تاریخ کدام شاهان

حمید رضا حسینی

چند روز پیش کتابی با عنوان "تاریخ شاهان ایران" تالیف بهاره شفیعی به دستم رسید، که بالای نام اصلی کتاب این عنوان درج شده بود: "کتاب تحقیقی برای دانش آموزان"(1)
نوشته روی کتاب توجهم را جلب کرد وبه فهرست مطالب کتاب نگاهی انداختم. بر اساس علاقه ام به دوره معاصر تاریخ ایران به انتهای فهرست نگاه دقیق تری انداختم. دراین بخش محدوده تاریخ سلسله پهلوی و محمد رضا شاه به عدد هجری شمسی آمده، اما به حروف هجری قمری نوشته شده است، به این شکل: "سلسله پهلوی (1357-1304 هجری قمری)؟

با کنجکاوی قسمت آخر کتاب "سلسله پهلوی و استقرارنظام جمهوری اسلامی" را باز کردم. خبری از استقرار نظام جمهوری اسلامی نبود؛ زیرا کتاب درصفحه 127 به پایان می رسید. در مورد سلسله پهلوی سه صفحه مطلب بود. به مطالعه آن پرداختم. هر چه بیشتر خواندم تعجبم بیشتر شد. اشتباهات فاحشی وجود داشت که هرکسی آشنایی اندکی با تاریخ معاصرایران داشته باشد از تعجب چشمانش گرد می شود.

پراکندگی مطالب در متن زیاد دیده می شود؛ ترتیب تاریخی رویدادها وجود ندارد؛ مهم ترآن که مطالب غلط تاریخی وجود دارد.

به عنوان مثال در صفحه125 آمده است:

"بعد از تاجگذاری رضا شاه ، ششمین دوره مجلس شورای ملی آغاز گردید ودرهمین عصر مخالفان این حکومت راهی مجلس گردیدند و از آن جمله می توان به دکترمحمد مصدق و سید حسن مدرس اشاره کرد."

دراین بخش هیچ ذکری از مجلس پنجم نشده است، مجلسی که رای به تغییرسلطنت ازقاجاربه پهلوی داد و مدرس و مصدق با نطق های خود با تغییرسلطنت مخالفت کردند.در ادامه مولف به زندگی مدرس تا زمان شهادت پرداخته ومی نویسد:

"تا این که در سال 1307 مجلس هفتم شروع به کار کرد  و سید حسن مدرس در منزلش دستگیر گردید و به یکی از  شهرها در مرزافغانستان(شهرخواف) تبعید شدند.و درآن جا بعد از 9 سال توسط پاسبانان شهید شدند و آرامگاه ایشان در شهر کاشمر است."(ص125)

خواننده بی اطلاع پس ازمطالعه این بخش فکرمی کند مدرس را درخواف به شهادت رسانده اند وبه هردلیلی پیکراورا به شهر کاشمر آورده اند.[؟]

بلافاصله درخط بعد این جمله آمده است:

"قبل ازاین نیز قیام های شیخ محمد خیابانی در آذربایجان و میرزا کوچک خان جنگلی درگیلان به دلیل عدم مدیریت ، سرکوب گردید."(ص125)

قیام شیخ محمد خیابانی پیش ازکودتای 1299 وقدرت گیری رضاخان شکست خورده بود، واصلاً ربطی به دوران سلطنت رضا شاه نداشت، ثانیاً آوردن این مطلب دراین قسمت که دوران پادشاهی رضاشاه است، درست نیست. سه سطرپایین ترمولف در مورد سرنوشت رضاشاه می نویسد:

"با آغازجنگ جهانی اول واشغال ایران به وسیله قوای متفقین به جزایر«موریس» ژوهانسبورگ آفریقای جنوبی  تبعید شد."(همان صفحه)

نیازی به اثبات این مطلب نیست که درزمان رضا شاه ،جنگ جهانی دوم روی داد؛ نه جنگ جهانی اول؛ ثانیاً: موریس نام جزیره ای درشرق قاره آفریقا دراقیانوس هند واقع است وربطی به آفریقای جنوبی ندارد.(2) ثالثاً:رضا شاه ابتدا به جزیره موریس تبعید شد وبه دلیل ناسازگاری با آب وهوای جزیره پس از شش ماه به ژوهانسبورگ درآفریقای جنوبی انتقال یافت و تا آخرعمر در آن جا به سربرد.

دربخش محمد رضا شاه، نویسنده، زندگی نامه محمدرضا شاه را به طور خلاصه ذکر کرده است. درمورد تحصیلات و رفتن وی به دانشکده افسری می نویسد:

"در شهریور1310 هجری شمسی،محمد رضا توسط پدرش جهت ادامه تحصیل راهی سویس گردید .ا ودر آن جا به تحصیلات پرداخت .پس ازتعطیلات تابستان به دستو رو فرمان پدر وارد دانشکده افسری گردید."(ص126)

با مطالعه این قسمت این سوال پیش می آید که محمد رضا چند سال را درسویس گذراند؟ درتابستان چه سالی به فرمان پدرش به دانشکده افسری وارد شد؟ وآیا وی تحصیلات خود را به پایان رساند؟ متاسفانه هنگام تدوین وچاپ کتاب دقتی نسبت به پیوستگی مطالب صورت نگرفته است. جالب ترآن که درادامه بدون این که ذکری از دوران نهضت ملی شدن نفت و نخست وزیری دکتر مصدق بشود، مخالفت امام خمینی با شاه این چنین آمده است:

"در سال 1342، مخالفت امام خمینی(ره)با انقلاب سفید شش ماده ای موسوم به (لایحه انجمن های ایالتی و ولایتی) باعث شد که محمدرضا ایشان را تبعید کنند."

 بر مطلعین ازحوادث این دوره پنهان نیست که جمله فوق کاملا غلط است.اول امام خمینی مخالفت علنی خود را در سال1341 آغازکرد، دوم آن که انقلاب سفید وهمه پرسی آن دردی وبهمن سال 1341 از سوی دولت علم مطرح شد، اما لایحه انجمن های ایالتی و ولایتی در مهرماه همان سال تصویب شد که موجب اعتراض روحانیون به خصوص امام خمینی شد ودر آذر همان سال کنار گذاشته شد. بنابراین از نظر زمانی این دو واقعه جدا از هم رخ داده است و متاسفانه در این کتاب یکی حساب شده اند. به علاوه نویسنده بدون اشاره به دستگیری امام خمینی و واقعه مهم 15 خرداد1342 و همچنین اعتراض ایشان به لایحه مصونیت مستشاران آمریکایی (حق قضاوت کنسولی یا کاپیتولاسیون) در آبان 1343؛ این دوره تاریخی را نادیده گرفته و تبعید امام را به مخالفت با انقلاب سفید می داند.

کتابی که عنوان "برای دانش آموزان" را با خود یدک می کشد، باید با وسواس ودقت زیاد، ازمطالب کامل وبدون نقصی استفاده کند؛ نه این که مانند این کتاب مطالبی درهم وبرهم و اشتباه به خورد نوجوانان بدهد. نویسنده محترم حتی زحمت مطالعه چند کتاب دیگر را به خود نداده است تا ببیند؛ مطالبی را که نوشته، صحیح است یا نه. مزید یادآوری است، ناشر نیزهیچ تلاشی برای رفع غلط های چاپی ومتنی به عمل نیاورده است.

به نظر می رسد، صحت و دقت در ارائه جزئیات مطالب، قربانی شتاب زدگی در انتشار این کتاب شده است.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
پی نوشت ها:
1-شفیعی، بهاره،"تاریخ شاهان ایران،ازسلسله مادها تا عصر پهلوی به انضمام تشکیل نظام جمهوری اسلامی"،تهران،انتشارات پیام عدالت وانتشارات شفیعی،چاپ دوم،1387

2-برای اطلاع ازموقعیت جغرافیایی وتاریخچه جزیره موریس ببینید:
مکی،حسین،"تاریخ بیست ساله ایران"، تهران، انتشارات علمی و انتشارات ایران، چاپ سوم،1370، جلد 8، صص463-466.