مصاحبه تاریخ شفاهی و ضرورت‌های آن- 2

ویژگی‌های مصاحبه‌گر

حمید قزوینی

29 فروردین 1396

مصاحبه‌گر تاریخ شفاهی علاوه بر آشنایی با فنون مصاحبه، ضروری است برای تحقق اهداف مورد نظر، ویژگی‌هایی داشته باشد.

او نباید این حرفه را فعالیتی شغلی و با اهداف صرفاً مادی ببیند. تایخ شفاهی بخشی از یک رسالت فرهنگی و اجتماعی است که ارتباطی عمیق با تاریخ و میراث یک جامعه و ملت دارد. ضروری است مصاحبه‌گر تاریخ شفاهی از اطلاعات کافی برای کاری که قصد انجام آن را دارد، برخوردار باشد. ضعف علمی و اطلاعاتیِ مصاحبه‌گر علاوه بر اینکه فهم او از خاطره را با مشکل مواجه می‌کند، موجب ناتوانی در طرح پرسش و هدایت مصاحبه در مسیر اصلی خواهد شد.

او باید در برقراری ارتباط و جلب نظر راوی و سخن گفتن جهت طرح پرسش و بیان اهداف خود از توان مناسبی برخوردار باشد. از آنجا که مصاحبه تاریخ شفاهی نوعی تحقیق و پژوهش به شمار می‌رود، لازم است همواره روحیه تحقیق و جست‌وجوگری برای کشف حقایق و دریافت اطلاعات و روایت‌های ناگفته را در خود حفظ کند.

همچنین یکی از مشکلاتی که ممکن است مصاحبه تاریخ شفاهی را تهدید کند، وابستگی و تعصب زیاد مصاحبه‌گر به برخی جریانات سیاسی و اجتماعی است که مانع از طرح پرسش و یا انحراف از مسیر مصاحبه می‌شود. مصاحبه‌گر به عنوان محقق بی‌طرف، موظف است مصاحبه را بدون گرایش خاصی اجرا و هدایت کند.

از سوی دیگر لازمه تاریخ شفاهی رعایت صداقت و اجتناب از هرگونه دروغ و طرح سخن و وعده غیر واقعی است. مصاحبه‌گر همچنین موظف است با امانت‌داری در حفظ محتوای مصاحبه بکوشد و رازدار اطلاعات محرمانه راوی باشد. او باید توجه داشته باشد که هرگونه بی‌نظمی و بی‌انضباطی نه تنها به رابطه راوی و مصاحبه‌گر آسیب می‌زند که موجب خدشه در سلامتِ کار خواهد شد.

داشتن صبر و حوصله زیاد و قدرت کنترل هیجانات روحی و عصبی و حفظ تمرکز نیز از دیگر ویژگی‌های مصاحبه‌گر است. گاهی ممکن است مصاحبه ساعت‌ها به طول انجامد و یا مسائل ومشکلاتی بروز کند که موجب رنجش طرفین وکاهش تمرکز شود. به همین دلیل شتاب‌زدگی و عدم کنترل هیجانات، آسیب جدی به روابط دوطرف می‌زند.

نکته حائز اهمیت دیگر اینکه با وجود ضبط همه مطالب، لازم است که مصاحبه‌گر از حافظه مناسبی برای یادآوری و به ذهن سپردن قضایای مختلف برخوردار باشد، ضمن آنکه مدیریت مصاحبه نیازمند نوعی خلاقیت و ابتکار است که در شرایط مختلف ضرورت پیدا می‌کند.

به هرحال برای مصاحبه‌گر تاریخ شفاهی ضروری است ویژگی‌های لازم را کسب کرده و سپس به این مهم وارد شود.

مهم‌ترین خصوصیات یک مصاحبه‌گر توانمند را به صورت اجمالی می‌توان این‌چنین برشمرد:

1- علاقه و انگیزه بالای فرهنگی و اجتماعی و آشنا به اهمیت تاریخ شفاهی

2- داشتن سطح مناسبی از سواد و معلومات عمومی و تخصصی برای انجام مصاحبه‌

3- توان برقراری ارتباط با راوی و آشنایی با تکنیک‌های ارتباطی

4- برخورداری از فن بیان مناسب

5- داشتن روحیه جست‌وجوگری و تحقیق

6- توانایی و آشنایی با فنون مصاحبه

7- نداشتن تعصب نسبت به افراد و جریان‌های مختلف سیاسی و اجتماعی

8- تقیُد به اصول اخلاقی مانند: صداقت، رازداری، تواضع، امانت‌داری و...  

9- دارا بودن نظم و انضباط در انجام قرارها و امور مختلف

10- صبور و باتحمل و دارای قدرت کنترل هیجان‌های روحی و عصبی هنگام مصاحبه

11- قدرت تمرکز ذهنی و فکری مناسب

12- داشتن حافظه مناسب

13- مبتکر و خلاق

14- مهارت‌کافی در استفاده از لوازم صوتی و تصویری

15- داشتن ضریب هوشی مناسب

16- اهل بحث و جدل نبودن

17- دارا بودن دقت و توجه در کارها

18- شنونده خوبی بودن.

مصاحبه تاریخ شفاهی و ضرورت‌های آن- 1- تاریخ شفاهی، راهی برای تعامل فرهنگی