غروب روز ششم

روایت غلامحسین بشردوست

محیا حافظی

23 بهمن 1403

حجت‌الاسلام غلامحسین بشردوست که بعد از شهید مصطفی ردانی‌پور، تنها روحانی در جایگاه فرماندهی ارشد جنگ بود، فرماندهی قرارگاه کربلا در دوران دفاع مقدس را در کارنامه خود دارد. کتاب «غروب روز ششم» به یاد شش روز عملیات بدر در هور نام‌گذاری شده و شامل هجده فصل گفت‌وگو با اوست. مصاحبه‌ها و تدوین کتاب به کوشش محمدمهدی بهداروند انجام شده است.

جلد کتاب، با طرح یکسان و تفاوت رنگ، همانند سایر کتاب‌های تاریخ شفاهی مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس طراحی شده است. تصویری از راوی در زمان جنگ، بدون لباس روحانیت بر روی جلد مشاهده می‌شود. کتاب با پیشگفتارِ ناشر شروع می‌شود. بعد از آن نیز مقدمه مفصلی به قلم مصاحبه‌کننده و تدوین‌گر آمده است. تدوین کتاب به صورت حذف پرسش و پاسخ‌ها و به زبان اول‌شخص مفرد انجام شده است.

پیش از شروع فصل‌های کتاب، گاه‌شماری از تولد راوی از 1334 تا 1386 همراه با اتفاقات مهم و مسئولیت‌های وی آورده شده است.

راوی در فصل اول، درباره خاستگاه خانوادگی، تحصیلات و دوران طلبگی خود سخن گفته است. وی در شهرستان بابلسر به دنیا آمده است. تحصیلات متوسطه را در این شهرستان رها کرده و در 1352 پس از فرار از خانه، به حوزه علمیه قم رفته و به طلبگی روی آورده است.

فصل دوم کتاب به اوضاع و احوال شهر قم در آستانه انقلاب اسلامی اختصاص دارد. این فصل که از اتفاقات شب 15 خرداد 1354 آغاز می‌شود به طور کوتاه حضور راوی را در اعتراضات خیابانی و پیروزی انقلاب اسلامی در 22 بهمن روایت می‌کند. پایان‌بخش این فصل خاطراتی درباره تشکیل کمیته انقلاب اسلامی و جهاد سازندگی در بابلسر است.

راوی در فصل سوم و چهارم هجوم ارتش عراق به ایران و شرکت در عملیات‌های محدود با هدف توقف دشمن را شرح داده است. وی در بهمن 1359 وارد اهواز می‌شود و کمی بعد در عملیاتی با گروه شهید چمران شرکت می‌کند. شرح عملیات‌های محدود چون عملیات امام مهدی^(عج) و امام علی^(ع) در این بخش آمده است.

فصل پنجم تا شانزدهم کتاب به رویدادها و توضیح عملیات‌های طریق‌القدس، فتح‌المبین، بیت‌المقدس، رمضان، مسلم بن عقیل، مجموعه عملیات‌های والفجر، خیبر، بدر، والفجر8، کربلای4، کربلای5 و نصر4 می‌پردازد. در هر فصل یک عملیات آمده است؛ مطالب برخی فصل‌ها بسیار کم و در حد 3 یا 4 صفحه است.

راوی در فصل هفدهم درباره پذیرش قطعنامه 598 سخن گفته است. وی مهمترین دلیل پذیرش قطعنامه را کمبود امکانات می‌داند. وی در این فصل درباره انتصاب حجت‌الاسلام اکبر هاشمی رفسنجانی به جانشینی فرمانده کل قوا و نیز انتصاب وی به فرماندهی جنگ اشاره می‌کند. متن نامه فرمانده کل سپاه به او نیز به عنوان ضمیمه این فصل آورده شده که بیشتر مطالب در دسته‌بندی دانسته‌های راوی قرار می‌گیرد و نه خاطرات وی.

کتاب با بیان نقش شهید علی صیاد شیرازی در جنگ به پایان می‌رسد. خاطرات کوتاهی درباره عملیات مرصاد نیز در این فصل آمده است.

اسناد، تصاویر و نمایه پایان‌بخش کتاب است. در بین متن نیز عکس برخی افراد و نقشه‌های عملیاتی همراه با زیرنویس آمده‌ است. در لابه‌لای متن کتاب، بعضی از تصاویر مانند نقشه‌های عملیاتی رنگی چاپ شده است. گویاسازی کتاب نیز با پاورقی‌هایی که در متن آمده، قابل قبول است.

چاپ نخست کتاب «غروب روز ششم» در 528 صفحه و شمارگان 1000 نسخه، در قطع وزیری و قیمت 200،000 تومان در سال 1403 توسط مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس منتشر شده است.