رونمایی از وقایع‌نگاری یک مستند ناتمام و خاطرات سعید ابوطالب

بخش غیردولتی وارد حوزه تاریخ شفاهی شود

سارا رشادی‌زاده

06 مرداد 1395

علی دارابی، معاون امور استان‌های سازمان صدا و سیما در مراسم رونمایی از کتاب خاطرات سعید ابوطالب با عنوان «هی یو» گفت: «ما هنوز در ابتدای راه قرار داریم، به همین دلیل پیشنهاد می‌دهم بخش غیردولتی به حوزه تاریخ شفاهی وارد شود و ثبت آن را به شکل کاملا جدی ادامه دهد.»

به گزارش سایت تاریخ شفاهی ایران، مراسم رونمایی از کتاب خاطرات خودنگاشت سعید ابوطالب با عنوان «هی یو: وقایع‌نگاری یک مستند ناتمام؛ خاطرات سعید ابوطالب از زندان آمریکایی‌ها در عراق» عصر دوشنبه 4 مرداد 1395 در سالن سوره حوزه هنری برگزار شد.

در این مراسم حجت‌الاسلام والمسلمین سید مهدی خاموشی، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی، علی دارابی، معاون امور استان‌های سازمان صدا و سیما، سید رضا میرکریمی، کارگردان سینما، الهام امین‌زاده، دستیار ویژه رئیس‌جمهور در امور حقوقی، مرتضی سرهنگی، مدیر دفتر ادبیات و هنر مقاومت حوزه هنری و سعید ابوطالب، نویسنده کتاب حضور داشتند و به ایراد سخنرانی پرداختند.

روایت نگاه آمریکایی‌ها به اصحاب فرهنگ انقلاب اسلامی

حجت‌الاسلام والمسلمین خاموشی، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی به عنوان نخستین سخنران به آشنایی ۲۵ ساله خود با سعید ابوطالب اشاره و عنوان کرد: «آنچه من را به حضور در این مراسم واداشته است، یکی بحث آقای ابوطالب و کتاب خاطرات ایشان و دیگری بحث انقلاب اسلامی و طاغوت اعظمی به نام آمریکا بود. زمانی ما در ایران با طاغوتی به نام شاه می‌جنگیدیم و می‌گفتیم حکومت بر حق نیست، چرا که حکومت بر حق باید مسیر الهی را طی کند و این همان مسیری بود که شهدا به آن اعتقاد داشتند. انقلاب اسلامی به وقوع پیوست، اما از روز اول تا به امروز مستکبران جهان با تفکر ایران اسلامی و با تفکر ولایی مخالف هستند. باید بدانیم که ما در مسیر حق هستیم و با توجه به اینکه چند دهه از انقلاب اسلامی ایران می‌گذرد، ثمره آن را در سراسر جهان می‌بینیم. در حال حاضر، دعوا در واقع بر سر حرّیت و آزادگی ماست که تحت لوای دین با نظام سلطه و استکبار مخالف است.»

رئیس سازمان تبلیغات اسلامی در ادامه سخنان خود با تلاوت آیاتی از قرآن کریم گفت: «از ابتدای حمله آمریکا به عراق تاکنون بسیاری از مردم این کشور شهید شده‌اند، در این شرایط باید به این فکر کنیم که چرا با ادعای واهی و شعار آزادی، این مردم شهید شدند و جالب اینکه امروز در پارلمان انگلیس مطرح شده است که حمله به عراق با ادعای واهی و دروغ نخست‌وزیر مجوز گرفته و به دنبال پاسخ‌خواهی از او هستند.»

او در ادامه به جنگ داعش در منطقه نیز اشاره کرد و گفت: «تربیت مزدور در جهان، یکی از کارهای نظام سلطه است و اتفاق‌های امروز منطقه ماهیت مزدور پروری نظام سلطه را نشان می‌دهد. آنها این چنین تعریفی را از جهان انجام داده‌اند؛ غافل از آنکه خداوند در نهایت کار خودش را می‌کند. نظام سلطه کارش این بود که نقشه منطقه را تغییر دهد، اما امروز اتفاق دیگری رخ داده است و نقشه منطقه براساس برنامه‌های نظام سلطه رقم نخورد. آنها برای کاهش ضریب نفوذ انقلاب اسلامی در منطقه تلاش خود را کردند،‌ اما به فضل خدا این امر محقق نشده و نخواهد شد و ما در ایران نیز با تقویت خط مقاومت نشان خواهیم داد که نقشه منطقه را داوطلبان مقاومت اسلامی تهیه می‌کنند.»

وی در ادامه با اشاره به محتوای کتاب به مسئله شعارهای غرب درباره دموکراسی اشاره کرد و گفت: «نحوه برخورد غیرانسانی غربی‌ها در این کتاب کاملا مشخص است. امروز در سراسر جهان آمریکا را به عنوان ظالم اول و شیطان اکبر می‌شناسند، اما باید به این جهان حریت و آزادگی را فهماند. از ویژگی‌های خوب این کتاب آن است که با مخاطبش این سؤال را مطرح می‌کند که آمریکایی‌ها چرا به عراق آمدند؟ و امروز سوال این است که چرا آمریکایی‌ها از عراق رفتند و مهم‌تر از همه اینکه نگاه آمریکایی‌ها به انقلاب اسلامی و اصحاب فرهنگ انقلاب اسلامی چیست؟ چرا با یک خبرنگار این‌گونه برخورد کردند و با برخورد با اصحاب فرهنگ انقلاب اسلامی به دنبال چه بوده‌اند؟»

حجت‌الاسلام والمسلمین خاموشی در پایان سخنانش اظهار کرد: «اگر امروز صحبت از تهاجم فرهنگی می‌شود سخن درستی است، اما باید یادآور شویم نظام سلطه در قبال فرهنگ انقلاب اسلامی عقب‌نشینی‌هایی نیز کرده است و اگر مدافعان حرم امروزه برای ما مقدس‌ترین مجاهدان تاریخ هستند و اگر در خط‌شان ایستاده‌اند، فقط و فقط به خاطر تقویت جبهه مقاومت در برابر صهیونیسم است. این فرهنگ باید پاس داشته شود و به نظر من برای تقویت این مسئله ظرفیت خالی زیادی وجود دارد و باید رسانه‌ها توجه بیشتری به این پدیده داشته باشند تا بتوانند سهم خود را بپردازند.»

اهمیت تاریخ شفاهی در فرهنگ ایرانی

در ادامه مراسم رونمایی از کتاب خاطرات خودنگاشت سعید ابوطالب با عنوان «هی یو: وقایع‌نگاری یک مستند ناتمام؛ خاطرات سعید ابوطالب از زندان آمریکایی‌ها در عراق» علی دارابی، معاون امور استان‌های سازمان صدا و سیما در سخنان خود با اشاره به قدمت دیرینه تاریخ شفاهی و خاطره‌نگاری در ایران گفت: «تاریخ شفاهی در فرهنگ ایرانی قدمت زیادی دارد و بسیاری از تاریخ، رسوم، فرهنگ و سنت گذشته ما را روایت می‌کند و اگر امروز می‌توانیم سر بلند کنیم و بگوییم ۵۰۰ سال قبل از تولد گالیله، ابوریحان بیرونی و پس از وی ناصرخسرو قبادیانی در کتاب «زاد المسافرین» درباره حرکت زمین سخن گفته‌اند، محصول تاریخ‌نگاری است. خاطره نگاری صرفا بیان خوبی‌ها و بدی‌های یک فرد نیست، بلکه بخشی از تاریخ و فرهنگ جامعه و سرزمین است.»

وی با اشاره به اهمیت تاریخ شفاهی ادامه داد: «در حوزه تاریخ‌نگاری مقاومت اسلامی کارهای خوبی از سوی حوزه هنری و سایر نهادهای مرتبط در کشور انجام شده، اما ما هنوز در ابتدای راه هستیم. پس از انقلاب اسلامی، دانشگاه هاروارد مرکز ویژه تاریخ شفاهی ایران با مدیریت دکتر حبیب‌الله لاجوردی که دانش آموخته اقتصاد بود، ایجاد کرد و در مدت ۱۰ سال در سراسر جهان با بیش از ۱۰۰ نفر رجال و مقامات پیش از انقلاب و افراد صاحب منصب در دوران پیروزی انقلاب و اعضای دولت موقت مصاحبه کردند که حاصلش ۶۰ جلد کتاب شد. باید اشاره کنم که یکی از این کتاب‌ها به خاطرات ابوالحسن بنی‌صدر تعلق دارد و وقتی آن را می‌خوانیم، متوجه می‌شویم مملو از تحریف و دروغ است. هرچند این کتاب در آمریکا منتشر شده، اما با مطالعه آن متوجه تحریف مطالب آن شدم. برای آنکه تاریخ بتواند چنین تحریف‌هایی را بی‌اثر کند، ما باید بیش از ۵۰ کتاب در این زمینه بنویسیم تا ادعاهای او را راستی‌آزمایی کند. به همین خاطر است که معتقدم هر قدر در این زمینه سرمایه گذاری کنیم، باز هم جای کار وجود دارد و ما هنوز در ابتدای راه قرار داریم. تاریخ متعلق به همه جامعه است و مانایی جامعه مرهون اقدامات این‌چنینی است، به همین دلیل پیشنهاد می‌دهم بخش غیردولتی به حوزه تاریخ شفاهی وارد شود و ثبت آن را به شکل کاملا جدی ادامه دهد، همچنین معتقدم که مرکز هماهنگی در کشور به منظور ثبت شفاهی، مکتوب و دیداری تاریخ شکل بگیرد.»

وی در ادامه سخنان خود با اشاره به فعالیت‌های سعید ابوطالب گفت: «ایشان در حوزه ثبت وقایع بسیار فعال عمل می‌کند و با مطالعه کتاب متوجه می‌شویم متن کتاب مانند فیلمنامه نوشته شده است و می‌توان تمام وقایع مکتوب را تصور و جلوی چشم خود مشاهده کرد. جوانان ما با مطالعه این کتاب در برابر این پرسش قرار می‌گیرند که آمریکایی‌ها قرار بود برای صدور دموکراسی به عراق بروند، اما در عمل اتفاق دیگری افتاده است.»

هی‌یو، جزیی از تاریخ معاصر انقلاب اسلامی

سید رضا میرکریمی، کارگردان سینما نیز در این مراسم به یکی از خاطرات خود از سعید ابوطالب اشاره و عنوان کرد: «روزی که به همراه ابراهیم حاتمی‌کیا و مجید مجیدی برای استقبال از ایشان به فرودگاه رفته بودیم، صحبت این بود که ‌ای کاش این خاطرات هرچه زودتر نوشته شود، چرا که غربی‌ها از چنین فرصت‌هایی بسیار خوب استفاده می‌کنند و معمولا کسی که اولین حرف را می‌زند،‌ تاثیر بیشتری بر افکار عمومی می‌گذارد. هرچند که نگارش این کتاب با تاخیر مواجه شد، اما نگارش آن حرکت مثبتی است و روایتگر حادثه‌ای است که تنها به او ارتباط ندارد بلکه جزیی از تاریخ معاصر انقلاب اسلامی است.»

خبرنگار جنگی باید مصونیت داشته باشد

الهام امین‌زاده، دستیار ویژه رئیس‌جمهور در امور حقوقی نیز در سخنانی با اشاره به قانون دسترسی آزاد به اطلاعات اظهار کرد: «تمامی مردم جهان حق دارند تا به اطلاعات دسترسی داشته باشند. در سراسر جهان به هنگام وقوع جنگ، خبرنگاران و مستندسازان برای آیندگان جهان، دست به مستندسازی می‌زنند، تا حوادث جنگ در آینده تکرار نشوند. بنابراین نقش آنها در چنین موقعیت‌هایی بسیار حساس است و مانع از این می‌شوند که اشتباهات مدام تکرار شوند و دولت‌ها را نسبت به اشتباهات و سیاست‌های خود پاسخگو می‌کنند. بنابراین خبرنگاران مستندساز جنگی با عملکرد خود به افکار عمومی جهت می‌دهد.»

دستیار ویژه رئیس‌جمهور در امور حقوقی با اشاره به حضور خبرنگاران در جنگ‌ها گفت: «در شرایط جنگی ریسک حضور خبرنگاران بسیار بالاست. ما شاهد این امر بودیم که خبرنگاران با مشکلات زیادی مواجه بودند، اما بنابر قوانین بین‌المللی خبرنگاران غیر مسلح مصونیت جنگی دارند. این اعلامیه در سال 2003 تصویب شد تا خبرنگاران بتوانند با مصونیت به روایت اخبار جنگی بپردازند. دلیل تصویب این اعلامیه این بود که ما در طول سال‌های ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۳ شاهد کشته شدن ۴۲ خبرنگار در جنگ عراق بودیم که آماری بی‌سابقه است.»

وی در ادامه سخنان خود به برخوردهایی که با سعید ابوطالب شد، اشاره کرد و فرازهایی از کتاب را به عنوان سندی بر مظلومیت خبرنگاران جنگی خواند.

ادبیات به باطن جنگ نگاه می‌کند

مرتضی سرهنگی، مدیر دفتر ادبیات و هنر مقاومت حوزه هنری نیز در ادامه این مراسم به شعر شاعری عرب اشاره کرد و گفت: «شاعر عرب می‌گوید، کلمات مانند دانه‌های گندم هستند که وقتی کنار هم قرار می‌گیرند، گندمزار شکل می‌گیرد و می‌شود از آن قرصی نان تهیه کرد. سعید ابوطالب هم در کتابش به ما یک قرص نان داده است.»

وی ادامه داد: «به عقیده من اگر ابوطالب این خاطرات را نمی‌نوشت تا آخر عمر با کابوس‌هایش زندگی می‌کرد. چرا که تاریخ‌های رسمی جنگ هیچگاه درباره کابوس‌ها حرف نمی‌زنند، بلکه این وظیفه ادبیات است که می‌تواند از داخل جنگ به باطنش برود و این کابوس‌ها را روایت کند. این کتاب بحث شخصی ابوطالب است و با نثر شخصی ایشان به روایت ماجراهایی که بر وی گذشت می‌پردازد.»

سرهنگی در پایان سخنان خود اظهار کرد: «ابوطالب واقعا شانس آورد که وقتی از دنیای آمریکایی‌ها بازمی‌گردد، زنده می‌ماند. ایشان توانست قلمش را بردارد و از آن روزها بنویسد و دنیایی را که دیده، با این کتاب به ‌دست ما ‌رسانده است. نثر او در این کتاب همانند اموال شخصی است، اثر انگشت دارد و به همین خاطر به حوادث و حقیقت آنها نزدیک است و به ابوطالب برای نگارش این کتاب تبریک می‌گویم.»

همه چیز دقیق و منصفانه روایت شد

سعید ابوطالب، نویسنده کتاب «هی یو» به عنوان آخرین سخنران مراسم رونمایی کتابش اظهار کرد: «افراد بسیاری از من سؤال می‌کنند که چرا انتشار این کتاب طول کشید. در پاسخ باید بگویم دلیلش این است که من وقتی از عراق به ایران برگشتم، به مجلس رفتم و بعد از آن بود که سرم خلوت شد و توانستم بنویسم.»

این مستندساز در ادامه سخنان خود به روند نگارش کتاب اشاره کرد و افزود: «در نگارش کتاب سعی کردم همه چیز دقیق و منصفانه روایت شود. به همین دلیل اسناد بسیاری را جمع آوری کردم و اتفاقات را با دقت و با ذکر ساعت رخدادشان در کتاب آوردم تا بعدها بشود به آنها به عنوان سند استناد کرد. در واقع در اسارت بود که دیدم آمریکایی‌ها هر آنچه که برای اُسرای زیردست‌شان رخ می‌دهد را با دقت یادداشت می‌کنند تا بعدها سند فعالیت‌شان باشد. در آن دوران به  دلیل آنکه کمی عربی و انگلیسی می‌دانستم، خودکار مامور صلیب سرخ را با اصرار گرفتم و جزییات هر اتفاقی را کاملا با دقت نوشتم.»

وی در پایان سخنان خود به شخصیت‌های حاضر در کتاب اشاره کرد و گفت: «در کتاب من، آمریکایی‌های بد بسیاری وجود دارند؛ اما چند آمریکایی خوب هم در این کتاب وجود دارند. به عنوان نمونه رئیس کمپ بوکا یکی از افراد خوب حاضر در کتاب است. البته می‌دانم که حرف‌هایی که به ما می‌زد، دروغ بود، اما باز هم با رفتار خود کمک می‌کرد تا بتوانیم روحیه‌مان را بیشتر در آن شرایط حفظ کنیم. امیدوارم در رونمایی از ترجمه انگلیسی کتاب بتوانیم از رئیس کمپ بوکا برای حضور در ایران و صحبت دعوت کنیم.»

در پایان این مراسم با حضور میهمانان، از کتاب «هی یو: وقایع‌نگاری یک مستند ناتمام؛ خاطرات سعید ابوطالب از زندان آمریکایی‌ها در عراق» رونمایی شد. این کتاب به عنوان ششصدوچهل‌وهفتمین اثر تولید شده در دفتر ادبیات و هنر مقاومت حوزه هنری، توسط انتشارات سوره مهر در قطع رقعی و 296 صفحه به چاپ رسیده است.