فصلنامه مطالعات تاریخی، شماره 32

شمارۀ سی و دوم (بهار 1390) فصلنامه مطالعات تاریخی که موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی متولی آن است در روزهای پایانی آبان سال 1390 منتشر شد. در این شماره 7 مقاله همراه با یک سند با عنوان «روحانیت و 15 خرداد» گرد آمده است.

در بخشی از سخن اول این شماره می خوانیم: "... پس از پیروزی انقلاب میل به دانستن فوران کرده بود؛ چه آگاهی از سفره پادشاه باشد، چه دانستن از مستشاران آمریکایی. و اینها همگی از منظر سیاسی دیده میشد و آنچه در قالب تاریخ پدید میآمد، همانا تاریخ سیاسی بود. حال در وزنکشی موضوعی منابع تولید شده، درمییابیم که تاریخ اجتماعی و تاریخ فرهنگی تا چه اندازه دور از آگاهی مانده، اطلاع عموم از آنها کم و بسیار کم است. فهرست انتشارات مراکز تاریخپژوهی نشان میدهد که موضوعات اخیر دستمایه تحقیق گزارشگران تاریخ نبوده است. همه نیروها صرف شناخت و شناساندن جبهه ساقط شده و جبهه پیروز بوده است. اکنون به نظر میرسد نه تنها آن تشنگی برطرف شده، بلکه ادامه این روند موجب دلزدگی علاقهمندان به تاریخ، در نگاه به گذشته نزدیک خواهد شد. اینک زمان پردازش موضوعات فرهنگی گذشته رسیده است تا زشت و زیبای آنها به نمایش درآید و به وسعت آگاهیها بیفزاید. ..."
اما علیرغم آنچه در این بخش از سخن اول آمده است مقالات این شماره فصلنامه مطالعات تاریخی تداوم همان نگاهی است که به دنبال جبهه های ساقط شده و پیروز در تاریخ هستند. در مقاله نخست با عنوان " نقض بی‌طرفی ایران در جنگ جهانی اول و اشغال بوشهر توسط قوای انگیس، (8 اوت 1915م / 26 رمضان 1333 ه‍ . ق)" دکتر عبدالکریم مشایخی (استاد دانشگاه در بوشهر) ضمن ارایه تاریخچه ای از تاریخ جدید بوشهر از دوره افشاریه به بعد به رویدادهای بوشهر در دوران جنگ چهانی اول پرداخته است. ارایه تصاویری چند از آن دوران خواننده را به حال و هوای آن روزها نزدیک می کند.
مقاله دوم با عنوان «گفتمان وهابیت و اندیشه معاصر ایران» را  سیدمهدی ناظمی قره‌باغ در بیش از 22 صفحه همراه با فهرستی بلند از منابه و پانویس ها ارایه کرده است. او در این مقاله ضمن تشریح ساختار اندیشه های وهابیت به معرفی قرابت های اندیشه های روشنفکری ایران معاصر با وهابیت می پردازد.
مقاله بعد معرفی مفصل کتاب مأمور ما در تهران  است که پیشتر نسخه مختصر شده آن را عادله حاجی میرزایی در همین رسانه منتشر کرده بودند. در این مقاله 70 صفحه ای معرفی کننده فصول کتاب را یک به یک بر شمرده و نکات مهم و خواندنی هر کدام را آورده است.
«بهائیت و سیاست» عنوان مقاله بعدی به قلم سعید شریفی است. در این مقاله نویسنده تناقض‌ آشکار میان شعار و عمل ‌رهبران‌ بهائیت‌ مبنی بر جدایی‌ دین‌ از سیاست‌ مورد نظر قرار گرفته داده است و در ضمن مقاله با معرفی کوتاه پیشینه این فرقه با ارایه مستندات و ذکر شواهد و نام بردن از افراد شهیر سیاسی بهائی، افرادی‌ نظیر هژبر یزدانی، حبیب‌ ثابت، عبدالکریم‌ ایادی، عین‌الملک‌ هویدا، دکتر ذبیح‌ الله‌ قربان، امیرعباس هویدا،‌‌‌‌نبیل الدوله، فریدون هویدا، فرخ روپارسا، و...به نقد این ادعا پرداخته است.
مسلم تهوری در مقاله با عنوان «پنجه‌های شکسته عقاب در کویر» به بررسی شکست نظامی آمریکا در صحرای طبس پرداخته است. در این مقاله 30 صفحه ای نویسنده با ارایه تصاویر، اسناد و بریده خاطرات موضوع شست عملیات نظامی پنجه عقاب ارتش آمریکا را باز خوانی کرده است.
در مقاله بعدی با عنوان «جایگاه علما در تکوین، شکل‌گیری و پیروزی انقلاب مشروطیت ایران»، مظفر شاهدی ضمن بررسی رویدادها و اندیشه های جاری در عصر مشروطیت، به بررسی نقش روحانیت در این دوره پرداخته و ضمن اشاره به اندیشه های نواندیشان فرنگی مآب در آن عصر نبه این اشاره دارد که حرکت جامعه در آن عصر به دست روحانیت بوده و حتی نواندیشان نیز در بیان افکار خود سعی داشته اند آنها را به گونه ای ارایه کنند که با اندیشه غالب در جامعه که در سایه روحانیت قرار داشت، منافاتی نداشته باشند و به این وسیله تلاش داشته اند اهداف خود را پیش ببرند.

در پایان فصلنامه و در بخش اسناد بدون شرح، به جای اسناد متن نشریه ای آورده شده است که توسط انجمن اسلامی  دانشجویان آمریکا و کانادا به سال 1349 و به مناسبت گرامیداشت هفتمین سالگرد قیام خونین 15 خرداد 1342 درباره نقش روحانیت و قیام 15 خرداد منتشر شده و بیانگر اوضاع سیاسی آن روزگار است. این نشریه که در آن دوران از سوی ساواک جلوی انتشارش گرفته شد، اکنون خود سندی است که می تواند بیانگر ادبیات انقلابی آن دوران باشد.

محمد کریمی