کشف راز آن ورود تاریخی، همت تازه‌ای می‌طلبد

درباره قدم‌های مصصم روز 12 بهمن سال 1357

گل‌های چیده شده بر روی خط کشی سپید خیابان‌های تهران، دست‌های گرده کرده در هم با بازوبندهای کمیته استقبال از امام خمینی(ره) و پخش شیرینی، سرمای زمستانی دوازدهم بهمن ماه سال 1357 در تهران را به کام همه شیرین کرد.

حضور عکاسان و خبرنگاران در جمع پرشور مردم، اقدامات زیبا و خودجوش برای استقبال از مرجع و رهبر محبوب ایران،‌ نگرانی و دلهره اطرافیان امام(ره) از خطرات در کمین و جلسات پشت پرده دولت شاپور بختیار (نخست‌وزیر وقت حکومت شاه خائن) و سیاستمداران غربی برای جلوگیری از ورود امام(ره) و در نهایت ناچاری حکومت پهلوی در مقابل خواسته‌های امام‌خمینی(ره) و مردم انقلابی، تنها گوشه‌ای از زوایای جذاب و خواندنی این روزند.

ورود امام‌(ره) پس از سال‌ها دوری از ایران و تحمل سختی‌های تبعید و هدایت نهضت انقلابی از راه دور، در حالی‌ در روز دوازدهم بهمن سال 1357 رخ داد که هنوز ساواک (سازمان اطلاعات و امنیت حکومت پهلوی) فعالیت داشت و حکومت شاه به صورت رسمی سقوط نکرده بود.

این‌گونه تصمیم‌های‌ سرنوشت‌ساز امام‌خمینی(ره) در طول حیات ایشان ادامه داشت و دستور شکست حکومت نظامی در روز 21 بهمن همان سال پیروزی انقلاب، هشدار ایشان به گورباچف مبنی بر فروپاشی قطعی شوروی کمونیستی و تاکیدشان بر لزوم آزادسازی سوسنگرد و شکست حصر پاوه و آبادان در برابر تجاوز گروهک‌های ضد انقلاب و ارتش متجاوز صدام نمونه‌هایی از پیش‌بینی‌های امام(ره) هستند که به عقیده کارشناسان، مبتنی بر اندیشه فراخ سیاسی و اجتماعی ایشان شکل گرفته‌‌اند.

اما یحیی فوزی تویسرکانی که تاکنون آثار متعددی در باب تحلیل اندیشه سیاسی و اجتماعی بنیان‌گذار انقلاب اسلامی تدوین کرده، تصمیم امام‌خمینی(ره) برای ورود به ایران در روز دوازهم بهمن سال 1357 را ناشی از عوامل مختلفی می‌داند و می‌گوید: «امام(ره) پس از ارزیابی مواضع دولت شاپور بختیار و فراهم دیدن وضعیت جامعه، با وجود مخالفت‌های زیاد همراهان خود در احساس نگرانی نسبت به خطرات احتمالی، وارد ایران شدند».

وی با اشاره به تاثیر هوش و ذکاوت سیاسی امام‌(ره) در زمینه ورود به موقع به ایران، تاکید می‌کند:‌ «به نظر من این حادثه تاریخی، از بحث اندیشه سیاسی امام(ره) خارج است و باید از زاویه مدیریت سیاسی امام‌خمینی(ره) مورد بررسی قرار گیرد».

نویسنده کتاب «ت‍ح‍ولات‌ س‍ی‍اس‍ی،‌ اج‍ت‍م‍اع‍ی‌ ب‍ع‍د از ان‍ق‍لاب‌ اس‍لام‍ی‌ در ای‍ران‌» ادامه می‌دهد: «یک مدیر کارآمد، تصمیمات مناسب را در مواقع مناسب اتخاذ می‌کند و ورود امام‌(ره) به خاک ایران، یکی از نشانه‌های مدیریت بحران است».

داوود قاسم‌پور که برای نگارش کتاب «دهه سرنوشت‌ساز (۱۲ بهمن ۵۷ تا ۲۲ بهمن ۵۷)» آثار و منابع آرشیوی گوناگونی درباره این مقطع تاریخی مطالعه کرده، با تایید دیدگاه یحیی فوزی تویسرکانی، خاطرنشان می‌کند: «امام‌خمینی(ره) با نگاه جامع و خاص ناشی از مطالعات گسترده و رهبری 15 ساله نهضت مردم ایران، تحولات جامعه را درک می‌کردند و بر اساس آن تصمیم می‌گرفتند».

وی در ادامه به تشریح محتوای کتاب «دهه سرنوشت‌ساز» چاپ شده توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی در سال 1385 می‌پردازد و می‌گوید: «دهه سرنوشت‌ساز، اثری پژوهشی است که بسترهای ورود امام‌خمینی(ره) به ایران، تشکیل شورای انقلاب تا پیروزی انقلاب اسلامی را بررسی می‌کند».

قاسم‌پور چگونگی ورود امام‌(ره) به ایران را شاه‌بیت کتاب خود می‌داند و می‌افزاید: «بر اساس اسناد موجود، شخصیت‌هایی همچون شهید آیت‌الله مرتضی مطهری و آیت‌الله موسوی اردبیلی، نسبت به ورود امام(ره) به ایران و خطرات احتمالی، ابراز نگرانی کرده بودند.اما امام‌خمینی(ره) با بینش خاص خود، فرصت را برای بازگشت به ایران مغتنم دانستند».

این محقق تاریخ انقلاب از مشاهده و مطالعه کتاب‌های متعدد برای تدوین کتاب «دهه سرنوشت‌ساز» یاد و تاکید می‌کند: «متاسفانه، هیچ کتاب پژوهشی مستقلی درباره ورود امام(ره) به ایران نوشته نشده و تنها بخشی از صفحات آثار پژوهشی انقلاب، به روز دوازدهم بهمن سال 1357 و زمینه‌های اتفاق آن پرداخته‌اند».

داوود قاسم‌پور درباره وضعیت مجموعه خاطرات مرتبط با ورود امام‌خمینی(ره) به ایران نیز یادآور می‌شود: «در حال حاضر، تدوین و انتشار خاطرات مربوط به انقلاب سیر صعودی پیدا کرده، اما کتاب خاطره مستقلی درباره این واقعه وجود ندارد.در حالی که می‌توان با مراجعه به خاطرات همراهان امام(ره) در پاریس و مطالعه خاطرات افرادی مانند شاپور بختیار (آخرین نخست‌وزیر حکومت شاه خائن) و سیاستمداران خارجی همچون وی‍ل‍ی‍ام‌ س‍ول‍ی‍وان‌ و س‍رآن‍ت‍ون‍ی‌ پ‍ارس‍ونز، سفیران وقت آمریکا و انگلیس در ایران، از نقشه‌های آنان در زمینه تلاش برای جلوگیری از ورود امام‌خمینی(ره) به ایران، ‌اطلاعاتی به دست آورد».

مجید زمان‌پور، مدیر انتشارات موسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینی(ره) و نویسنده، پس از بررسی آثار چاپ شده در این موسسه می‌گوید: «کتاب‌ پژوهشی "همراه با امام(ره) در پاریس" با شرح حضور امام در کشور فرانسه تا زمان ورود ایشان به ایران و همچنین مجموعه خاطره "دیدار در نوفل لوشاتو" دربرگیرنده خاطرات همراهان بنیان‌گذار انقلاب اسلامی درباره شکل‌گیری زمینه‌های ورود ایشان به ایران، تشکیل کمیته استقبال و پیروزی انقلاب اسلامی، تنها کتاب‌های چاپ شده اختصاصی درباره حضور امام(ره) در فرانسه و ورود ایشان به ایران هستند».

وی با اشاره به بیان و چاپ خاطرات یاران امام(ره) درباره جزییات تصمیم‌گیری و ورود ایشان به ایران تاکید می‌کند: «این خاطرات در مجموعه کتاب‌ "یادها" شامل خاطرات یاران امام(ره) یافت می‌شوند.اما کتاب خاطره خاصی درباره روز دوازدهم بهمن سال 1357 منتشر نشده است».

مهدی رمضانی، معاون انتشاراتی مرکز اسناد انقلاب اسلامی نیز در تایید سخنان زمان‌پور می‌‌گوید: «کتاب "ی‍ک‌ س‍ال‌ م‍ب‍ارزه‌ ب‍رای‌ س‍رن‍گ‍ون‍ی‌ رژی‍م‌ ش‍اه‌ ( ب‍ه‍م‍ن‌ ۱۳۵۶ ت‍ا ب‍ه‍م‍ن‌ ۱۳۵۷)" یکی از مفصل‌ترین آثاری است که مرکز اسناد انقلاب اسلامی در آن، به وقایع منجر به پیروزی انقلاب پرداخته است.اما کتاب خاص پژوهشی یا خاطره درباره روز دوازدهم بهمن منتشر نکرده‌ایم».

وی دلیل این امر را ناشی از انتشار این خاطرات در کتاب‌های گوناگون می‌داند و خاطرنشان می‌کند: «اگر تاکنون چنین کتابی منتشر نشده،‌ دلیل بر بی‌اهمیتی و یا بی‌توجهی به این مقطع از تاریخ انقلاب نیست.بلکه تمامی یاران و همراهان امام(ره) در کتاب خاطرات خود به روز دوازده بهمن سال 1357، اتفاقات رخ داده در نوفل لوشاتو و تصمیم امام(ره) برای ورود به ایران اشاره کرده‌اند».

در سال‌های اخیر، موج ثبت و انتشار خاطرات فعالان انقلاب سرعت گرفته و خلاء عدم انتشار مجموعه‌ای مستقل درباره روز دوازدهم بهمن تنها با همت جمعی محققان حوزه انقلاب در جست‌وجو و کشف و تحلیل اطلاعات این واقعه و همچنین رفع نواقص احتمالی با گردآوری خاطرات ناگفته کمیته استقبال از امام(ره) حل خواهد شد.

مریم اسدی جعفری