کتاب ماه تاریخ و جغرافیا شماره 161

شماره 161 «کتاب ماه تاریخ و جغرافیا» با رویکرد «کاربرد نظریه در تاریخ» به کوشش موسسه خانه کتاب منتشر شد و در دسترس علاقه‌مندان تاریخ قرار گرفت. این ماهنامه تخصصی در این شماره به موضوع تاریخ و نظریه، گسست‌ها و پیوندها پرداخته است.

سرسخن کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، «سودمند زیان‌بخش» نام دارد و دکتر حسین مفتخری، دانشیار دانشگاه تربیت معلم به بی‌توجهی مورخان یا حداقل کم توجهی آنها به لزوم بحث‌های نظری تأکید کرده است.

مفتخری معتقد است، اصولا تاریخ‌نگاری خصوصا در قالب سنتی آن چندان روی خوشی به مباحث نظری نداشته و این امر مختص کشور ما نیز نیست و در غرب نیز همین روند رخ داده و روابط بین فلسفه و تاریخ همواره دوپهلو، پیچیده و غالبا آشفته بوده است. که تاحدودی ناشی از تناقض ریشه‌ای میان قریحه فیلسوف و مورخ است و رفع ناشدنی می‌نماید.

در بخش گفت‌وگو «نظریه و تاریخ» در گفت‌وگو با دکتر علیرضا ملایی‌توانی، استادیار دانشگاه ارومیه و دکتر مصطفی مهرآیین، پژوهشگر اجتماعی مطرح شده است.

مهرآیین عنوان می‌کند، «در واقع من تاریخ را در معنای تاریخ‌پژوهی نمی‌دانم. تاریخ را همان واقعیت حیات اجتماعی و به عنوان یک انسان بنگریم، ببینیم نسبت آن زبان چیست. منظور من از زبان، سخن گفتن درباره واقعیت است که بخشی از این سخن گفتن درباره واقعیت طبعا کار یک مورخ خواهد بود.»

ملایی نیز معتقد است این تصور در بین پاره‌ای از استادان جوان به وجود آمده که اگر بخواهیم تاریخ را از وضعیت کنونی‌اش که به اعتقاد آنها در یک وضعیت بحرانی است نجات دهیم باید شیوه‌های مطالعه تاریخ و شیوه‌های آموزش تاریخ را دگرگون کنیم و برای این دگرگونی ناگزیریم از علوم واسطه‌ای استفاده کنیم که عمدتا بحث ما بیشتر بر جامعه‌شناسی است.

در بخش نظرگاه، «تاریخ و نظریه، گسست‌ها و پیوندها» نوشته دکتر ناصر صدقی، «کاربرد نظریه در تاریخ به وسیله فیلسوفان و مورخان» اثر دکتر محمدرضا شهیدی‌پاک، «تاریخ محلی، تاریخ بی نظریه» به قلم دکتر ابوالفضل حسن‌آبادی و «فلسفه تاریخ» اثر حسین حاتمی بررسی شده‌اند.

«علمیت تاریخ» نوشته زهیر صیامیان گرجی، «کاوش در پنهان‌ترین لایه‌های زندگی انسان» اثر سید مسعود رضوی، «دانش تاریخ: تداوم و تحول» به قلم فضه محمودی، «آیینه سکندری و تاریخ‌نگاری جدید» اثر عسکر بهرامی، «نگرش تاریخی مسلمین» به قلم فاطمه خاکسار و «فرهنگ مطالعات تاریخی» نوشته بهزاد کریمی از بخش‌های کنکاش ماهنامه تخصصی کتاب ماه تاریخ و جغرافیاست.

در بخش بازتاب هم مطالب «دانش و قدرت در عهد سلاجقه» نوشته علی موذنی، «ذکر تاریخ و علم نظر» اثر مرضیه سلیمانی، «درباره فلسفه تاریخ» به قلم امین تریان، «اسلام و فلسفه تاریخ» نوشته سجاد جمشیدیان و «تاریخ و قدرت در عهد صفویان» اثر سهیلا شکری آمده‌اند.

در بخش یادگارهای ماندگار، محمد حسن‌نیا «روزنوشت‌های فروغی» را بررسی کرده در بخش تاریخ‌نگاران نیز «آراکل داوریژتسی» نوشته عباس جداری کریمیان به چاپ رسیده است. «سندشناسی به مثابه دانشی مستقل» نوشته سیاوش شوهانی و «رویارویی روش‌ها» اثر صادق علاماتی در بخش پرتوهای تلاش ارایه شده‌اند.

این شماره از ماهنامه تاریخ و جغرافیا بخش ویژه‌ای با نامه «دفاع مقدس» دارد که به مناسبت هفته دفاع مقدس گردآوری شده است. «نگاهی دیگر پیرامون خاطره» نوشته علیرضا کمری، «نقد تاریخی؛ گمشده تاریخ‌نگاری و تاریخ‌نگری جنگ ایران و عراق» به قلم فرانک جمشیدی، «روزهای خونین خرمشهر» به قلم رحیم نیکبخت، «جنگ در افق اسناد» به قلم شقایق غنیان، «پیامدهای جنگ» اثر سارا ناطقیان‌فر و «جنگ در شرق میانه» به قلم فاطمه امیری پری آمده است.

چکیده انگلیسی نیز پایان‌بخش این ماهنامه تخصصی است. شماره 161 کتاب ماه تاریخ و جغرافیا به سردبیری حبیب‌الله اسماعیلی همراه لوح فشرده فهرست کتاب‌های منتشر شده شهریور 90 با بهای 1200 تومان به کوشش موسسه خانه کتاب به چاپ رسیده است.