گزارشی از"پژوهشکده بین المللی تاریخ اجتماعی " آمستردام _ هلند

ربابه معتقدی

   در سفر علمی که در دی ماه 1387 به آمستردام داشتم فرصت مناسبی پیش آمد تا بازدیدی از " پژوهشکده ی بین المللی تاریخ اجتماعی " داشته باشم .

   پژوهشکده بین المللی تاریخ اجتماعی با هدف ارتقای سطح دانش و تحقیقات علمی در زمینه ی تاریخ اقتصادی و اجتماعی در عرصه بین المللی از سال 1935 م آغاز به کار کرده است .

   این پژوهشکده در راستای افزایش کیفیت پژوهشها و مطالعات تاریخ اجتماعی و اقتصادی ، می کوشد تا با برپایی نمایشگاهها ، کنگره ها و کارگاههای آموزشی ، نشستهای مشترکی برای پژوهشگران سراسر جهان ایجاد کرده و فرصتهایی برای تبادل نظر و توسعه تجربیات آنان بوجود آورد .

همچنین فضاهای آموزشی ، سالن کتابخانه ، بایگانی اسناد و دیگر بخشهای این پژوهشکده در اختیار محققانی است که در زمینه مطالعات تاریخ اجتماعی پژوهش می کنند .

   بایگانی اسناد : در این بخش مجموعه هایی از اسناد  جنبشهای اجتماعی در اروپا ، آسیا ، آمریکای لاتین گردآوری شده است که پژوهشگران به سادگی می توانند از آنها استفاده کنند . ارزشیابی ، تهیه نمایه و ایندکس ، مرمت و حفاظت اسناد توسط کارکنان این بخش مطابق استاندارد جهانی  انجام شده و در سالنی که به رایانه و لوازم و دستگاههای میکروفیلم مجهز است به صورت میکروفیش ، میکروفیلم و یا اصل سند در اختیار محقق قرار می گیرد .

   آنچه این آرشیو اسناد را با سایر مراکز اسنادی متفاوت کرده است اینکه علاوه بر اسناد نوشتاری ، فیلم ، عکس و نوار های صوتی هر مدرکی که ممکن است در زمینه موضوع های مورد پژوهش ( خصوصا جنبشهای اجتماعی ) به پژوهشگر کمک کند ، نگهداری می شود . پرچم ها و بیرقها ، تراکت های تبلیغاتی ، پوسترها ، برچسب ها ، پلاکاردها و حتی مدال ها و صندوقهای جمع آوری اعانه جمعیتها و جنبشها  و ...از جمله این مدارک هستند ، که هر کدام به تناسب جنس ، اندازه و شکل در آرشیو در لفافهای مخصوص و طبقات معین نگهداری می شوند .

   بخش خاورمیانه و آسیای مرکزی :

   مجموعه های مختلفی از اسناد مربوط به ایران در این آرشیو نگهداری می شود که شامل اسناد دیداری (اسناد مکتوب ، عکسها ، فیلم و ...) و شنیداری (تاریخ شفاهی ) می باشد . خاطرات ، اسناد خانوادگی ، اعلامیه های سیاسی و ... از جمله این اسناد مکتوب هستند . برای استفاده از بسیاری از این اسناد و مجموعه ها شرایطی از سوی اهدا کننده یا صاحبانشان در نظر گرفته شده است که از سوی موسسه کاملا رعایت شده و مطابق خواسته آنان تا تاریخ مورد نظر یا تا ایجاد شرایط خاص گشوده یا استفاده نخواهد شد .

   همچنین سعی شده است نشریات و مطبوعات کمیاب محلی که کتابخانه ها و مراکز فرهنگی داخل ایران غالبا توجهی به گردآوری آنها نشان نداده یا بنا به دلایلی ازایران خارج شده است ، نیز در این مرکز نگهداری شود .

برخی از مجموعه های اسناد تاریخ ایران که در این موسسه نگهداری می شود از این قرار است :

_گزارشات مامورین مخفی دولت روسیه تزاری در باره انقلاب مشروطه ایران در فاصله سالهای 1900م/1318ق تا 1917م /1336ق

_ اسناد " حزب کمونیست ایران"

_ "کمیته انقلابی ایران "

_ " جنبش های زنان "

_ اسناد " ایرانیان مهاجر به قفقاز" که مشمول تصفیه های استالینی شدند.

_مجموعه اسناد شخصی " صدیقه دولت آبادی " و ...

    علاوه بر گردآوری اسناد ، کنفرانسها و سمینارهای مختلفی نیز در این بخش ، درباره ی تاریخ معاصر این منطقه تشکیل شده است . سمینارهای   " تجدد آمرانه در ایران و ترکیه " ، " اختناق ، جابجایی قومی و مهاجرت "، " تاریخ از منظر فرودستان " و "کمینترن و شرق " از جمله نشستهایی است که تا کنون برگزار شده است .   

   در این گزارش مختصر ، از تکرار اطلاعات مندرج در بروشور و راهنمای پژوهشکده خودداری شده و بیشتر به مطالبی پرداخته شد که احتمالا مورد توجه و علاقه این سازمان است .برای دستیابی به اطلاعات بیشتر ، تصویری از بروشور آن موسسه به پیوست این گزارش تقدیم خواهد شد .

امید است در راستای برنامه همکاری های علمی بین المللی و ایجاد رابطه با آرشیوهای اسناد ، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران  بتواند ترتیبی اتخاذ کند تا تصویری از اسناد مربوط به ایران آن پژوهشکده به این سازمان منتقل شود یا فرصتی برای همکاریهای بیشتر این دو مرکز فرهنگی ایجاد گردد . یقینا اسناد موجود در آن پژوهشکده ، مکمل مجموعه های اسنادی این سازمان و گره گشای بسیاری از ابهامات تاریخی می باشد. 

                                                                  ربابه معتقدی

                                                     زمستان 1387