آغاز دهمین نشست تخصصی تاریخ شفاهی ایران

بررسی تاریخ‌شفاهی و خاطره‌نویسی پهلوی‌ها

مرجان میرغفاری

06 بهمن 1394

به گزارش سایت تاریخ شفاهی ایران، دهمین نشست تخصصی تاریخ شفاهی ایران با عنوان «تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی (۵۷-۱۳۴۲)» صبحِ ششم بهمن 1394 در سالن سوره حوزه هنری آغاز شد.

در نشست اول، سید محمد میرکاظمی، مجری برنامه ضمن خوشامدگویی گفت: «اولین همایش تاریخ شفاهی سال 81 در اصفهان برگزار شد. سال گذشته نیز نهمین نشست تاریخ شفاهی را بنیاد شهید با عنوان تاریخ‌ شفاهی ایثار و شهادت برگزار کرد و امسال دهمین همایش تاریخ شفاهی انقلاب‌اسلامی به همت انجمن تاریخ‌ شفاهی و مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران در حال برگزاری است.»

وی افزود: «موسسه تاریخ معاصر از مراکز مهم در تاریخ‌نگاری اسلامی است. دبیر علمی همایش دکتر فقیه‌حقانی، رئیس مرکز مطالعات تاریخ معاصر است که تألیفات بی‌شماری در حوزه تاریخ‌شفاهی داشته‌اند.»

سپس دکتر موسی حقانی با ارائه توضیحاتی صحبت خود را آغاز کرد و گفت: «موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران متولی تاریخ انقلاب اسلامی نیست بلکه سعی دارد تاریخ 200 ساله اخیر را در حوزه‌های فرهنگی و سیاسی مورد واکاوی قرار دهد. از یک سال پیش انجمن تاریخ ‌شفاهی با همکاری موسسه مطالعات تاریخ معاصر اقدام به برگزاری این همایش کرده است. تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی از اهمیت خاصی برخوردار است؛ چون مهم‌ترین رویداد تاریخ معاصر ایران پیرامون آن مطرح است و منابع متعددی در این حوزه منتشر شده‌اند. تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی دو جریان را در بر می‌گیرد: 1. روایتی که ساقط‌شدگان دارند، 2. روایتی که ساقط‌کنندگان دارند. از هر دو طیف هم گزارش‌های مفصلی موجود است که باید مورد واکاوی قرارگیرد. این همایش 9 موضوع دارد که تا به حال 30 مقاله برای آن ارسال شده است و ما تا پایان سال هم پذیرای مقالات دوستان در این حوزه هستیم.»

در ادامه دکتر یعقوب توکلی درباره تاریخ‌نگاری انقلاب با توجه به خاطرات مکتوب و شفاهی رجال پهلوی گفت: «نگرش و پارادایمی در آثار رجال پهلوی وجود دارد و آن نگاه معطوف به این مسئله است که تمام کسانی که خاطرات خود را نوشته‌اند انقلاب‌اسلامی را یک فاجعه دانستند. از جمله در کتاب پاسخ به تاریخ محمدرضا پهلوی که جزء اولین کتاب‌های تاریخ‌شفاهی بعد از انقلاب ‌اسلامی است، نیز همین نگاه، حاکم است.»

وی افزود: «هیچ کدام از رجال پهلوی برای خودشان نقش منفی قائل نیستند و برای انقلاب ‌اسلامی به دنبال متهم هستند. محمدرضا پهلوی در این کتاب به دشمنان خارجی به عنوان عامل وقوع انقلاب اشاره می‌کند و فریدون هویدا، شخص خود شاه را عامل سقوط معرفی می‌کند و می‌گوید احتیاج نیست به سراغ عامل دیگری برویم.

در هیچ کدام از این آثار برای مردم نقشی قائل نشدند که عامل بسیار مهم و تاثیرگذاری هستند.»

سخنران دیگر نخستین جلسه دهمین نشست تخصصی تاریخ شفاهی ایران با عنوان «تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی (۵۷-۱۳۴۲)» محمدرضا کائینی بود که مقاله خود را با عنوان خاطرات و خطرات در عرصه تاریخ‌شفاهی ارائه داد.

وی گفت: «تاریخ‌ شفاهی از ارکان مهم تاریخ‌نگاری در جهان و به خصوص در کشور ما محسوب می‌شود. برگزاری چنین همایشی بسیار مهم و حائز اهمیت است. واقعیت این است که تاریخ‌ شفاهی دشواری و بحران‌هایی را هم دارد و در گردآوری خاطرات آیت‌الله طالقانی، شاخص‌ترین آن‌ها را دیدم. بنده با همکاری یکی از فرزندان آیت‌الله طالقانی، دو دهه مشغول مطالعه، بررسی و مصاحبه درباره زندگی ایشان بودیم. در خلال این مطالعات و مصاحبه‌ها دو رویکرد را شاهد بودیم: 1. مجاهدین خلق و اعضای نهضت‌آزادی که گفتمان مسلط در روایت آنها تقلیل به جنبه‌های ملی و دوری از رویکرد استکبارستیزی بود، 2. رویکرد دوم که به روحانیون و افرادی که امروزه در حکومت حضور دارند مربوط بود، آیت‌الله طالقانی را چهره جهانی و حساس به جهان اسلام و استکبارستیز معرفی می‌کنند. هر دو گروه نمایندگانی دارند و دو روایت متفاوت از ایشان ارائه می‌دهند که گاه باعث تحریف تاریخ می‌شود.»

سخنران بعدی دکتر موسی نجفی بود و مقاله خود را با عنوان نظری اجمالی بر تاریخ‌شفاهی و خاطره‌نویسی پهلوی‌ها ارائه داد. وی گفت: «تاریخ شفاهی در حوزه تاریخ نقلی که شامل تاریخ ‌شفاهی، خاطره‌نویسی و اسناد است، قرار می‌گیرد و این سه به عنوان سه ضلع یک مثلث همدیگر را تکمیل می‌کنند. به همین خاطر، بنده، نکاتی راجع به تاریخ ‌شفاهی ییان می‌کنم. جایگاه تاریخ‌‌شفاهی در حوادث و وقایع، متفاوت است، زیرا وقایع به حوادث جهت می‌دهند و تاریخ‌شفاهی در حوزه حادثه بیشتر معنا می‌دهد تا وقایع. تاریخ‌شفاهی سه جزء مهم دارد: 1. مصاحبه‌شونده، 2. مصاحبه‌کننده، 3.متن. نقل‌های خامی که در حادثه جمع‌آوری می‌شوند در مرحله بعد با تحلیل روبه‌رو می‌شود و تاریخ ‌شفاهی گام اول است؛ قسمت تحلیلی این روش ضعیف‌تر است. در تاریخ‌شفاهی، نکاتی هست که در خاطره‌نویسی و اسناد نیست. تاریخ به دریا می‌ماند که بزرگی دارد و باید شناگر بسیار ماهری باشیم که در آرامش دریا غرق نشویم.»

بخش نخست دهمین نشست تخصصی تاریخ شفاهی ایران با عنوان «تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی (۵۷-۱۳۴۲)» ساعت 10 صبح ششم بهمن 1394 به پایان رسید.

آغاز دهمین نشست تخصصی تاریخ شفاهی ایران

دومین جلسه دهمین نشست تخصصی تاریخ شفاهی ایران

سومین جلسه دهمین نشست تخصصی تاریخ شفاهی ایران

دهمین نشست تخصصی تاریخ شفاهی ایران به پایان رسید

گزارش تصویری دهمین نشست تخصصی تاریخ شفاهی ایران