جاده خاطره‌نگاری لغزنده است، لطفاً مراقب باشید!

یکی از آسیب‌هایی که همیشه حرفه خاطره‌‌نگاری و تاریخ شفاهی را تهدید کرده، برخورد ساده‌انگارانه و سهل‌پندارانه با امر «مصاحبه» به عنوان بنیادی‌ترین بخش تاریخ شفاهی است. در حقیقت چنین خطاهایی نشان‌دهنده فقدان مسئولیت‌پذیری در تولید یک سند تاریخی است.

تاریخ‌نگاران، نخستین خبرنگاران

خبرنگاری در ایران، حرفه‌ای امروزی نیست و در گذشته این امر بر عهده تاریخ‌نگاران و پژوهشگران بوده است. با توجه به شیوه تاریخ‌نگاری در کتاب «تاریخ بیهقی» می‌توان از ابوالفضل بیهقی به عنوان یک خبرنگار تمام عیار ایرانی در قرن پنجم هجری قمری یاد کرد.

خاستگاه پرسش‌ها در مصاحبه تاریخ شفاهی

کم و بیش با این خواسته مواجه می‌شویم که برای مصاحبه نمونه سؤال معرفی کنید. حتی برخی تلاش‌ کرده‌اند تا چک‌لیستی از سؤال‌ها را برای مصاحبه تاریخ شفاهی تدارک ببینند. آیا می‌توان بانکی از سؤالات برای مصاحبه در تاریخ شفاهی ایجاد کرد؟

تاریخ شفاهی خُرد

این ‏فشرده بر آن است سازوکار تاریخ‌نگاری خُرد را بر تاریخ شفاهی به‌کار بَرَد تا ‏پیش از آنکه تاریخ شفاهی در چنبره ضرورت‌های قدیم ماندگار بماند، با استفاده از فراوانی محققان و ‏دوستداران آن، گامی پیش و پیش‌تر نهیم.

گلوله‌ای که زورش به زندگی نرسید

این عکس‌ها هستند که به ما می‌گویند چه بر سر انسان‌ها می‌آید. عکس‌ها در زمان جنگ اطلاع‌رسان هستند و پس از جنگ تبدیل به سندی قوی می‌شوند که کسی نمی‌تواند در برابر آن مقاومت کند. عکس جنگ همدمی جز انسان ندارد.

ادبیات تحقیق و تاریخ شفاهی

پیوسته با متون تاریخ شفاهی روبه‌رو هستیم که اگر در دایره تاریخ‌نگاری قرار گیرند، شجره‌نامه آنها مفقود است. شاید کم‌توجهی به مهم‌ترین بخش نگارش که سهم عمده‌ای در استقامت و اعتبار متن دارد، مورد اغماض قرار گرفته باشد.

سرمایه فکری و ضرورت مستندسازی دستاوردها با روش تاریخ شفاهی

مستندسازی تجربیات در قالب تاریخ شفاهی، باعث می‌شود دانش ذهنی که در رفتار و درک انسان قرار دارد و از تعامل افراد ظهور می‌یابد، به دانش صریح که دانش مستند و عمومی است تبدیل شود و جامعه به دانش‌های جدیدی دست پیدا کند.

تاریخ شفاهی کارگران

نوع مصاحبه با این قشر با سایرین تفاوت اساسی دارد. در درجه نخست ترجیح با مصاحبه جمعی است که در این راستا در جلسه‌های مصاحبه ‏دسته‌جمعی کارگران، یکدیگر را تصحیح می‌کنند و به زمان و حوادث دقت و معنی می‌دهند.

بهاریه

رؤیای هر صبح

همیشه همین‌طور است، آدم‌ها برای کارهایی که با علاقه انجام می‌دهند، رؤیاهایی دارند. حتی آدم‌های معمولی که شاید کار جدی در زندگی‌شان ندارند، باز هم پای‌شان را به اندازه رؤیاهاشان دراز می‌کنند و...

احکام مسئله‌مندی در تاریخ شفاهی

اساس تاریخ شفاهی بر پرسش و پرسش‌گری نهاده شده که شاکله مصاحبه بر آن مبنا شکل می‌گیرد. بنابراین مصاحبه‌گر و مصاحبه‌شونده تا خاتمه کار، سروکار پیوسته‌ای با مضامین پرسشی داشته تا مستخرجاتی از حاصل گفت‌وگوهای پرسش‌مدار به‌دست آید.
...
9
...
 

شانه‌های زخمی خاکریز - 5

اولین دژبانی سر راه ـ صالح‌آباد ـ اولین ایستگاه صلواتی هم بود. شربتی خوردیم و بعد مستقیم حرکت کردیم به طرف مهران که هنوز التهاب عملیات چند هفته پیش والفجر ـ 3 را در خود داشت. تپه «کله‌قندی» آنجا بود. بچه‌های لشکر 27 در این تپه عملیات کرده بودند. تعریف می‌کردند: وقتی عملیات شد، عراقیها در محاصره قرار گرفتند. مدتی که گذشت وضع بسیار بدی پیدا کردند، به طوری که با هلی‌کوپتر برایشان غذا می‌آوردند.