اسنادی از 28 سال فعالیت سیاسی و تالیفات ادبی«شیخ الملک»

علی ططری

مجموعه‌ای از اسناد، اشعار و دست‌نوشته‌های عبدالحسین اورنگ معروف به «شیخ الملک» نماینده 12 دوره مجلس شورای ملی، در آرشیو کتابخانه مجلس جای گرفت. احتمال دارد که دیوان اشعار وی به همراه برخی از اطلاعات و مکاتبات سیاسی او برای چاپ و نشر مهیا شود.

علی ططری، رییس مرکز اسناد کتابخانه مجلس، اظهار داشت: عبدالحسین اورنگ معروف به «شیخ المُلک» حدود 28 سال و برای 12 دوره نماینده مجلس شورای ملی از سه شهر فومن، ‌بیجار و همدان بود. وی یکی از رکوردداران حضور در مجلس به شمار می‌آید که در عین حال، به انجام امور فرهنگی نیز اشتغال داشت.

وی با اشاره به این که اورنگ در شمار رجال سیاسی دوره پهلوی اول و دوم بود، گفت: کتابخانه مجلس شورای اسلامی بر اساس طرح‌های خود و تکمیل تخصصی آرشیو مجلس و نمایندگان، موفق شد به مجموعه‌ای از اسناد این نماینده دست یابد.

دبیر شورای ارزیابی اسناد کتابخانه مجلس با اشاره به این که اورنگ علاوه بر فعالیت‌های سیاسی، در ادبیات، شعر و شاعری نیز دستی داشت، عنوان کرد: این مجموعه اسناد، بخشی از زندگی اورنگ را می‌نمایاند که به حوزه ادبیات اختصاص دارد. البته کتابخانه مجلس از سال گذشته تحقیقاتی را درباره بازشناسی شخصیت وی آغاز کرده است. همچنین به تازگی با یکی از پژوهشگران قراردادی منعقد کرده‌ایم که خاطرات وی را گردآوری کند و به همراه چند دست‌نوشته از وی در غالب کتاب منتشر کنیم.

نویسنده و مدرس حوزه تاریخ معاصر ایران درباره تهیه این مجموعه توضیح داد: به‌تازگی خبردار شدیم اسنادی از این نماینده مجلس شورای ملی بازیابی شده و در بازار ارایه می‌شود،لذا با پیگیری کارشناسان موفق شدیم این اسناد را از یکی از مجموعه‌داران خریداری کنیم و به آرشیو کتابخانه مجلس انتقال دهیم.

ططری درباره محتوای این دسته از اسناد تصریح کرد: این مجموعه شامل 136 برگ سند سیاسی مشتمل بر اسناد ارتباطات اورنگ با دوستان و اسنادی از ارتباطات سیاسی وی است(مکاتبات شخصی و سیاسی). همچنین 22 قطعه عکس و کارت پستال و دو آلبوم در این مجموعه وجود دارند که به ترتیب 51 برگ سند مشتمل بر رباعیات و اشعار وی و 56 برگ سند از رباعیات و اشعار او را دربر می‌گیرند.

وی با اشاره به این که دو دیوان شعر اورنگ نیز در کنار این اسناد خریداری شده‌اند، اظهار کرد: اورنگ در شمار معدود نمایندگانی است که موفق شد 12 دوره حضور فعال در مجلس داشته باشد. نظیر وی در طول تاریخ مجلس با وجود عمر 105 ساله آن کمتر دیده شده است.

ططری درباره این که نماینده‌ای مانند «شیخ الملک» در ادوار اخیر مجلس نیز وجود دارد یا خیر، گفت: با وجود آن که مجلس حدود هشت دوره پس از انقلاب شکل گرفته است، باید این موضوع را تنها در مقایسه با هشت دوره بررسی کنیم. بر این اساس افرادی را داریم که پنج تا شش دوره نماینده بودند و در عین حال فعالیت فرهنگی و ادبی نیز داشتند. از این میان می‌توان به سید محمود دعایی، مدیر مسوول روزنامه اطلاعات که از دوره اول تا ششم نماینده تهران بود، اشاره کرد که علاوه بر حوزه سیاست، فعالیت فرهنگی نیز داشت.

نویسنده و مدرس تاریخ معاصر یادآور شد: از دوره نخست شکل‌گیری مجلس تا دوره هجدهم، عمر هر دوره مجلس دو ساله بود و از دوره هجدهم، چهار ساله شد. بر این اساس، اورنگ دو دوره چهار ساله را نیز تجربه کرد و در مجموع 12 دوره‌ای که نماینده بود(از دوره هفتم تا سیزدهم و از دوره 15 تا 19 مجلس شورای ملی) حدود 28 سال نمایندگی سه شهر را تجربه کرد و در عین حال به فعالیت‌های ادبی و قلمی نیز اهتمام داشت. وی در شمار نمایندگان مشهور و فعال بود و به دلیل همین چند بعدی بودن شخصیتش، از اسم و رسمی برخوردار بود.

ططری با اشاره به این که اکنون دیوان اورنگ در حال بررسی است تا اگر شرایط لازم را داشته باشد، منتشر شود، گفت: مجموعه اسناد این نماینده ادیب نیز در قالب طرحی پژوهشی منتشر خواهد شد.

«میرزا عبدالحسین خان» ملقب به «شیخُ المُلک» و متخلص به اورنگ 16رمضان سال 1305هجری قمری در گذشت. او تا 15سالگی علوم مقدماتی صرف و نحو عربی و زبان فارسی را آموخت و سپس برای ادامه تحصیل به کربلا رفت. اورنگ دربازگشت به ایران به شهرهای مختلفی نظیر اصفهان، شیراز سفر کرد. به هنگام تغییر رژیم استبدادی به مشروطیت، وی در زمره نزدیکان سردار اسعد بختیاری درآمد. اورنگ قریحه فراوان در سرودن شعر داشت. از آثار اورنگ «دیوان اشعار و یادداشت‌هایی درمسافرت‌های طولانی» بر جای مانده‌اند.