تفاوت‌های «مصاحبه تاریخ شفاهی» و «مصاحبه خبری»

از هدف و محتوا تا شیوۀ پرسش

مریم اسدی جعفری

30 خرداد 1403


سایت تاریخ شفاهی افرادی که قصد ورود به فضای تاریخ شفاهی را دارند، باید آگاه باشند که بین مصاحبه تاریخ شفاهی و مصاحبه خبری، تفاوت وجود دارد. نباید به عنوانِ شفاهی‌کار، یک مصاحبه خطی همچون مصاحبه خبری در پیش گرفت. دست‌یابی به این مهارت نیز، مستلزم دانش‌افزایی، تکرار و تمرین است. در یادداشت پیشِ رو، به تفاوت‌های مصاحبه خبری و مصاحبه تاریخ شفاهی خواهیم پرداخت. تأکید می‌کنم که این یادداشتِ یک خبرنگار است و جنبه علمی و پژوهشی ندارد.

به طور کلی، مصاحبه خبری و مصاحبه تاریخ شفاهی دارای تفاوت‌های متعددی هستند:

1. هدف و محتوا: هدف اصلی مصاحبه خبری، به دست آوردن اطلاعات جدید و مستند درباره رویدادها و اتفاقات کنونی است. در مصاحبه خبری، اغلب سؤالات با اخبار تازه و رخدادهای جاری مرتبط هستند. در مقابل، هدف اصلی مصاحبه تاریخ شفاهی، ثبت خاطرات، مشاهدات و تجربیات و شواهد راوی از منظر تاریخی است. در این نوع مصاحبه، سؤالات معمولاً درباره گذشته، رویدادهای تاریخی و تجربیات شخصی راوی پرسیده می‌شوند. برای مثال، وقتی خبرنگاران در زمان وقوع حادثه پلاسکو با مسئولان مصاحبه می‌کردند، مترصّد به‌روز رسانی اطلاعات همچون وضعیت مصدومان و زمان پایانی اطفای حریق بودند، اما یک مصاحبه‌گر تاریخ‌شفاهی، وقتی حالا بعد از گذشت چند سال از واقعه پلاسکو با مدیرانِ وقتِ آن واقعه گفت‌وگو می‌کند، به علل و ریشه‌های وقوع این حادثه و تأثیرات آن بر جامعه تهران و فعالان صنفی پلاسکو و همچنین مشاهده جزئیاتِ ناگفته از زبان آتش‌نشان‌ها خواهد پرداخت.

2. زمان‌بندی و محدودیت زمانی: همان‌طور که اشاره شد، مصاحبه خبری، معمولاً در زمانِ نزدیک به رویداد انجام می‌شود. به دلیل فوریت خبری ممکن است مصاحبه‌گر، محدودیت زمانی داشته باشد و بر اساس اولویت و اهمیت خبری، سؤالات را طراحی کند، اما در مصاحبه تاریخ شفاهی، محدودیت زمانیِ کمتری وجود دارد و مصاحبه‌ها برای ثبت شواهد دقیق و جامع از راویان صورت می‌گیرد. برای مثال، اگر چند روز از یک واقعه بگذرد و تازگیِ خود را از دست دهد، دیگر جذابیتی برای گفت‌وگوی خبری وجود ندارد. اما برای یک مصاحبه‌گر تاریخ شفاهی، محدودیت زمانی وجود ندارد و تا زمان حیات راویان، ظرفیت گفت‌وگو وجود دارد.‌

3. سبکِ پرسش: در مصاحبه خبری، معمولاً سؤالاتِ مستقیم و مرتبط با رویدادها مطرح می‌شوند و هدف خبرنگار، پاسخ به سؤالاتِ عمومیِ مخاطبان است. در مصاحبه تاریخ شفاهی، سؤالات معمولاً برای استخراج یادداشت‌های تاریخی و شخصی هستند و ممکن است، به صورت باز و گسترده‌تر باشند. سبک پرسش در مصاحبه تاریخ شفاهی، روی خاطرات، تجربیات و نگاه شخصی راوی تمرکز دارد.

4. استفاده از منابع: روزنامه‌نگاران از منابع متنوعی همچون: اسناد رسمی، کتاب‌ها، آرشیو خبرگزاری‌ها و منابع اینترنتی برای جمع‌آوری اطلاعات استفاده می‌کنند. در مصاحبه تاریخ شفاهی نیز در بعضی موارد، می‌توان از منابع تاریخی و اسناد، به عنوان مرجع استفاده کرد. اما منبع اصلی اطلاعات، خاطرات و تجربیات شخصی راوی است و در واقع، اظهارات راوی، خود به نحوی سند است. برای مثال، شفاهی‌کار برای آغاز گفت‌وگو با یک راوی، به اسناد مختلف و مرتبط با راوی مراجعه می‌کند. اما شاید در میانه راه، بر اساس گفته‌های راوی و یا اسناد موجود نزد راوی همچون عکس، صوت یا فیلم و دست‌نوشته، تغییراتی در بسته پرسشی بدهد.

5. نحوه استفاده از مصاحبه: مصاحبه‌های خبری، در رسانه‌های مکتوب و اینترنتی منتشر می‌شوند و از طریق مقالات، خبرنامه‌ها، برنامه‌های تلویزیونی و رادیویی، به مخاطبان منتقل می‌شوند. اما می‌توان گفت که گاهی مصاحبه‌های خبری، تاریخ انقضا دارند و تنها مطالعه برخی از آن‌ها که پیش‌زمینه تاریخی دارند، برای محققان و پژوهشگران کاربرد دارد. مصاحبه‌های تاریخ شفاهی نیز معمولاً در قالب کتاب، مقالات و مستندات تاریخی آرشیو می‌شوند. با این تفاوت که مصاحبه‌های تاریخ شفاهی، تاریخ انقضا ندارند. از این منظر، مصاحبه‌های شفاهی، ماندگارترند.

این تفاوت‌ها نشان می‌دهند که مصاحبه خبری و مصاحبه تاریخ شفاهی، از نظرِ هدف، محتوا، زمان‌بندی، حتی شیوه ضبط و بسته پرسشی با یکدیگر متفاوت هستند. با این حال، در هر دو نوع مصاحبه، مستلزم مطالعه قبلی، آماده‌سازی دقیق و برقراری ارتباط مؤثر با راویان و مصاحبه‌شوندگان، امری حیاتی است.



 
تعداد بازدید: 1311


نظر شما

 
نام:
ایمیل:
نظر:
 

اسرار جنگ تحمیلی به روایت اسرای عراقی- 126

من در خرمشهر اسیر شدم. شب حمله تمام نیروهای ما با وحشت و اضطراب در بندرِ این شهر مچاله شدند. از ترس و وحشت، رمق حرکت کردن نداشتند و منتظر رسیدنِ نیروهای شما بودند. حدود دو شبانه‌روز هیچ غذا و جیره‌ای نداشتیم. نیروهای شما که آمدند دسته‌دسته افراد به اسارت آنان در آمدند و من هم با پشت سر گذاشتن حوادث بسیار عجیب و حیرت‌آور سوار کامیون شدم و از شهر ویران شده خرمشهر خداحافظی کردم.