ویژگی‌های کلی خاطره‌نویسی

حمید قزوینی

04 بهمن 1396

بدون شک خاطره‌نویسی یکی از قدیمی‌ترین گونه‌های نویسندگی است که قدمت آن با تاریخ اختراع خط و فن نوشتن پیوند دارد.

شاید یکی از پرسش‌های مطرح از سوی علاقه‌مندان به خاطرات، این باشد که خاطره‌نویسی واجد چه ویژگی‌هایی است؟ آیا نویسنده خاطره باید از فنون خاصی برخوردار باشد؟ آیا نوشتن خاطرات شخصی امری سهل است یا ممتنع؟

در پاسخ این پرسش باید گفت که نوشتنِ خاطراتِ شخصی، امری سخت و تخصصی نیست و هر کسی با هر سطحی از سواد می‌تواند به آن مبادرت ورزد. نویسنده خاطره فقط باید محفوظات ذهنی خود را ساده، صمیمی و صادقانه به رشته تحریر درآورد. یعنی حادثه را همان‌گونه که در صورت واقع روی داده و در ذهن او تداعی شده بنویسد. در خاطره‌نویسی نیازی به مغلق‌نویسی نیست. متأسفانه یکی از خطاهای راهبردیِ برخی افراد این است که تصور می‌کنند متن آنها باید ادبی و برخوردار از وزانت باشد تا اعتبار یافته و مخاطب را جذب کند. در حالی که متن خاطره هرچه بی‌پیرایه‌تر نوشته شود، با مخاطب، ارتباط بیشتری برقرار خواهد کرد. به همین دلیل نباید نگران ضعف قلم و سادگی آن بود، بلکه باید با نوشتن بیشتر به تقویت آن پرداخت. گفته می‌شود برخی نویسندگانِ سرشناس دنیا با نوشتن خاطرات روزانه بود که اعتماد به نفس خود را افزایش داده و رفته‌رفته گام در حرفه نویسندگی نهادند. البته منظور این نیست که نویسنده‌ خاطره برای ارتقای قلمِ خود هیچ تلاشی نکند و منتظر بماند تا صرفاً با زیاد نوشتن قلمش ارتقا یابد. او می‌تواند با مطالعه آثار مختلف، دایره واژگانی خود را گسترش داده و با سبک‌ها و شیوه‌های نوشتاری مختلف آشنا شود. بدون شک مطالعه آثار متنوع در حوزه‌های سیاسی، تاریخی، داستانی و... می‌تواند در این زمینه مفید باشد. همچنین فعالیت در فضای مجازی تأثیر زیادی در افزایش مهارتِ نویسندگی و کسب اعتماد به نفس دارد. ضمن آن که نوشتنِ دائم در فضای مجازی می‌تواند به نظم پذیری نویسنده هم کمک کند.

خاطره‌نویسی معمولاً با خلاصه‌نویسی پیوند دارد و از دایره کلیات خارج نمی‌شود. اگر چه ممکن است گاهی نویسنده، برخی موضوعات را به صورت جزئی بیان کند، اما این رفتار، رویه‌ای دائمی و فراگیر در همه بخش‌های خاطرات نیست و به میزان زیادی تابع علایق نویسنده است. البته ذکر زمان و مکان دقیقِ واقعه یک ضرورت است، زیرا همه رویدادها بر بستر زمان و مکان به وقوع می‌پیوندند و خاطره‌ای که فاقد این دو عنصر است اعتبار و اهمیت خود را از دست خواهد داد. خاطرات مکتوب افراد معمولاً با اشاره به یک دوره سنی، یک دوره تاریخی، یک شخصیت، یک مکان خاص، یک احساس خوب یا منفی، غذا، سفر، شغل، تحصیل، دوستان، خانواده و مواردی از این دست شروع می‌شود.

نکته حائز اهمیت دیگر این است که معمولاً افراد در بیان داشته‌های ذهنی خود که ارتباط مستقیمی با محرمانه‌های زندگی آنان دارد، با انواع محدودیت‌ها مواجه‌اند و خاطره‌نویسی می‌تواند تمرینی برای حل این مشکل به‌شمار آید. اتفاقاً تجربه نشان داده کسانی که روزانه به نوشتن خاطرات پرداخته یا دفترچه خاطرات شخصی دارند، از آمادگی بیشتری برای بیان خاطرات و مصاحبه تاریخ شفاهی برخوردارند.