انتشار 50 هزار سند از کنسولگری‌های آمریکا و انگلیس در ایران

رییس مرکز اسناد کتابخانه مجلس شورای اسلامی با اشاره به طرح‌های این مرکز برای گردآوری اسناد آرشیوی مرتبط با ایران، از دست‌یابی به بیش از 50 هزار سند از آرشیوهای ملی آمریکا و انگلیس که مرتبط با ایران اواخر قرن 19 میلادی تا اوایل جنگ جهانی اول‌اند، خبر داد.

علی ططری در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، اظهار داشت: با توجه به این که تاریخ‌نویسی ایرانیان در طول تاریخ با خواست و اراده شاهان، درباریان و حکومت‌ها همراه بوده است، همواره وقایعی غیر حقیقی نیز در این آثار راه یافته‌اند. هرچند مورخان بزرگی نیز داشتیم که در هر شرایطی به ثبت واقعیات می‌پرداختند، اما برای دستیابی به حقیقت و روح تاریخ نمی‌توانیم تنها بر این داده‌ها تکیه کنیم. از این رو، روایات خارجی موجود در متون و آثار دیگران می‌توان راهگشای مناسبی در این زمینه باشند.

وی یکی از فنون دستیابی به حقیقت در تاریخ معاصر را مراجعه به آرشیوهای خارجی به ویژه اسنادی دانست که مستشاران یا کنسولگران خارجی حاضر در ایران، به عنوان گزارشاتی به دولت خود می‌نوشتند.
 
ططری گفت: بر این اساس، دسترسی به این اسناد از آن جهت با اهمیت است که این افراد مرتب در رفت و آمد به کشور ایران بودند و گزارشاتی را از مسایل اجتماعی، اقتصادی و معیشتی ایران آن زمان با ذکر جزئیات به رشته تحریر درآورده‌اند.

نویسنده و مدرس تاریخ معاصر ایران یادآور شد: مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی به موازات فراهم‌آوری اسناد خود، از سال 88 طرحی را در راستای دسترسی به سایر آرشیوهای دنیا که مرتبط با ایران‌اند، در برنامه کاری خود قرار داد که علمی و بکر بودن اطلاعات این اسناد و سهولت دسترسی به این آرشیوها، از جمله محورهای این اولویت‌بندی بودند. در این برنامه دسترسی به اسناد آرشیوی کشورهایی نظیر آمریکا، آلمان، انگلیس، فرانسه، عثمانی، هلند، ایتالیا، هندوستان، روسیه و ... در اولویت قرار گرفت.

وی ادامه داد: همچنین مقرر شد اسنادی بازیابی شوند که در سایر آرشیوهای ملی نباشند یا هنوز گردآوری نشده باشند. این برنامه با هدف ارایه اسناد به پژوهشگران و پیشبرد پژوهش‌های علمی و تالیفات آتی مدون شد و در نخستین گام آن 40 هزار برگ سند از اسناد پارلمانی انگلستان به این مرکز ارایه و منتشر شدند. از آن جهت که اصل این اسناد به زبان انگلیسی‌اند، در گام نخست نسخه pdf و پرینت آنها منتشر می‌شود و در گام بعدی، ترجمه و پژوهش بر این اسناد در دستور کاری این مرکز قرار می‌گیرند.

دبیر شورای ارزیابی اسناد کتابخانه مجلس با اشاره به این که برای نخستین بار است این اقدام با چنین حجمی از اسناد تاریخی انجام می‌شود، گفت: بخش نخست این اسناد که به کنسولگری انگلیس در ایران اختصاص دارد، اسنادی از حضور این کنسولگران در شهرهای اصفهان، کرمان، یزد، کرمان‌شاه، استرآباد(گرگان)، رشت، خراسان، آذربایجان و بندر بوشهر در اواخر قرن 19 میلادی تا اوایل جنگ جهانی اول را ارایه می‌کند که می‌توانند به یافتن حلقه‌های مفقوده فراوانی در تاریخ گذشته ایران کمک کنند. این اسناد، آمار دقیقی از اقتصاد آن زمان را گزارش می‌دهند که در هیچ منبع دیگری با این جزئیات یافت نشده است.

به گفته ططری، مرکز اسناد کتابخانه مجلس شورای اسلامی همچنین در نظر دارد در گام بعدی این طرح، بیش از 10 هزار برگ از اسناد وزارت امور خارجه آمریکا را برای نخستین بار منتشر کند. این اسناد از آرشیو کنگره آمریکا به دست آمده‌اند و مسایل مرتبط با ایران را انعکاس می‌دهند.

خبرنگار : سمیرا سرخان زاده