شماره 163 «کتاب ماه تاریخ و جغرافیا»

بررسی جغرافیای تاریخی و تاریخ محلی

شماره 163 «کتاب ماه تاریخ و جغرافیا» با رویکرد «جغرافیای تاریخی» به کوشش موسسه خانه کتاب منتشر شد و در دسترس علاقه‌مندان تاریخ قرار گرفت. این ماهنامه تخصصی در این شماره به موضوع جغرافیای تاریخی و تاریخ محلی پرداخته است.

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، دکتر مرتضی نورایی، دانشیار گروه تاریخ دانشگاه اصفهان در سرسخن این ماهنامه با عنوان «جغرافیای تاریخی و تاریخ محلی، تعاملات و تمایزات» نوشته است: نکته مثبت و امتیاز یک اثر تاریخ محلی در این است که دو نگاه در طول و عرض را با هم جمع باشد. به واقع، گذشته و حال، تاریخ و جغرافیای جامعه در کنار هم در یک کتاب نشسته باشند. خوشبختانه بسیاری از آثار تاریخ محلی از قاجار به این سو کم و بیش واجد این امتیازند. کتاب‌هایی مانند «نزهت‌الاخبار»، «فارسنامه ناصری»، «نصف جهان فی‌التعریف اصفهان»، «تاریخ و جغرافیای قم (افضل‌الملک) و «جامع جعفری» دارای این امتیازند.

در بخش گفت‌وگو «جغرافیای تاریخی همسویی زمانه و زمینه» در گفت‌وگو با دکتر حسین قراچانلو، دکتر محمدتقی رهنمایی و حجت‌الله جودکی مطرح شده است. قراچانلو معتقد است که جغرافیای تاریخی از قرون سوم در اسلام شروع شد. از زمانی که مأمون عباسی بیت‌الحکمه را رونق داد و دستور ترجمه کتبی را داد که از یونان آمده بود و در بین این کتب، دو کتاب جغرافی هم ترجمه شد؛ یکی کتاب جغرافیای بطلمیوس بود و دیگری کتاب المجسطی که این‌ها مبنایی برای جغرافی‌دانان مسلمان شد.

رهنمایی نیز می‌گوید: چهار مولفه در جغرافیای تاریخی اثر گذار است. بعد مکان که بار جغرافیایی است، انسان مولفه چهارم چشم‌انداز فضای جغرافیایی است شامل جنگل، بیابان، کوه، شهر، روستا و مزرعه، که در طول زمان انسان در آن تغییراتی ایجاد می‌کند. اگر تحولات این چهار مولفه را ردیابی کنید، به ابهام جغرافیای تاریخی پاسخ داده‌اید.

جودکی نیز معتقد است، یکی از نیازهای ما این است که اصطلاحات جغرافیایی و تاریخی را استخراج کنیم. غربی‌ها این کار را کرده‌اند، ولی در کشور ما این اتفاق نیفتاده است. این اصطلاحات معبرهایی هستند که ما را به عمق تاریخ می‌برند و زمینه پژوهش‌های زیادی را فراهم می‌کنند.

در بخش نظرگاه، «جغرافیا و تاریخ‌نگاری دیداری » نوشته دکتر حسن باستانی‌راد، «تحلیلی بر هم‌پیوندی معرفت تاریخی و دانش جغرافیا» نوشته دکتر مهدی سقایی، «جغرافیای تاریخی در جهان اسلام» اثر دکتر عباس پناهی، «مورخان جغرافی‌کار یا جغرافی‌دانان مورخ» نوشته ابوالفضل حسن‌آبادی، «رخداد فهم در احسن‌التقاسیم» نوشته صالح پرگاری و علی منصوری و «جغرافیای تاریخی زیویه با تأکید بر دوره مادها» اثر امیر سجادی بررسی شده‌اند.

«جهان نما» اثر مسعود آلی بیوک برگردان زهرا علی‌محمدی، «چشم‌انداز جغرافیای تاریخی» نوشته میرهادی حسینی، «آغازین تکاپوهای استعمار» اثر محمد حسن‌نیا، «جغرافیای تاریخی شهر اسلامی» نوشته رحیم شبانه، «برگ‌هایی از تاریخ» اثر محمد قرآنی نوشاد و «زمین و زمان؛ بحثی درباره جغرافیای تاریخی در آستانه چاپ یک اثر مهم در این موضوع» نوشته مرضیه سلیمانی از بخش‌های کنکاش ماهنامه تخصصی کتاب ماه تاریخ و جغرافیاست.

در بخش بازتاب هم مطالب «خوزستان به روایت بریتانیا» نوشته فاطمه نجفی، «خاستگاه مدنیت در شرق ایران» اثر مهرالزمان نوبان، «خوراسیما» نوشته رقیه فراهانی فرد، «تغییر اقلیم» اثر ایمان روستا و «در پناه دژها» اثر دکتر مریم شادمحمدی آمده‌اند.

در بخش یادگارهای ماندگار «شش سال از تاریخ سنا» اثر دکتر فاطمه ترک‌چی به چاپ رسیده است. «اعتمادالسلطنه» نوشته سهیلا شکری نیز در بخش تاریخ‌نگاران ارایه شده‌ است.

در بخش پرتوهای تلاش نیز «حاکمیت ایلخانی» نوشته عباس جداری کریمیان، «مردم‌شناسی جنت رودبار» اثر دکتر حسن کهنسال، «خانه‌های تبریز» اثر مریم غفاری جاهد، «شهر ایرانی» اثر علی‌اکبر مسگر، «الواح ایلامی» به قلم غلامرضا عسکری و «باغ‌های تبریز» نوشته امید اخوی آمده است.

همین ماه، کوتاه از تاریخ، رهاورد دیگران، پیشخوان تاریخ و چکیده انگلیسی نیز پایان‌بخش این ماهنامه تخصصی است. شماره 163 کتاب ماه تاریخ و جغرافیا به سردبیری حبیب‌الله اسماعیلی همراه لوح فشرده فهرست کتاب‌های منتشر شده آبان 90 با بهای 1200 تومان به کوشش موسسه خانه کتاب به چاپ رسیده است.