خبرهای ماه؛ دی 1397

تلاش مستمر برای نشر تاریخ شفاهی

مریم اسدی جعفری

08 بهمن 1397

به گزارش سایت تاریخ شفاهی ایران، «خبرهای ماه» عنوان سلسله گزارشی در این سایت است. این گزارش‌ها نگاهی دارند به خبرهای مرتبط با موضوع سایت در رسانه‌های مکتوب و مجازی. در ادامه خبرهایی از دی 1397 را می‌خوانید.

*دویست‌ونودوهشتمین برنامه شب خاطره دفاع مقدس، ششم دی 1397 در تالار اندیشه حوزه هنری برگزار شد. در این مراسم «مسعود نوری»، «عباس بوستانی»، «حسن اعرابی» و «محسن صفایی» به بیان خاطرات خود از مدافعان حرم و دوران دفاع مقدس پرداختند.

*تاکنون ۶۰ هزار نسخه از کتاب «سرباز کوچک امام» منتشر و توزیع شده است. این اثر از فاطمه دوست‌کامی است که به خاطرات مهدی طحانیان، جوان‌ترین آزاده، از دوران کودکی تا جنگ تحمیلی و اسارت در اردوگاه‌های عراق می‌پردازد.

*انتشارات اون سوز ترکیه، امتیاز نشر ترجمه کتاب‌های خاطرات «بابانظر» نوشته مصطفی رحیمی و «جنگ پابرهنه» اثر رحیم مخدومی را خریداری کرد. قرار است این دو کتاب به ترکی استانبولی ترجمه و منتشر شوند.

*شبکه مستند در مجموعه «تاریخ شفاهی ایران» خاطرات منتشر نشده آیت‌الله هاشمی شاهرودی، ثبت شده در مرکز گنجینه تاریخ شفاهی مرکز اسناد انقلاب اسلامی را پخش کرد. این خاطرات، بین سال‌های 1389 تا 1390 در گنجینه تاریخ شفاهی مرکز اسناد انقلاب اسلامی ضبط شده و برای نخستین‌بار، در ۹ قسمت از شبکه مستند روانه آنتن رفت. آیت‌الله شاهرودی از شاگردان امام خمینی^(ره) و علامه شهید سید محمدباقر صدر، خاطراتی از دوران تحصیل در نجف اشرف، هشت سال دفاع مقدس ، مصاحبت با شهید مصطفی خمینی و ... را روایت کرده است.

*برنامه «تاریخ شفاهی ایران» در قسمت‌های جدید خود، برخی از خاطرات منتشر نشده‌ از زنده‌یاد آیت‌الله هاشمی رفسنجانی را روی آنتن شبکه مستند فرستاد. این مجموعه شامل تصاویر دیده نشده و خاطرات منتشرنشده‌ای از آیت‌الله هاشمی رفسنجانی بود. او در دوران حیاتش به بیان خاطرات خود در مرکز اسناد انقلاب اسلامی پرداخته که بخشی از این خاطرات، برای نخستین بار از قاب شبکه مستند پخش شد.

*به کوشش دفتر پژوهش کاخ گلستان، دو گفت‌وگوی دیگر از سلسله گفت‌وگوهای تاریخ شفاهی کاخ گلستان ضبط شد و مرحله نهایی این گفت‌وگوها با روایتگری «علیرضا انیسی» و «فریدون ابوالحسنی» به پایان رسید. پروژه «تاریخ شفاهی» از بهمن ماه سال 1394، با هدف ثبت روایت‌های زنده از کاخ گلستان در دفتر پژوهش این مجموعه، در حال انجام بود که با 10 روایت در قالب 19 جلسه، فاز نخست آن به اتمام رسید. روایت‌های انجام گرفته پس از آماده‌سازی، در قالب یک مجلد در چارچوب فاز نخست و با عنوان تاریخ شفاهی کاخ گلستان به چاپ خواهد رسید.

*حجت‌الاسلام‌ والمسلمین سید محمود مرویان حسینی، مدیر عامل بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی اظهار داشت: «یکی از پروژه‌های جدّی که امسال، بخشی از آن را ارائه خواهیم کرد و در طول دو سال گذشته نسبت به انجام آن اهتمام جدّی داشته‌ایم، ارائه تاریخ شفاهی جایگاه حرم رضوی در شکل‌گیری و انسجام‌بخشی مبارزات انقلاب اسلامی، با محوریت عنصر دین و ارزش‌های اسلامی بوده که به مناسبت سالگرد انقلاب، بخشی از آن را ارائه می‌کنیم.»

*حجت‌الاسلام والمسلمین احمد خزایی، رئیس مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی گفت: به این فکر افتادیم که کار تاریخ‌نگاری مستند یا به عبارت بهتر، تحلیل مستند تاریخِ معاصر را در دستور کار قرار دهیم. می‌توان گفت که این موسسه برخلاف موسساتی که اسناد خام را منتشر می‌کردند و یا در زمینه تاریخ شفاهی فعال بودند، به تحلیل مستند تاریخ پرداخت.

*جواد حیدری، مدیرعامل مجمع شاعران اهل بیت^(ع) اظهار داشت: «متأسفانه تاریخ شفاهی شعر انقلاب را نداریم و با وجود اینکه چهل سال از پیروزی انقلاب گذشته، تذکره شعرای انقلاب وجود ندارد و این از کار‌های ضروری در حوزه ادبیات انقلابی و آئینی است.»

*در آستانه جشن چهلمین سال پیروزی انقلاب اسلامی و سی‌امین سال صدور نامه تاریخی حضرت امام خمینی در جهت تدوین تاریخ انقلاب، مرکز اسناد انقلاب اسلامی طی فراخوانی، از نهادها و ارگان‌های مختلف دعوت کرد، داده‌ها، اطلاعات و دستاوردهای چهل ساله خود را جهت ثبت در تاریخ در اختیار این مرکز قرار دهند. نهادها و ارگان‌های اجرایی می‌توانند با شماره تلفن ۲۲۶۹۳۶۰۷ و ۲۲۲۱۱۱۹۴ تماس بگیرند یا از طریق سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی به نشانی www.irdc.ir اقدام کنند.

*آیین رونمایی از کتاب «گردان ۴۰۹» نوشته عبدالرضا مزاری و دارای تقریظ سردار قاسم سلیمانی، دوم دی ماه با حضور رئیس سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران و امام‌جمعه موقت تهران برگزار شد. این کتاب شامل ۱۶۰ قطعه عکس و خاطره از رزمندگان و غواصان گردان ۴۰۹ قبل از عملیات والفجر ۱۰ است که کار نویسندگی و تصویربرداری آن نیز بر عهده عبدالرضا مزاری بوده است.

*مراسم رونمایی از مستند پرتره مرتضی سرهنگی با عنوان «متولد ‌آذر» دوم دی ماه، در حوزه هنری برگزار شد. در این مراسم که با حضور چهره‌های فرهنگی برگزار شد، محسن مؤمنی شریف رئیس حوزه هنری اظهار داشت: «نزدیک به ۳۰ سالی است که خدمت آقای سرهنگی هستیم، هر سال هم به واسطه همین نزدیکی مطالب فراوانی آموخته‌ایم.»

*در ادامه سلسله نشست‌های تخصصی دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، نشست «تاریخ شفاهی مطبوعات ایران» چهارم دی ماه برگزار شد. در این نشست حمید ضیایی‌پرور، مدیرکل دفتر مطالعات، هوشنگ اعلم پیشکسوت مطبوعات و سردبیر ماهنامه آریا، محمد بلوری روزنامه‌نگار، منصور سعدی پیشکسوت مطبوعات، بیژن نفیسی مدرس دانشگاه و روزنامه نگار سخنرانی کردند. هر یک از آنان ضمن بیان نحوه پیوستن و همکاری خود با مطبوعات، خاطراتی از دوران اشتغال خود بیان داشتند.

*«چهارمین جلسه شورای محتوایی تاریخ شفاهی پشتیبانی- مهندسی جنگ جهاد» پنجم دی ‌ماه در اداره کل امور ایثارگران وزارت جهاد کشاورزی برگزار شد. در این جلسه ضمن مرور مباحث و مصوبات جلسات گذشته، در خصوص ساختار اجرایی و ملزومات کلی حرکت در مسیر تدوین تاریخ شفاهی، بحث و تبادل نظر شد و حاضرین با عنوان‌بندی مطالب مربوطه، توضیحات مبسوطی در این موارد ارائه دادند. همچنین مقرر شد، موارد موفق تدوین تاریخ شفاهی، از بین ارگان‌ها و دستگاه‌های مرتبط با این مباحث بررسی و مورد کنکاش قرار گیرند.

*محسن شاهرضایی، مدیرکل تکریم و الگوسازی بنیاد ملی نخبگان کشور در آیین نکوداشت دکتر محمد امین میرفندرسکی معمار ایرانی – ششم دی ماه- اظهار داشت: «بنیاد نخبگان از چنین مراسمی چند هدف دارد. اولین هدف قدرشناسی، دومین نکته الگوسازی از این افراد و سومین هدف بنیاد، تجمع تجارب نخبگان است. بنابراین باید تاریخ شفاهی مفاخر هر منطقه جمع‌آوری شود.»

*کرسی علمی «تاریخ شفاهی حوزه علمیه» چهاردهم دی ماه با سخنرانی حجت الاسلام والمسلمین محسن الویری و حضور اساتید در سالن اجتماعات دانشگاه باقرالعلوم^(ع) در پردیسان قم برگزار شد. الویری با بیان خصوصیات تاریخ شفاهی حوزه علمیه گفت: «این تاریخ، رویدادمحور و پدیده‌محور نیست، بلکه فرایند کلی مسئله‌محور است.»

*هدایت‌الله جمالی‌پور، فرماندار ویژه شهرستان ری در مراسم پنجاه و یکمین سالگرد درگذشت جهان پهلوان تختی در شهرری – 17 دی ماه- اظهار داشت: «اگر تکلیف طرح تاریخ شفاهی ورزش به سرانجام برسد، ابعاد بیشتری از شخصیت تختی برای مردم روشن می‌شود. مردمی بودن و برای مردم کار کردن از حلقه‌های مفقوده جامعه امروز است اما مرحوم تختی مصداق بارز این ویژگی بود.»

*مراسم افتتاحیه نخستین کارگاه آموزشی تاریخ شفاهی ورزش ایران، هجدهم دی ماه با حضور صالحی ‌امیری، رئیس کمیته ملی المپیک و قراخانلو، رئیس آکادمی ملی المپیک برگزار شد. صالحی‌ امیری در آغاز این مراسم تاکید کرد: «تاریخ شفاهی یعنی تبیین اجزاء و زوایای یک پدیده تاریخی و خصوصاً روشن ساختن زوایای تاریک تاریخ، که البته سخت و گاهی هم نا‌ممکن است. برای تدوین تاریخ شفاهی و همچنین پروژه‌های ورزشی این‌چنینی، نیاز به کار تیمی است تا زوایای مختلف کار توسط مخاطب دیده شود.»

*کرسی روایتگری با موضوع «عملیات کربلای پنج» بیستم دی ماه، با حضور یدالله ایزدی، راوی جنگ و مدیر تاریخ شفاهی مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس برگزار شد.

*«دومین جلسه هم‌اندیشی اصول تدوین تاریخ شفاهی غیرنظامی» 26 دی ماه، در مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس برگزار شد. در این جلسه، به پرسش‌های مجریان و محققان پروژه‌های تاریخ شفاهی غیرنظامی پاسخ داده شد.

*حجت‌الاسلام سید ولی هاشمی، کارشناس ارشد ادبیات مقاومت در آیین تجلیل از ربع قرن تلاش سردار گلعلی بابایی در ثبت تاریخ دفاع مقدس گفت: «3 عنصر صداقت، حادثه و تأثیرگذاری در ادبیات مقاومت مورد توجه است که در قلم گلعلی بابایی، قابل مشاهده است.»

*«پنجمین نشست شورای هماهنگی حفظ آثار و نشر ارزش‎های دفاع مقدس خوزستان» در سالن جلسات استانداری این استان برگزار شد. سردار محمد علی‌پور، مدیرکل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس خوزستان در این نشست اظهار داشت: «از جمله برنامه‌های در دست اقدام این اداره کل در خوزستان، تهیه دانشنامه دفاع مقدس و نهضت تاریخ شفاهی دوران دفاع مقدس شهرستان‌های درگیر در 8 سال جنگ تحمیلی است.»

*میزگردی حول محور عملیات‌های کربلای 4 و 5 با حضور هادی مراد پیری، مجید مختاری و امیر رزاق‌زاده، اعضای هیئت امنای کانون راویان جنگ ایران و عراق در خبرگزاری کتاب برگزار شد. مجید مختاری در بخشی از این نشست گفت: «متاسفانه در حوزه پژوهش‌های جنگ، انحصاری در برخی سازمان‌ها بوجود آمده و این انحصار باعث شده این حوزه گسترش پیدا نکند. مسئله دیگر ضعف پژوهشگری است که باعث شده، گرایش ما به سمت تاریخ شفاهی افزایش پیدا کند. چون ما پژوهشگر علمی نداریم، به تاریخ شفاهی متوسل می‌شویم و به‌ نظر من تاریخ شفاهی تامین‌کننده نیازهای پژوهشی نیست... تاریخ شفاهی به‌جای اینکه مبتنی بر متدلوژی پژوهشی باشد، بیشتر تبدیل به خاطره‌گویی می‌شود.»

*مصاحبه با علی یزدان‌خواه، مدیر کتابفروشی یزدان‌خواه و مدیر قدیمی‌ترین کتابفروشی کاشان در خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) منتشر شد.

*بهناز ضرابی‎زاده از کتاب جدیدش با نام «ساجی» گفت. این کتاب که در راه انتشار قرار دارد به خاطرات نسرین باقرزاده، همسر سردار شهید بهمن باقری می‌پردازد. ضرابی‌زاده همچنین از نحوه ترجمه آثارش انتقاد کرد. او گفت که از ترجمه آنها بی‌اطلاع است و از اخبارِ رسانه‌ها متوجه می‌شود که کتابش ترجمه شده است. وی افزود که ممکن است این ترجمه‌ها، فرصت‌های جدید را از کتاب‌های فاخر خاطرات بگیرد. 

*کتاب «چند قدم تا نجف» با پژوهش و تالیف عباس اسماعیلی و عبدالحمید امانی در بیست‌وچهارمین دوسالانه جایزه کتاب سال اصفهان، به‌عنوان اثر برگزیده معرفی شد. این اثر، شامل روایت شفاهی رزمندگان بنیان‌گذار لشکر 8 نجف اشرف از جهاد سازندگی و کردستان و جنگ تحمیلی تا پایان عملیات طریق‌القدس است.

*کتاب تاریخ شفاهی «روایت سید یحیی صفوی» اثر زنده‌یاد دکتر حسین اردستانی، به همت مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس منتشر شد.

*کتاب «غبار در خرداد» تاریخ شفاهی انتخابات سال 1388 توسط جواد موگویی تدوین و به همت انتشارات شهید کاظمی منتشر شد. به گفته نویسنده کتاب تدوین این کتاب از اواسط 1388 آغاز شد و شامل گفت‌وگو با فائزه هاشمی، عطریان‌فر، ابطحی، حداد عادل، محمد سلیمانی، روح‌الامینی، کواکبیان، حمید رسایی، حسن بیادی، پرویز سروری، علی‌اصغر زارعی، علاءالدین بروجردی و حسین طلا است.

*کتاب «آوای ساغر» نوشته پروین‌ کاشانی‌زاده، با موضوع مشارکت زنان در دفاع مقدس از سوی انتشارات گلگشت منتشر شد. کاشانی‌زاده در مقدمه کتابش نوشته است: «خیلی دلم می‌خواست خاطرات کسانی را که به نوعی مستقیم با جنگ درگیر بودند، جمع‌آوری و ثبت کنم. خاطراتی که هرکدام گوشه‌ای از حماسه‌های هشت سال دفاع مقدس بود و در سینه‌های این افراد محبوس شده است... تاریخ شفاهی از خلال سخنان راویانی که هنوز در بین ما هستند باید جمع‌آوری و نوشته می‌شد. تصمیم گرفتم حرکتی را شروع کنم.»

*کتاب «رویدادها و خاطره‌ها» نوشته حسن صدر حاج سیدجوادی، توسط انتشارات مروارید منتشر شد. در نوشته پشت جلد کتاب آمده است: «طی چند دهه‌ اخیر که فراغت بیشتری برای مطالعه دست داد و خاطرات گروه زیادی از دست‌اندرکاران خارجی و داخلی را خواندم، به اهمیت و ارزش آن‌ها در روشنگری تاریخ پی بردم.»

*«ح مثل حسین: روایت‌هایی کوتاه از زندگانی سردار روحانی شهید حاج حسین صنعتکار» نوشته مشترک روح‌الله صنعتکار و صدیقه هوشیار، از سوی انتشارات مرسل راهی بازار نشر شد.

*کتاب «کوله‌پشتی فرماندهی» شامل خاطرات امیر حاج‌احمد قاسمی است که به همت بهرام بایرام‌زاده تدوین شد از سوی بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس به چاپ رسیده است.

*«راهی برای رفتن» که به تازگی از سوی انتشارات سوره مهر روانه بازار کتاب شده، روایت‌گر خاطرات بتول خورشاهی، از امدادگران حاضر در جبهه‌های هشت سال دفاع مقدس است که به قلم مریم عرفانیان نوشته شده است.

*جلد اول کتاب «تاریخ شفاهی بازار بوشهر» که به خاطرات مرحوم حاج غلامعلی نبوی از بازار و فرهنگ کسب و کار در بوشهر می‌پردازد، منتشر شد. این خاطرات به همت اتاق اصناف مرکز استان بوشهر با پیشگفتار مصطفی گراشی و مقدمه عبدالکریم مشایخی و قلم سیامک برازجانی چاپ شده است.

*کتاب «آمبولانس پنج ضلعی» شامل خاطرات سرهنگ حمید بوربور از امداد رسانی در عملیات کربلای پنج، به قلم قدسیه پایینی و توسط انتشارات روایت فتح به چاپ رسیده است. همین ناشر کتاب «دیدار پس از غروب» به قلم منصوره قنادیان و شامل زندگی‌نامه شهید مدافع حرم مهدی نوروزی از زبان همسرش را به چاپ چهارم رسانده است.

*کتاب «وقتی مهتاب گم شد» برای سی‌ودومین بار چاپ و تیراژ آن به ۸۰ هزار نسخه رسید. کتاب «دختر شینا» شامل خاطرات قدم‌خیر محمدی‌کنعان از زندگی مشترک با حاج‌ستار ابراهیمی‌هژیر نیز به چاپ نودویکم رسیده است.