تاریخ شفاهی صنعت پتروشیمی

مریم اسدی جعفری

28 فروردین 1398

به گزارش سایت تاریخ شفاهی ایران، با وجود این که شرکت ملی صنایع پتروشیمی جوان‌ترین عضو مجموعه صنعت نفت است، اما بخش مهمی از تاریخ این صنعت را به خود اختصاص داده و انتقال تجربیات مسئولان این حوزه، برای پیشبرد اهداف اقتصادی و همچنین آموزش نسل جوان اهمیت دارد.

مهندس عباس شعری مقدم، یکی از کارشناسان و پیش‌کسوت صنعت پتروشیمی ایران است که کار خود را با کارخانجات کود شیمیایی یزد در دهه 40 آغاز کرده و در کتابی، خاطرات وی از سال‌های 1345 تا 1385 آورده شده است.

یکی از ویژگی‌های کتاب «تاریخ شفاهی صنعت نفت ایران: گفت‌وگو با پیشکسوت صنعت پتروشیمی مهندس عباس شعری مقدم»، تنظیم آن به صورت پرسش و پاسخ است. این شیوه کمتر از آنچه که تصور می‌شود در کتاب‌های منتسب به تاریخ شفاهی دیده می‌شود. از این رو، مخاطب با مشاهده سوالات، در جریانِ فراز و فرود مصاحبه تاریخ شفاهی قرار گرفته و نقاط قوت و ضعف آن را درخواهد یافت.

کتاب، با مروری بر زندگی شخصی مصاحبه‌شونده آغاز شده و سپس با روایتِ شکل‌گیری پتروشیمی در ایران و نحوه عملکرد آن ادامه می‌یابد: «مرحله اول را می‌توان دوره تأسیس صنعت پتروشیمی در ایران نامید که با مشارکت شرکت‌های آمریکایی و ژاپنی شکل گرفت... مرحله دوم مربوط به بعد از انقلاب و دوران جنگ تحمیلی است. در این مرحله، بیشتر به تکمیل امور ساختمان و نصب طرح گسترش مجتمع پتروشیمی شیراز و بازسازی‌های مقطعی مجتمع‌های بمباران شده جهت تداوم تولید آنها پرداخته می‌شد...»

راوی در ادامه، به بازگویی تجربیات خود در دوران جنگ پرداخته و چالش‌های صنعت پتروشیمی در بعد از جنگ و شیوه‌های مدیریت و همکاری با شرکت‌های خارجی را مطرح کرده است: «بعضی‌ها انتقاد می‌کنند چرا در دولت سازندگی تعدادی از مجتمع‌های پتروشیمی که اصولاً صادرات‌محور هستند و باید در کنار آب بنا شوند مثل پتروشیمی‌های اراک، اصفهان و تبریز، در داخل سرزمین بنا شده‌اند؟ پاسخ این است که تمام این مجتمع‌ها در زمان جنگ شکل گرفته‌اند، زمانی که به محصولات این مجتمع‌ها نیاز بود و معلوم نبود که جنگ تا چند سال طول می‌کشد، لذا این مجتمع‌ها در کنار پالایشگاه‌های داخلی ساخته شدند تا با استفاده از فرآورده‌های پالایشگاهی بتوانند محصولات پتروشیمی مورد نیاز داخل کشور را تامین کنند...»

بخش‌های پایانی کتاب، مباحث تخصصی صنعت پتروشیمی شامل روابط مالی و تخصصی را دربرگرفته و مطالعه آن برای فعالان این عرصه توصیه می‌شود. در صفحه 102 کتاب درباره تولید بنزین یورو4 می‌خوانیم: «در دورانی که مسئولیت شرکت سهامی پتروشیمی بندر امام را برعهده داشتم، در مجتمع پتروشیمی بندر امام، بنزین تولید نمی‌شد. اما ماده‌ای افزودنی به نام MTBE تولید می‌شد که برای افزودن عدد اکتان بنزین به «شرکت بنزین و پخش فرآورده‌های نفتی» فروخته می‌شد. البته زمانی در دولت دهم، ایران مورد تحریم بنزین قرار گرفت. در آن زمان، دولت دو راه بیشتر در پیش نداشت: یکی این که به مردم بگوید بنزین کافی نداریم که ممکن بود مردم آمادگی پذیرش آن را نداشته باشند. دوم استفاده موقت از فرآورده‌ای مشابه بنزین که در بعضی از پتروشیمی‌ها تولید می‌شد، تا زمانی که راهی برای مقابله با تحریم‌ها یافت شود. بعد نیز دیدیم که وقتی اوضاع روبه راه شد، استفاده از این بنزین قطع شد...»

کتاب «تاریخ شفاهی صنعت نفت ایران: گفت‌وگو با پیش‌کسوت صنعت پتروشیمی مهندس عباس شعری مقدم» در 164 صفحه، به همت فاطمه ترک‌چی تدوین و توسط مدیریت موزه‌ها و مرکز اسناد صنعت نفت منتشر شده است.