پیشنهاد «علیرضا کمری» در باب بهترین آثار مبانی نظری تاریخ شفاهی

نثر کتاب «نظریه تاریخ شفاهی» سرراست و علمی است

مریم اسدی جعفری

26 اسفند 1397

علیرضا کمری معتقد است که علی فتحعلی آشتیانی، ترجمه‌ای روان و پسندیدنی از کتاب «نظریه تاریخ شفاهی» ارائه کرده است. کتاب از بحث‌های تاریخ شفاهی آغاز شده و مباحث مربوط به روایت، خاطره، مصاحبه، ذهن و ذهنیت را بررسی کرده است. کتاب، مبسوط و مفصل نیست ولی اگر کسی بخواهد به حوزه تاریخ شفاهی ورود کند، این کتاب راه‌نمای خوبی برای او خواهد بود. نثر کتاب سرراست و همه‌کس فهم و در عین حال، علمی است.

به گزارش سایت تاریخ شفاهی ایران، فرازهای تاریخ معاصر ایران ـ از انقلاب اسلامی گرفته تا جنگ تحمیلی و سال‌های پس از آن ـ تأثیرات عمیقی بر حوزه‌های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی کشورمان گذاشته و تاریخ‌نگاری ـ از هر منظر ـ دوشادوشِ این وقایع، در حرکت بوده و هست.

از آنجایی که فرهنگ شفاهی، ریشه در متنِ جامعه ایران دارد، کتاب‌های خاطره و تاریخ شفاهی جزو پُرطرفدارترین آثار دهه اخیر بوده‌اند و تجدید چاپ برخی از این کتاب‌ها، شاهد این مدعاست، گرچه علتی متقن نیست.

در این زمینه، افزایش کمّی تعداد آثار منتشر شده در سال 1397 ما را بر آن داشت تا دیدگاه مصاحبه‌گران، تدوین‌گران و صاحب‌نظران حوزه تاریخ شفاهی درباره وضعیت این عرصه در این سال را جویا شویم. متن پیش‌ِرو، حاصل مصاحبه‌ای کوتاه با «علیرضا کمری» مدیر واحد پژوهش مرکز مطالعات و تحقیقات فرهنگ و ادب پایداری است که نگارش و ارائه‌ کتاب و مقاله و سخنرانی در میزگردها، همایش‌ها و نشست‌های تخصصی تاریخ شفاهی را در کارنامه علمی خود دارد.

پیشنهاد مطالعه یک کتاب

علیرضا کمری، کتاب «نظریه تاریخ شفاهی» نوشته لین آبرامز با ترجمه علی فتحعلی آشتیانی را به‌عنوان یکی از آثار قابل‌اعتنا در حوزه مبانی نظری و عملی تاریخ شفاهی معرفی کرد و افزود: «لین آبرامز، استاد تاریخ و رئیس دانشکده علوم انسانی دانشگاه گلاسکوی اسکاتلند است.‌ اصل کتاب «نظریه تاریخ شفاهی»، مجموعه مباحث نظری و فنون کاربردی در حوزه تاریخ شفاهی است که برای دانشجویان دوره کارشناسی در رشته تاریخ مطرح شده است. این کتاب، از این نظر قابل‌ اعتناست که به‌طور توأمان به مباحث نظری و عملی و اجرایی پرداخته است. آبرامز، تجربه مصاحبه‌گری داشته و یک تاریخ‌شناس یا مورخ شفاهیِ صرفاً نظری و انتزاعی نیست. این کتاب ابتدا به صورت بخش بخش در سایت تاریخ شفاهی ایران منتشر شد.

آقای آشتیانی ترجمه‌ای روان و پسندیدنی از کتاب «نظریه تاریخ شفاهی» ارائه کرده است. کتاب از بحث‌های تاریخ شفاهی آغاز شده و مباحث مربوط به روایت، خاطره، مصاحبه، ذهن و ذهنیت را بررسی کرده است. کتاب، مبسوط و مفصل نیست ولی به نظرم اگر کسی بخواهد به حوزه تاریخ شفاهی ورود کند، این کتاب راه‌نمای خوبی برای او خواهد بود. نثر کتاب سرراست و همه‌کس فهم و در عین حال، علمی است.»

مروری بر بهترین‌های مبانی نظری تاریخ شفاهی

مؤلف کتاب «پویه‌ پایداری» آثاری که تاکنون در حوزه مبانی نظری تاریخ شفاهی یا خاطره‌شناسی ـ از مجموعه مقالات گرفته تا تألیف و ترجمه ـ چاپ‌شده را مشتمل بر سه نوع دانست و افزود: «تعداد کتاب‌های ترجمه‌شده، مجموعه مقالات و یا آثاری که حالت تألیفی دارند، به ۲۰ عنوان هم نمی‌رسد؛ گرچه این کتاب‌ها غالباً در طول ۱۵ سال اخیر نوشته شده‌اند. از این شمار کتاب «تاریخ شفاهی و جایگاه آن در تاریخ‌نگاری معاصر ایران» اثر دکتر مهدی ابوالحسنی ترقی و دکتر مرتضی نورایی، «تاریخ شفاهی؛ مباحث نظری و روش‌شناسی» نوشته فائزه توکلی، «تجربه‌ها و تأملات در تاریخ شفاهی» اثر دکتر مرتضی رسولی‌پور نیز به حسب بیان تجربیات ایشان در حوزه تاریخ شفاهی، قابل ‌اعتناست. همچنین کتاب «تاریخ شفاهی در ایران» اثر ابوالفضل حسن‌آبادی جزو آثار مهم است. نوع دیگر از این کتاب‌ها، حاصل نشست‌های تخصصی است که در طول سال‌های اخیر برگزار شده‌اند. کتاب‌‌های «مصاحبه در تاریخ شفاهی»، «تاریخ شفاهی ایثار و شهادت» یا مجموعه مقالات پنجمین همایش تاریخ شفاهی مشهد به کوشش آقای دکتر حسن‌آبادی و «مجموعه مقالات هفتمین و هشتمین همایش تاریخ شفاهی» به کوشش آقای دکتر علی ططری، از جمله این آثارند. در حوزه ترجمه کتاب نیز «راهنمای تاریخ شفاهی» ترجمه رضا مهاجر نیز از کتاب‌های مهم است. تلاش‌های دکتر غلامرضا عزیزی نیز که با مدیریت چند همایش تخصصی تاریخ شفاهی و انتشار مقالات آن خصوصاً انتشار دوفصلنامه تاریخ شفاهی در این زمینه به فعالیت اشتغال دارد‌، قابل ذکر است. در مجال دیگری باید به نقش «انجمن تاریخ شفاهی ایران» در جهت توسعه و ارتقای فعالیت‌های علمی در حوزه‌ تاریخ شفاهی پرداخت. همچنین شایسته است، سایت تاریخ شفاهی ایران از این حیث مورد توجه قرار گیرد.»