قالب فیلم، چه در قالب کتاب و چه در قالب شعر این سرمایه بازگو شود؛ بخشی از آن هم تاریخ شفاهی است. متولی تاریخ شفاهی یک نهاد است و آن سازمان اسناد و کتابخانه ملی است، اما به این معنا نیست که همه داشته‌ها در سازمان اسناد و کتابخانه ملی وجود داشته باشد. سال گذشته (1396) دولت جمهوری اسلامی ایران مصوبه‌ای را گذراند مبنی بر این که همه دستگاه‌ها موظف هستند تاریخ شفاهی خود را بنگارند و نگاشتن اینها به این معنی نیست که حتماً اینها را پیش خود محفوظ بدارند. بنابراین تقاضایم این است که به این موضوع به عنوان حفظ سرمایه و حفظ گنجینه این سرزمین نگاه شود؛ به‌خصوص بحث جنگ و اتفاقاتی که افتاد، رخدادها و تصمیماتی که توسط فرماندهان گرفته می‌شد. بحث سرنوشت این سرزمین بود و امروز شما به خودتان می‌بالید که علی‌رغم این که همه دنیا علیه شما و علیه این سرزمین بود، بعد از هشت سال جنگ یک وجب از خاک این سرزمین را در اختیار دشمن قرار ندادید. همه با هم بسیج بودند که جمهوری اسلامی ایران نباشد، ولی عزیزانی تلاش کردند، رزمندگان بی‌نام و گمنامی که امروز در کنار ما نیستند، ولی آفریدند آن چیزی را که امروز ما به آن افتخار می‌کنیم. امیدوارم این حرکت و این گام مثبت بتواند ماندگار شود و عزیزانی هم که دست‌اندرکار هستند سعی کنند با حمایت‌های بزرگوارانه خودشان مجموعه را همراهی کنند.»

ادامه دارد