دکتر ابوالفضل حسن‌آبادی بیان کرد

طرح‌ها و برنامه‌های تاریخ شفاهی در آستان قدس رضوی

مریم اسدی جعفری

29 خرداد 1398

رئیس مرکز اسناد و مطبوعات آستان قدس رضوی، طرح‌های «تاریخ شفاهی وقف و نذر» و «تاریخ شفاهی خاندان‌های قدیمی حرم» را تازه‌ترین پروژه‌های این مرکز عنوان کرد و گفت: «ثبت تاریخ شفاهی موقوفات آستان قدس رضوی در شهرهای مختلف، یک پروژه طولانی‌مدت است. واحد مطالعات خاندانی نیز اخیراً در مرکز اسناد ایجاد شده و به عنوان زیرمجموعه حوزه تخصصی و مطالعاتی مرکز اسناد آستان قدس رضوی فعال است.»

دکتر ابوالفضل حسن‌آبادی، در گفت‌وگو با سایت تاریخ شفاهی ایران، به تشریح برنامه‌های پیشِ روی این مرکز در سال جاری پرداخت و گفت: «ما از سال 1377 مصاحبه‌های تاریخ شفاهی را شروع کرده‌ایم که عمر این فعالیت تاکنون به بیست سال رسیده و بیست هزار ساعت مصاحبه آرشیو کرده‌ایم. این مصاحبه‌ها در زمینه‌های مختلف انجام شده که بخش زیادی از آنها در حوزه تاریخ آستان قدس، تاریخ حرم رضوی و تاریخ مشهد هستند.»

وی با اشاره به طرح «تاریخ محلی خراسان» که حدود هشت سال از آغازِ اجرای آن می‌گذرد، تاکید کرد: «این طرح در برخی شهرستان‌ها – به‌خصوص جاهایی که آستان قدس رضوی در آنها موقوفه دارد- در حالِ انجام است و مستندسازی اطلاعات و مصاحبه‌ها را با دو هدف اصلی انجام می‌دهیم: اول، بررسی تاثیر فرهنگی موقوفه‌ها و کتابخانه‌های آستان قدس رضوی بر شهرستان‌ها – به‌خصوص نیشابور و تربت حیدریه - و دوم، ثبت تاریخ محلی.»

حسن‌آبادی، طرح «تاریخ شفاهی وقف و نذر» را به عنوان تازه‌ترین پروژه مرکز اسناد و مطبوعات آستان قدس رضوی در سال جاری معرفی کرد و افزود: «این طرح را به صورت ویژه پیگیری می‌کنیم. ثبت تاریخ شفاهی موقوفات آستان قدس رضوی در شهرهای مختلف، یک پروژه طولانی‌مدت است. ابتدا مصاحبه با افرادی که موقوفه و نذر دارند، آغاز شده و هدف ما این است که برای چهل سال آینده، برآیندی از وضعیت موقوفات آستان قدس رضوی، واقفان و همچنین تشویق و ترویج فرهنگ وقف داشته باشیم. آستان قدس رضوی در شهرهای داخل استان خراسان رضوی و خارج از آن، به‌خصوص در یزد، کرمان و اصفهان، موقوفه دارد. از سال 931 قمری، وقف‌نامه در دسترس داریم و مستندسازی و مصاحبه درباره وقف‌نامه‌ها در دست انجام است. طرح «تاریخ شفاهی وقف و نذر» حداقل پنج سال طول خواهد کشید. این طرح، پارسال شروع شده ولی امسال به صورت جدی‌تر انجام خواهد شد.»

رئیس مرکز اسناد و مطبوعات آستان قدس رضوی در ادامه، طرح «تاریخ شفاهی خاندان‌های قدیمی حرم» را به عنوان یکی دیگر از مهم‌ترین طرح‌های این مرکز معرفی کرد و افزود: «این طرح، نزدیک به دو سال پیش آغاز شده است. واحد مطالعات خاندانی نیز اخیراً در مرکز اسناد ایجاد شده و به عنوان زیرمجموعه حوزه تخصصی و مطالعاتی مرکز اسناد آستان قدس رضوی فعال است. در حال انجام مصاحبه با خاندان‌ها و خادمان قدیمی حرم رضوی هستیم. حتی خاندان‌هایی داریم که سیصد تا چهارصد سال است خادم حرم هستند.»

وی در پاسخ به سوالی مبنی بر شیوه به‌کارگیری نیروهای متخصص در پروژه‌های تاریخ شفاهی آستان قدس رضوی اظهار داشت: «رویه قبلی ما به این صورت بود که افراد دارای مدرک کارشناسی ارشد تاریخ و دانشجویانی که پایان‌نامه آنها مرتبط با انقلاب اسلامی بود، در اولویت قرار داشتند و ما فقط تاریخ شفاهی را به آنها آموزش می‌دادیم. با احتساب مصاحبه‌گرها و پیاده‌سازها، حدود پانزده نفر نیروی متخصص و حرفه‌ای داریم که بیش از پانزده سال سابقه کار دارند. ما یکی از مراکزی هستیم که ساختار کامل آرشیوی داریم. مصاحبه‌ها بعد از پیاده‌سازی، نمایه‌سازی شده و اطلاعات آن وارد سیستم می‌شود. در واقع، محتوای مصاحبه‌ها قابل جست‌وجو در اینترنت است. مرکز اسناد هم پایگاه آنلاینِ جداگانه دارد که امکان جست‌وجوی محتوایی در کل مصاحبه‌ها را برای محققان داخلِ مرکز، فراهم کرده است.»

دکتر ابوالفضل حسن‌آبادی در پایان، مروری بر نشست‌های تخصصیِ پیش‌ِ رو در حوزه تاریخ شفاهی کرد و یادآور شد: «قصد داریم، دو نشست در حوزه تاریخ پزشکی مشهد برگزار کنیم که به بررسی اسناد مکتوب و تاریخ شفاهی پزشکی مشهد خواهند پرداخت. نشست «آینده‌پژوهی تاریخ شفاهی در ایران» نیز در فصل پاییز، با همکاری انجمن تاریخ شفاهی ایران برگزار خواهد شد تا سازوکارها و آینده تاریخ شفاهی مورد بررسی قرار گیرد. با این اوصاف، امسال نگاه درونی به آستان قدس رضوی خواهیم داشت و تاریخ شفاهی این آستان را به یک نقطه رضایت‌بخش خواهیم رساند.»