گویاسازی در کتاب‌های تاریخ شفاهی – 2

گویاسازی، معرّف تسلط تدوین‌گر بر متن است

اکرم دشتبان

02 خرداد 1397

متنی که پیش رو دارید بر اساس فراخوان پرسش درباره تاریخ شفاهی تهیه شده و در آن از نگاه یکی از کارشناسان، به پرسشی با محوریت «میزان گویاسازی و پی‌نوشت در کتاب‌های تاریخ شفاهی» پاسخ داده‌ شده است.

■

محمدجواد مرادی‌نیا، مدیرکل دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و  مدیرمسئول دوفصلنامه تاریخ شفاهی نظرات خود را درباره گویاسازی متن تاریخ شفاهی، با سایت تاریخ شفاهی ایران مطرح کرد.

وی درباره میزان گویاسازی و پی‌نوشت در کتاب‌های تاریخ شفاهی گفت: همان‌گونه که از این عنوان پیداست گویاسازی، معرفی اسامی، مکان‌ها، پدیده تاریخی،‌ نام یک کتاب و مواردی از این قبیل است که برای مخاطب، ناشناس و دارای ابهام است و تدوین‌گر برای رفع ابهام توضیحات را بر اساس مستندات و منابع معتبر در پاورقی‌های کتاب می‌آورد.

مرادی‌نیا در ادامه با بیان این که تعریف گویاسازی در خاطره شفاهی و تاریخ شفاهی فرقی ندارد،‌ افزود: هر چند که این دو قالب در تعریف از هم متمایز هستند، اما وقتی مؤلف در تدوین اثر به اسامی مبهم و ناشناخته برسد، ‌از روش گویاسازی استفاده می‌کند.

وی گویاسازی را دارای کارکردهایی عنوان کرد و گفت: گویاسازی متن نشان می‌دهد تدوین‌گر اثر بر کار تسلط داشته و برای تبدیل کردن متن به یک اثر مفید و مؤثر زحمت کشیده است. دیگر آنکه ابهامات متن را برطرف می‌کند و اثر را از یک کار ابتدایی به یک کار صیقل‌خورده تبدیل می‌کند و به یک کار پژوهشی، نزدیک‌تر می‌شود.

مدیرمسئول دوفصلنامه تاریخ شفاهی در ادامه درباره نقاط ضعفی که گویاسازی تاریخ شفاهی را تهدید می‌کنند،‌ افزود: اگر متنی که برای گویاسازی انتخاب شده مستند نباشد یا ابهام داشته باشد بر معایب کتاب اضافه می‌کند. قرار نیست با گویاسازی در کتاب، مباحث مبهم‌تر شود. اگر تدوین‌گر در روایت ماجرا به نامی برخورد و نتواند آن را خوب توضیح دهد یا توضیح موثقی نسبت به اطلاعاتی که ارائه می‌دهد نداشته باشد تنها به کاستی‌‌های اثر اضافه کرده است. استخراج درست مطالب با مصاحبه‌گر ارتباط دارد، اگر مصاحبه‌شونده موضوعی را به صورت مبهم یا خلاصه عنوان کرد، این هنرِ مصاحبه‌گر است که با تسلط بر فضای مصاحبه گفت‌وگو را نگه دارد و در مورد آن نکته به سؤال بپردازد و به پاسخ برسد و متن را گویا کند. لزوماً قرار نیست که گویاسازی و توضیحات تنها توسط تدوین‌گر در متن آورده شود.

مرادی‌نیا در پایان صحبت‌های خود درباره حجم گویاسازی توضیح داد: حجم گویاسازی باید مختصر و مفید باشد و نباید بر متن اثر غلبه کند، به عنوان مثال برای یک خط، بیست خط توضیح بیاورد. این هنر نویسنده و تدوین‌گر است که با حداقل کلمات و جملات مفهوم و منظور را به خواننده اثر برساند و از حد و حدود خود تجاوز نکند.

■

سایت تاریخ شفاهی ایران پرسش‌هایی را درباره تاریخ شفاهی با صاحب‌نظران این موضوع، مطرح و پاسخ‌ها را برای مخاطبان منتشر می‌کند. مجموع پاسخ‌ها نتایج قابل توجهی خواهند داشت. چنانچه پرسشی به نظرتان می‌رسد آن را از طریق این صفحه ارسال کنید تا نظر کارشناسان تاریخ شفاهی را درباره آن بخوانید.