پیاده سازی و ویرایش در تاریخ شفاهی

ابوالفضل حسن آبادی

تاریخ شفاهی یکی از روش‌های جدید پژوهش میان‌رشته‌ای بین تاریخ و سایر علوم است که در کشور ما کمتر شناخته شده است. هرچند امروزه مراکز و مؤسساتی از جنبه‌های گوناگون به تاریخ شفاهی در کشورمان می‌پردازند؛ اما این راه با دشواری‌های زیادی روبه‌روست که یکی از مهم‌ترین این مشکلات ضعف منابع درباره مبانی و اصول کاری تاریخ شفاهی است.

در این مقاله یکی از مهم‌ترین کتب در مورد دو مرحله اساسی از تاریخ شفاهی یعنی پیاده‌سازی و ویرایش معرفی و بررسی می‌شود.
کتاب پیاده‌سازی و ویرایش در تاریخ شفاهی تألیف خانم بام یکی از مهم‌ترین منابع در تاریخ شفاهی است؛ زیرا پیاده‌سازی و ویرایش در شماره اساسی‌ترین کارهای تاریخ شفاهی و در عین حال در زمره سخت‌ترین آن‌هاست. آشنایی با هر کدام از این مراحل می‌تواند به افراد در مورد چگونگی آماده‌سازی، ساماندهی و انتشار منابع شفاهی جمع‌آوری شده کمک کند و آنها را در فراهم‌آوری آرشیوی کامل از مصاحبه‌های شفاهی یاری رساند.

بررسی محتوای کتاب و نوع نگارش نشان می‌دهد که نظر مؤلف به سطوح مختلف جامعه و هدف او نگارش کتابی برای همه علاقمندان تاریخ شفاهی است به نحوی که در مقدمه، یکی از مهم‌ترین اهداف نگارش کتاب را فراهم‌آوری اطلاعات برای استفاده‌کنندگان متنوع برمی شمارد و اشاره می‌کند که نگاه کتاب از لحاظ محتوایی و سطح اطلاعات آن نگرش عام و نیمه‌حرفه‌ای بوده و سعی شده است تا در درجه اول، اطلاعات برای عموم مخاطبان فراهم آید و در مرحله بعدی محققان و اشخاص آکادمیک از آن بهره گیرند.(2)
با این تفاصیل، کتاب می‌تواند تا حدی پاسخ‌گوی نیازهای اطلاعاتی تاریخ شفاهی‌دانان مستقل، مراکز و آرشیوهای تاریخ شفاهی باشد؛ هرچند که از تاریخ تذلیف آن سه دهه می‌گذرد. این کتاب برخلاف بسیاری از کتاب‌های علمی ارجاع و پاورقی ندارد. شاید علت عمده‌اش نو بودن موضوع و عدم وجود منابع دیگر در این زمینه در زمان تألیف کتاب باشد. بنابراین سعی عمده مؤلف برای جبران این نقیصه استفاده از تجربیات عملی از منابع شفاهی است و منبع کاملی با توجه به مقتضیات تهیه کرده است.
مؤلف کتاب Willa k.Baum، متولد 1926 در شیکاگوست. بام مدتی قبل از ورود و اقامت در شهرک رامونا در جنوب کالیفرنیا در سوئیس و آلمان به مدرسه رفت.(3) در جوانی علاقه به فعالیت‌های اجتماعی داشت و در روزنامه محلی به عنوان گزارشگر اجتماعی فعالیت می‌کرد. او در کالج ویتر(4) زیرنظر پروفسور پاول اسمیت تاریخ فراگرفت. اسمیت، بام را دومین شاگرد تمام عمرش بعد از ریچارد نیکسون نامید.(5) او مدتی برای جبران هزینه‌های درسی به عنوان اپراتور تلفن مشغول به کار بود تا این که بورسیه تحصیلی دریافت کرد. بعد از فارغ‌التحصیلی از دانشگاه، بورسی از دانشگاه میلس(6) برای ادامه تحصیل در رشته تاریخ به او پیشنهاد شد و به علت پشتکار و جدیت در تحصیل، بورس دیگری در مقطع دکترا از دانشگاه برکلی برای رشته تاریخ دریافت کرد. در واقع دانشگاه برکلی نقطه آغازین فعالیت‌های وی در زمینه تاریخ شفاهی بود و اولین پروژه تاریخ شفاهی را در سال 1945 به منظور جمع‌آوری اطلاعات افرادی که در ساختن تاریخ غرب آمریکا مؤثر بودند، شروع کرد. شروع فعالیت او در اینجا پایه‌گذار دومین مرکز مهم تاریخ شفاهی در آمریکا و دنیا شد. او در سال 1955 به عنوان مصاحبه‌کننده و ویرایشگر، تعدادی مصاحبه در زمینه کشاورزی و توسعه آب‌ها انجام داد. از سال 1958 به عنوان مدیر پروژه عهده‌دار هدایت و راهبری پروژه‌های انجام شده در دانشگاه برکلی برگزیده شد و تا سال 2000 که بازنشسته شد، این سمت را حفظ کرد.(7) بام علاوه بر مدیریت پروژه، خود مصاحبه‌های زیادی انجام داده و مصاحبه‌کنندگان زیادی تربیت کرده است. ویژگی شاخص بام پشتکار و تلاش زیاد علی‌رغم داشتن شش فرزند است. یکی از مهم‌ترین وجوه اهمیت کاری او تلاش در جهت گسترش تاریخ شفاهی در دانشگاه‌های سراسر آمریکا و تهیه استانداردهای کاری بود. در زمان تصدی ریاست مؤسسه تاریخ شفاهی برکلی(8) 1600 مصاحبه تاریخ شفاهی انجام شد که اکثر آنها اطلاعات دست اول در مورد تاریخ کالیفرنیا و غرب بود خصوصاً یکی از منابع معروف این مرکز فعالیت‌های زنان در این دوره است. بام به خاطر فعالیت چشمگیرش در برکلی مورد تقدیر قرار گرفت و جایزه بنکرافت(9) را دریافت نمود. وی در 31 می 2006 در سن 79 سالگی فوت کرد.(10)

محتوای کتاب
کتاب در یک مقدمه و یازده فصل تهیه شده است. از فصل دوم تا ششم در مورد پیاده‌سازی، 35 صفحه فصل هفتم در مورد ویرایش 66 ـ 38 و فصل هشتم تا دهم مراحل نهایی پیاده‌سازی 96 ـ 66 فصل دوازدهم در مورد نمایه‌سازی 119 ـ 96 و فصل دوازدهم در مورد نگهداری مصاحبه 123 ـ 119 می‌باشد. در قسمت مقدمه که صفحه 7 ـ 5 را دربرمی‌گیرد، مؤلف در مورد تاریخ شفاهی و اهمیت آن مطالبی را ذکر می‌کند و سپس مراحله کاری در تاریخ شفاهی و توضیحاتی در مورد مرحله آماده‌سازی(11) تاریخ شفاهی می‌آورد و برخی نکات مورد مناقشه در مورد این مرحله را برمی‌شمارد و در آخر مقدمه در مورد هدف خود از نگارش کتاب سطح مخاطبان، شیوه نگارش کتاب در چهار مبحث کلی مطالبی را به اختصار ذکر می‌کند.

فصل دوم: اولین گام بعد از پایان جلسه مصاحبه
این فصل چهار قسمت عمده را دربرمی‌گیرد که شخصاً از یکدیگر جدا شده است.

1ـ یادداشت‌های مصاحبهک در جریان مصاحبه، مصاحبه‌کننده باید فرم خاصی را در اختیار داشته باشد که در آن برخی نام‌ها، تاریخ‌ها، کلمات و عبارات نامفهوم یا قدیمی را که ممکن است پیاده‌ساز را دچار مشکل کند یادداشت نماید و بعد از اتمام مصاحبه از مصاحبه‌شونده بپرسد و در انتهای مرحله آماده‌سازی ضمیمه پرونده مصاحبه کند و همچنین مشخصات کامل مصاحبه را در برچسب مخصوص بنویسد و بر روی نوار الصاق کند.
2ـ اسناد و عکس‌ها: عکس و اسنادی که از مصاحبه‌شونده در مورد فعالیت‌های کاری یا تاریخچه خانوادگی او گرفته می شود، باید در اولین فرصت ممکن به همراه نامه‌ای تشکرآمیز برای مصاحبه‌شونده پس فرستاده شود.
فرم شرایط استفاده از مصاحبه، شامل اطلاعات کامل در مورد مصاحبه و استفاده از آن، باید توسط مصاحبه‌شونده پر شود. توصیه می‌شود این فرم بلافاصله بعد از اتمام مصاحبه به مصاحبه‌شونده ارائه نشود تا موجب بدبینی او نگردد.
3ـ محتویات نوار مصاحبه: به مصاحبه‌کنندگان توصیه می‌شود بلافاصله بعد از برگشتن به محل کار، نوار مصاحبه را به صورت کامل گوش کنند و نمایه‌ای از محتویات مصاحبه با ذکر دقیقه به صورت کامل ذکر کنند. این کار، ضمن کمک به مصاحبه‌کننده برای جلسه بعدی مصاحبه، در صورت عدم پیاده‌سازی، منبع باارزش برای راهنمای استفاده از منابع به شمار می‌آید.
4ـ تهیه یک کپی از نوار مصاحبه: چنانچه آرشیو قصد دارد نسخه‌ای از نوار مصاحبه تهیه کند، بهترین کار زمان بعد از برگشتن از مصاحبه است تا از مشکلاتی از قبیل شکستگی، پارگی و پاک شدن نوار جلوگیری شود.

فصل سوم: تصمیم بزرگ: پیاده کنیم یا نه
این فصل نیز در چهار زیرمجموعه توضیح داده شده است. در ابتدا مؤلف توضیحاتی در مورد یکی از مسائل مهم در پروژه‌های تاریخ شفاهی یعنی پیاده‌سازی یا عدم پیاده‌سازی مصاحبه‌ها ارائه می‌کند و در ادامه مطالبی را برای کمک به خوانندگان در جهت تصمیم‌گیری برای این امر می‌آورد:

1ـ چرا باید پیاده کنیم:
الف: استفاده از متن پیاده شده برای محققان از نوار راحت‌تر است.
ب: مصاحبه‌شونده می‌تواند آنچه را که گفته است، بررسی و تصحیح کند.
3ـ متن‌های پیاده شده می‌تواند گواه خوبی برای فعالیت‌های تجربی و منابع باارزش برای نگهداری و تهیه اطلاعات باشد.

2ـ چرا نباید پیاده کنیم:
1ـ هزینه تایب و پیاده‌سازی موجود نباشد. در این صورت باید نمایه‌ای از متن نوار تهیه و فرمی برای استفاده از این متن و نوار توسط مصاحبه‌شونده پر شود.
2ـ موارد استفاده از مصاحبه بسیار اندک باشد و استفاده‌کننده کمی داشته باشد.
3ـ مصاحبه با قدیمی‌ها از نظر نشان داده لهجه، زبان احساسی بر هر اطلاعات تازه‌ای ارجحیت دارد و چنانچه مصاحبه‌ای این موارد بر اطلاعات آن ارجحیت داشت می‌توان نمایه آن را تهیه کرد.
4ـ ملاحظات قانونی در برخی اطلاعات داده شده باشد یا مصاحبه با فردی غیرمرتبط صورت گرفته باشد که باید آن را نمایه کرد.

چه چیزی باید پیاده شود:
1ـ مصاحبه‌ها در موضوعات جالب و مورد علاقه یا استفاده محققان.
2ـ مصاحبه‌هایی که قبلاً تحقیقات زیادی در مورد آن انجام گرفته و اطلاعات آن مورد نیاز هست.
3ـ مصاحبه‌ مربوط به اشخاص خاص یا تاریخ مؤسسات و کمپانیها.
4ـ مصاحبه با اولین‌ها.

اگر پیاده نمی‌کنی نمایه کن
در این قسمت باز مؤلف مجدداً بر نمایه کردن متن مصاحبه در صورت عدم پیاده‌سازی متن مصاحبه اشاره می‌کند و قسمتی را به صورت عملی می‌آورد.

فصل چهارم: گام‌های آماده‌سازی
این فصل در دو قسمت آمده است:
1ـ مدت زمانی که برای هر مرحله لازم است: در این مرحله مراحل مختلف آماده‌سازی مانند پیاده‌سازی، ویرایش، تایپ نهایی، بازخوانی نهایی و نمایه، مجموعه‌سازی مدارک، آماده‌سازی نهایی آمده است همچنین  اشاره به تفاروت کار در مراحل پروژه‌های کوچک و بزرگ دارد و بر نکاتی مانند ضبط کلیه مراحل کاری در پروژه‌های بزرگ و تهیه یک فرم برای ثبت این مراحل به منظور انجام چک نهایی تأکید دارد و نمونه فرمی نیز الصاق کرده است.

مراحل پیاده‌سازی
این فصل یکی از مهم‌ترین قسمت‌های کتاب به شمار می‌رود که توضیحات مفصل‌تری را نیز دارد و در شش بخش کلی نوشته شده است.
1ـ تجهیزات پیاده‌سازی: از وسائل معمولی می‌توان در کارهای کوچک برای پیاده‌سازی استفاده کرد اما در پروژه‌ها بهتر است از ماشین پیاده‌سازی و تجهیزات کامل استفاده کرد. در ادامه در مورد چگونگی نگهداری ماشین مطالبی آورده است.
2ـ چه کسی باید پیاده کند: پیاده‌ساز از افراد مهم یک پروژه محسوب می‌شود و باید شرایط خاصی مانند مهارت تایب، خوب شنیدن، پیشینه اطلاعاتی در مورد موضوع، قابلیت تقسیم و درک صحیح کلمات را داشته باشد.
3ـ نکات قابل توجه در پیاده‌سازی: تأکید مجدد بر اهمیت پیاده‌سازی صحیح مصاحبه خصوصاً در بحث پیاده‌سازی کلمه به کلمه و انتقال تمام نوار به صورت کامل از محتویات این قسمت است.
4ـ فرم پیاده‌سازی مصاحبه: نکاتی که در طراحی فرم پیاده‌سازی و در هنگام پیاده‌سازی باید رعایت شود، در این بخش آمده است. مانند: یک کپی از متن اصلی تهیه کنید؛ فواصل را در متن پیاده شده رعایت کنید؛ مشخصات کامل مصاحبه در بالای سربرگ نوشته شود؛ در فواصل مشخص نام مصاحبه‌کننده را ذکر کنید و در صورت لزوم فامیل مصاحبه‌شونده را یادداشت کنید.
5ـ توصیه‌هایی به پیاده‌ کننده: الف: قبل از پیاده‌سازی ده دقیقه به نوار گوش دهید؛ ب: کلمات را همان‌گونه که می‌شنوید بنویسید؛ پ: به صورت آهسته تایپ کنید؛ ت: فاصله حروف و کلمات را مانند نوار رعایت کنید و چندین مورد توصیه دیگر 17 مورد آمده است.
6ـ پر کردن متن مصاحبه: سعی کنید تا از متن دوم برای تصحیح، فرستادن نزد مصاحبه‌شونده استفاده شود و ویرایش نیز بر روی آن صورت پذیرد.

فصل ششم: بازشنوایی نوارها
در سه بخش آمده است:
1ـ مرحله مجزا یا قسمتی از ویرایش
بازشنوایی برای تصحیح خطاهای احتمالی پیاده‌سازی از مراحل لازم پروژه‌هاست. مؤلف خود معتقد به جدا نبودن بازشنوایی از مرحله ویرایش است، مگر در مواردی که پیاده‌کننده بی‌تجربه یا متن پیاده‌شده بدون کیفیت باشد.
2ـ چگونه بازشنوایی کنیم
الف: به دقت گوش کردن؛ ب: زمانهایی که پیاده‌ساز جمله را قطع می‌نماید توجه کن؛ پ: به غلط‌ها یا جاهایی که پیاده‌ساز در متن جا گذاشته دقت کن؛ و در آخر نمونه‌هایی از غلط‌های پیاده‌ساز و صحیح آن را نوشته است.

فصل هفتم: ویرایش
این فصل از فصول مهم کتاب به شمار می‌رود و در سه بخش کلی آورده شده است. در ابتدا درباره اهمیت ویرایش و نظرات مختلف در مورد موافقان و مخالفان ویرایش مطالبی آورده است و در ادامه در بخش اصول کلی، هفت اصل عمده را در مورد رعایت اصول ویرایش متون شفاهی ذکر کرده است. در بخشی که تحت عنوان توصیه‌هایی به ویراستار آمده، بیست راهنمایی عمده را ارائه داده است و در کنار بعضی توصیه‌ها متونی را برای انجام عمل کار آورده است. در بخش سوم تحت عنوان آماده‌سازی متن برای بررسی مصاحبه‌شونده سه مسأله مهم را یادآور می‌شود و در آخر رهنمودهایی به صورت عملی در چندین صفحه می‌آورد.

فصل هشتم: بررسی مصاحبه‌شونده (روایت‌کننده)
برگرداندن مصاحبه به مصاحبه‌شونده جهت بررسی و تأیید از قسمت‌های مهم و در عین حال مهم مصاحبه است که مؤلف در چهار بخش آن را گام به گام توضیح داده است.
1ـ مراحل برگرداندن متن مصاحبه:‌ دارای 5 مرحله 2( چرا مصاحبه‌شونده متن را برنمی‌گرداند؟ 3ـ بازبینی مجدد متن پیاده شده. 4ـ موضوعی برای امضاء نکردن متن مصاحبه.

فصل نهم: توافقات قانونی
این قسمت از دو بخش تشکیل شده است، در بخش اول در مورد محدودیت‌ها و مسائلی که فرم باید برای آگاهی مصاحبه‌شونده دارا باشد مطالبی ارائه شده و در بخش دوم حق کپی‌رایت و رعایت آن توسط مسئول پروژه و لزوم رعایت حقوق قانونی مصاحبه‌شونده نکاتی آورده می‌شود و نمونه فرم‌هایی نیز برای راهنمایی ضمیمه شده است.

فصل دهم: کامل کردن متن پیاده‌شده
این فصل در هفت بخش مجزا آمده است. در ابتدا مؤلف دیدگاه نگرش به متن مصاحبه را می‌گوید و سپس چند بحث عمده را ذکر می‌کند.

1ـ آیا متن نهایی باید دوباره تایپ شود؟
2ـ مراحل تایپ نهایی: چهار توصیه برای انجام صحیح تایپ مجدد و نگه‌داری نهایی
3ـ بازخوانی مجدد متن برای جلوگیری از هرگونه غلط احتمالی همراه با نمونه عملی
4ـ اطلاعات لازم در صفحه اول و آخر، چهارده فاکتور ضروری مانند:‌ نام مصاحبه‌شونده، نام پروژه، تاریخ مصاحبه، نام مصاحبه‌کننده و...
5ـ عکس‌ها و مدارک لازم: گذاشتن عکس‌ها و مدارک مرتبط با موضوع به منظور روشن کردن موضوع مصاحبه.
6ـ تعداد کپی‌های مورد نیاز از مصاحبه
7ـ نگهداری منابع مصاحبه و شیوه‌های مختلف آن.

فصل یازدهم: نمایه‌سازی
این فصل قسمت عمده کتاب به شمار می‌رود که در هفت بخش اصلی مسائلی را در نمایه‌سازی ذکر می‌کند.
1ـ نمایه‌سازی یا یک نمایه موضوع؛
2ـ اصول نمایه سازی برای مجموعه تاریخ شفاهی (چه چیزی باید نمایه شود؛ بیشتر یا کمتر از حد نمایه نکنید؛ اسامی که اطلاعات مهم ندارد نمایه نکنید؛ انتخاب کردن موضوعات اصلی و معیارهای انتخاب آن؛ لیست کردن موضوعات اصلی؛ نمایه مرکب و توضیحات چگونگی انجام دادن آن.)
3ـ توصیه به نمایه‌سازان
در این بخش 9 توصیه به نمایه‌سازان می‌شود. مانند: کار بر روی متن کپی، خط کشیدن زیر اسامی مهم،‌ موضوعات اصلی، یادداشت کردن صفحه‌ها و...
4ـ‌ تایپ نهایی نمایه با چهار توصیه.
5ـ بازبینی نهایی نمایه‌ها
6ـ پر کردن کارت‌های نمایه در صورت نیاز
7ـ در صورت عدم نمایه‌سازی متن‌های مصاحبه پر کردن فرم کلی نمایه به منظور دسترسی آسان به اطلاعات ضروری است.
8ـ معرفی کتاب‌های پایه و اهداف نمایه‌سازی

فصل دوازدهم:‌ آرشیو کردن مصاحبه
این فصل که حسن ختام کتاب به شمار می‌آید در چهار بخش نکاتی را که باید درباره آرشیو نهایی متن مصاحبه رعایت شود را آورده است.
در بخش اول توصیه‌هایی در مورد تکمیل فرم نهایی آرشیو می‌آورد.
در بخش دوم تحت عنوان چک لیستی از فاکتورهای آرشیو پنج عامل اساسی در تکمیل پرونده می‌آورد.
در بخش سوم تحت عنوان مسئولیت نگهداری منابع تاریخ شفاهی یکی از مهم‌ترین اهداف تاریخ شفاهی را مستندسازی و ادامه صحیح منابع می‌آورد که از طریق نگهداری و سرویس‌دهی خوب امکان‌پذیر است و سبب استفاده متنوع از منابع می‌شود.
در آخر کتاب‌شناسی نسبتاً کاملی از منابع تاریخ شفاهی می‌آورد.

نکاتی چند در مورد کتاب
یکی از مسائل مهم در مورد کتاب این است که بعد از سی سال از چاپ آن، هنوز منبع مستقل دیگری در مورد پیاده‌سازی و ویرایش تاریخ شفاهی نوشته نشده است. البته مقالات و دست‌نامه‌هایی در این مورد با هم یا در مورد پیاده‌سازی و ویرایش به طور مجزا نوشته شده، اما هیچ کدام این‌قدر جامع و کامل نیستند. البته اکثر مراکز تاریخ شفاهی برای خود دست‌نامه‌هایی در این زمینه دارند که بیانگر اختلاف سلیقه در پیاده‌سازی و ویرایش منابع تاریخ شفاهی است. البته این موضوع از شایستگی این کتاب نمی‌کاهد و حاکی از دید عمیق و بینش صحیح مؤلف است. این کتاب در سال 1995 یک بار دیگر توسط همین ناشر تجدیدچاپ شد. مؤلف دو کتاب دیگر نیز در دهه 70 نوشته است. کتاب دیگر اوOral History for local Historical Society(12) نیز یکی از مهم‌ترین منابع تاریخ شفاهی در زمینه تاریخ محلی و نحوه انجام آن است. خانم بام بعد از نوشتن این دو کتاب،‌ به ویرایش منابع پرداخته است. یکی از مهم‌ترین ویرایش‌های او کتاب Oral History an Interdiplinary(13) است که حاوی مقالات باارزش در زمینه‌های مختلف است.

در کتاب حاضر، آوردن راهنمایی‌های دقیق در مورد پیاده‌سازی، ویرایش و نمایه‌سازی از نقاط مثبت کتاب است. خصوصاً که مؤلف تجربیات خود را به صورت عینی با آوردن مثال‌های زیاد در جای جای کتاب ملموس کرده است. سبک نوشتاری کتاب نیز راحت و روان است و سعی دارد انتقال مطالب به نحو احسن انجام شود. خصوصاً که خانم بام به خوبی آگاه است که کتاب او نه تنها مورد استفاده دانشگاهیان قرار می‌گیرد، بلکه ممکن است سطح وسیعی از خوانندگان علاقه‌مند به تاریخ شفاهی را دربرگیرد. با نگاه امروزی کتاب برخی کاستی‌ها نیز دارد که در صورت تجدید چاپ، باید برطرف گردد. در بحث پیاده‌سازی باید علاوه بر قوانین، الگوهایی را نیز به صورت سبک تجربی نیز ارائه کند. همان‌گونه که در مورد ویرایش و نمایه‌سازی نیز باید به همین‌گونه باشد.

برخی مشکلات در کتاب زیاد بر آن تأکید شده که امروز از اهمیت کمتری برخوردار است. به عنوان مثال تایپ که امروزه با توجه به گسترش سیستم‌های کامپیوتری خیلی آسان شده است و یا گرفتن کپی و نسخه‌ دوم خیلی بااهمیت تلقی شده که امروزه این چنین نیست. در مورد مصاحبه‌های تصویری مطلبی به میان نیامده است. احتمالاً به علت گرانی مصاحبه‌های تصویری در آن زمان چنین بوده است در حالی که امروزه از مباحث مهم تاریخ شفاهی به شمار می‌رود. با توجه به این که مؤلف مدت زیادی رئیس اداره تاریخ شفاهی برکلی بوده در مورد نگهداری منابع و مواد تاریخ شفاهی مطالب زیادی نیاورده و آن را در یک بخش خلاصه کرده است. در حالی که می‌توانست به عنوان یک قسمت اصلی کتاب مورد بررسی قرار گیرد. در مجموع این کتاب هنوز به عنوان یک منبع خوب مورد توجه است. خصوصاً برای کسانی که تازه شروع به انجام تاریخ شفاهی می‌کنند منبع قابل اعتنایی به شمار می‌رود. خانم باوم یکی از سرشناسان تاریخ شفاهی در نسل اول و دوم به شمار می‌رود که عمر خود را صرف تحقیق و گسترش تاریخ شفاهی در دانشگاه‌ها و سطح جامعه کرد.

پی‌نوشت:
(1) سرپرست گروه اسناد سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی ـ کارشناس تاریخ شفاهی
(2) Will K. Baum, Transcribing And Editing Oral History, Altamira Press, A Dvision of Rowman & Littlefield Publisheer, 1997.
(3) An interview with Willa K. Baum: acareer at the Regional Oral History Office. (Interview), Oral History Review, The, June, 1997 by K’Meyer, Tracy E,p1.
(4) Whittier
(5) Oral history Pioneer Willa Baum dies at 79, http://www.berkeley.edu/news/media/releases/2006/05/31_baum.shtml.
(6) Mills
(7) An interview with Willa K. Baum: a career at the Regional Oral History Office. (Interview), Oral History Review, The, June, 1997 by K’Meyer, Tracy E,p5.
(8) Regionalnal oral history
(9) Bancroft
(10) Oral history pioneer Willa Baum dies at 79, http://www.berkeley.edu/news/media/releases/2006/05/31_baum.shtml.
(11) processing
(12) Baum, Willa K. Oral History for the Local Historical Society. 3rd ed., rev. Walnut Creek, Calif.: AltaMira press, 1995.
(13) Dunaway, David K., and Willa K. Baum, ed. Oral History: An Interdisciplinary Anthology. 2nd ed. Walnut Creek: AltaMira press, c 1996.