انتشار خاطرات «اسدالله علم» در مجموعه‌ای 6 جلدی

محمود فاضلی‌بیرجندی این روزها ویرایش مجموعه «یادداشت‌های علم» وزیر دربار رژیم پهلوی دوم را در دست دارد. به گفته وی، این مجموعه تاکنون پس از انتشار هر جلد آن در امریکا، در ایران نیز به چاپ می‌رسید. در چاپ دوم کتاب که هر شش جلد با یکدیگر ارایه می‌شوند، پانوشت‌هایی بر مطالب قبلی اضافه می‌شود.

پژوهشگر حوزه تاریخ سیاسی، در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، اظهار داشت: این مجموعه حاوی خاطرات روزانه اسدالله علم است که به خانواده‌اش وصیت کرده بود 10 سال پس از مرگش آنها را به چاپ برسانند.

وی افزود: خانواده او نیز پس از مرگ علم در سال 57 در آمریکا، این مجموعه را به دست «دکتر علی‌نقی عالیخانی» وزیر اقتصاد و دارایی کابینه علم سپردند تا وی زمینه‌های نشر آنها را فراهم سازد. از آنجا که هریک از جلدهای این مجموعه با فواصل زمانی زیادی در آمریکا منتشر می‌شد و همزمان نسخه‌ای از آنها نیز در ایران به چاپ می‌رسید، تا زمان انتشار جلد بعدی، نسخه قبلی در بازار نشر تمام می‌شد. از این رو، تهیه مجموعه‌ای واحد برای علاقه‌مندان این حوزه با دشواری امکان‌پذیر بود.

فاضلی‌بیرجندی با اشاره به بازخوردهای جدیدی که از سوی مخاطبان این مجموعه پس از نخستین انتشار آن از طریق نامه، گفت‌وگو و ... به دست آمدند، عنوان کرد: در دومین چاپ «یادداشت‌های علم» برای تبیین و توضیح برخی از اصطلاحات، واژه‌ها، اماکن و اشخاصی که نیاز به معرفی داشتند و سایر نکات مبهم، بدون تصرف به متن اثر، پانوشت‌هایی برای شرح بیشتر مطالب افزوده شد.

پژوهشگر حوزه تاریخ سیاسی ایران درباره مطالب این کتاب یادآور شد: با مطالعه این کتاب می‌توان به درونی‌ترین آشنایی با دستگاه حاکمیت پهلوی، افکار، خصال و شخصیت‌ محمدرضا شاه دست یافت. این اثر، زمینه‌های دستیابی به آگاهی بی‌واسطه‌ای را نسبت به تصمیم‌گیری‌های و نوع نگاه آخرین پادشاه پهلوی به دنیا و اعتقادات وی، میسر می‌سازد. 

نویسنده کتاب «نمایندگان بیرجند در مجلس شورای ملی» عنوان کرد: در این کتاب عقاید، رفتار شخصی و سیاسی اسدالله علم نیز به تعبیر این شخصیت سیاسی نقاشی شده است. کارشناسان امور تاریخ معاصر معتقدند که این اثر، بهترین و بی‌واسطه‌ترین منبع برای شناخت محمدرضا شاه به شمار می‌آید.

مجموعه شش جلدی «یادداشت‌های علم» که هریک از مجلدات آن بین 400 تا 500 صفحه دارند، قرار است برای ارایه در نمایشگاه کتاب بین‌المللی تهران آماده نشر شوند.

فاضلی‌بیرجندی با اشاره به این که آخرین جلد این مجموعه سال 2008 از سوی انتشارات «ای‌بکس» در آمریکا منتشر شد، گفت: اکنون نشر این مجموعه شش جلدی را انتشارات کتابسرا با مدیریت صادق سمیعی در برنامه کاری خود دارد.
 
اسدالله خان علم امیر قاینات، مرداد ۱۲۹۸ در بیرجند متولد شد و نیمه فروردین سال ۱۳۵۷ در آمریکا در گذشت. وی یکی از مهم‌ترین چهره‌های سیاسی دوران محمدرضاشاه پهلوی بود و نخست وزیری ایران را از سال ۱۳۴۱ تا سال ۱۳۴۲ هجری شمسی بر عهده داشت.

مهم‌ترین وقایع دوران نخست‌وزیری او، تصویب طرح لایحه انجمن ایالتی و ولایتی، اعتراض روحانیون و لغو این لایحه، رفراندوم ششم بهمن و همچنین سرکوب قیام پانزدهم خرداد ۱۳۴۲ و تبعید امام خمینی(ره) بود. علم انتخابات دوره بیست و یکم مجلس شورای ملی و دوره چهارم مجلس سنا را پس از دو سال فترت انجام داد.

اسدالله علم پس از استعفا از نخست‌وزیری، ریاست دانشگاه پهلوی شیراز را برعهده گرفت و آبان سال ۱۳۴۵ به وزارت دربار منصوب شد. تاجگذاری محمدرضا پهلوی و جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی در دوران وزارت دربار او انجام شد.

علم به علت بیماری سرطان خون و ترک کشور برای معالجه از سوی شاه کنار گذاشته شد و به جای او، امیرعباس هویدا به وزارت دربار منصوب شد. علم فروردین ۱۳۵۷ درگذشت. او از دوستان بسیار نزدیک و محرم اسرار محمدرضا پهلوی بود و از خود یادداشت‌های محرمانه‌ای بر جای گذاشت. این یادداشت‌ها به عنوان گزارشی دقیق از وضعیت دربار پهلوی و شخص شاه، اعتبار زیادی دارند، یادداشت‌هایی که سال‌ها بعد دکتر علی‌نقی عالیخانی آن‌ها را ویرایش کرد و کتاب «یادداشت‌های علم» را به چاپ رساند.

خبرنگار : سمیرا سرخان زاده