خبرهای ماه؛ آذر 1397

تاریخ شفاهی، مفهومی مدرن است

مریم اسدی جعفری

05 دی 1397

به گزارش سایت تاریخ شفاهی ایران، «خبرهای ماه» عنوان سلسله گزارشی در این سایت است. این گزارش‌ها نگاهی دارند به خبرهای مرتبط با موضوع سایت در رسانه‌های مکتوب و مجازی. در ادامه خبرهایی از آذر 1397 را می‌خوانید.

*دویست‌ونودوهفتمین برنامه شب خاطره دفاع مقدس، اول آذر 1397 در سالن سوره حوزه هنری برگزار شد. در این مراسم حسین وحدتی، پروین کریمی و امیر سعیدزاده به بیان خاطرات خود از دوران جنگ تحمیلی ارتش صدام علیه جمهوری اسلامی ایران پرداختند.

*برنامه گفت‌وگوی فرهنگی با موضوع «خاطره‌نگاری جنگ، ظرفیت‌ها و تغافل‌ها» با حضور گلعلی بابایی از رادیو گفت‌وگو پخش شد. وی در بخشی از این برنامه گفت: «علت جاذبه کتاب‌های خاطرات، حس همزادپنداری و نزدیکی هر مخاطب نسبت به این کتاب‌ها است.»

*محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات در روزنامه ایران نوشت: «با ابتکاری نو، پروژه تدوین تاریخ شفاهی وزارتخانه را آغاز کردیم تا پای صحبت بزرگان، پیشکسوتان و وزرای سابق این حوزه بنشینیم و تجربیات گذشته و فوت و فن‌های دوران مدیریت آن‌ها را به کار گیریم. از اینکه چگونه سختی‌ها و روزهای تلخ و شیرین دفاع مقدس را پشت سر گذاشتند، اما هیچ‌گاه راه روشن تحقیق و توسعه علم و فن‌آوری را متوقف نگذاشتند، اینکه چگونه در مقابل ناملایمات سر خم نکردند.»

*محمدمهدی عبدالله زاده، درباره تازه‌ترین اثرش با عنوان «مهرنگاران» گفت: «این کتاب، مجموعه‌ای از گزیده خاطرات 42 جانباز بالای 50 درصد است.»

*مهدی رحیم‌آبادی، معاون فرهنگی اداره کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس خراسان جنوبی از ثبت 2هزار و ۶۰۰ مصاحبه تاریخ شفاهی و ۲۸۰ ساعت مصاحبه موضوع‌محور با رزمندگان این استان خبر داد.

*طرح ثبت خاطرات مسلمانان منطقه بروکلین، با هدف نشان دادن تاثیر مسلمانان بر این منطقه اجرا شده و ماندگاری خاطرات آن‌ها را برای ثبت در تاریخ تضمین می‌کند. «ظهیر علی» کارشناس تاریخ شفاهی انجمن تاریخ بروکلین، یک سال روی این طرح کار و روایت‌های افرادی از سنین ۲۴ تا ۷۴ سال را ضبط کرده است. وی برای پیدا کردن موضوع مصاحبه‌های خود، در جامعه اسلامی این منطقه تحقیق کرد و به مطالعه مقالات روزنامه‌ها پرداخت تا مسلمانان برجسته این منطقه را شناسایی کند. بروکلین در روز ششم دسامبر (پنجشنبه 15 آذر) میزبان «مهمانی گوش دادن» برای افتتاح پروژه تاریخ شفاهی مسلمانان بود و قصد این است از سال آینده نمایشگاه هنر هم در کنار این پروژه برگزار شود.

*حجت‌الاسلام کمال ‌جهانبخشی، مسئول نشر آثار و ارزش‌های مشارکت روحانیت در دفاع مقدس استان کهگیلویه و بویراحمد، از شروع ثبت تاریخ شفاهی حجت‌الاسلام سید علی‌محمد بزرگواری از رزمندگان دوران دفاع مقدس این استان خبر داد و افزود: «این روحانی، حدود ۲۴ ماه از عمر خویش را در جبهه‌های نبرد طی کرد و در ۱۷ عملیات جنگی در داخل و خارج از کشور شرکت کرده است.»

*سید علی حسینی، نویسنده یاسوجی که تاکنون پروژه‌هایی در حوزه تاریخ شفاهی جنگ اجرا کرده، معتقد است که تاریخ شفاهی جنگ به بررسی رویدادهای جنگ از منظر کسانی می‌پردازد که خود در آن رویدادها نقش‌آفرینی می‌کردند.

*حق چاپِ کتاب‌های خاطرات «لشکر خوبان»، «پایی که جا ماند»،‌ «جنگ پابرهنه»، «نورالدین پسر ایران» و «داستان‌های شهر جنگی» از آثار دفترد ادبیات و هنر مقاومت حوزه هنری به انتشارات سما مصر ارائه شده است.

*یدالله ایزدی درباره تاریخ شفاهی دکتر محسن رضایی اظهار داشت: «مرکز اسناد و تحقیقات دفاع‎ مقدس، نزدیک به ۱۰ سال است که با ایشان گفت‌وگو می‌کند. مجموع جلسات حدود ۱۵۰ ساعت مصاحبه شده و این گفت‌وگوها درباره دوره کامل جنگ ایران و عراق، هم در سطح تصمیم‌‌ها و هم در بخش‌های نظامی، هم سایر جنبه‌های جنگ است.»

*سردار غلامرضا علاماتی، رئیس سازمان اسناد و مدارک دفاع مقدس از برگزاری دومین همایش تاریخ شفاهی دفاع مقدس خبر داد و افزود: «در این مراسم از ۱۰۰ عنوان کتاب تاریخ شفاهی رونمایی خواهد شد. همچنین از ۵۰۰ نویسنده و برگزیدگان مقالات ارسالی به این همایش تقدیر به عمل خواهد آمد. علاقه‌مندان می‌توانند مقاله‌های خود را تا ۲۰ دی ماه به پست الکترونیک tarikh-shafahi@bonyaddefa.ir ارسال کنند.» وی همچنین از راه‌اندازی شورای تاریخ شفاهی دفاع مقدس خبر داد و گفت: «این شورا 18 عضو تام‌الاختیار کشوری و لشکری دارد که ضمن بیان شرح وظایف برای تمام دستگاه‌های ذینفع و مجری، برای رسیدن به یک هدف یک‌نواخت فعالیت می‌کنند.»

*«پروژه تاریخ شفاهی ایرنا» هر ماه با محوریت مصاحبه با شخصیت‌های فرهنگی و سیاسی منتشر می‌شود.

*محمدحسین میربابا، منتقد و کارگردان سینما و تئاتر در یادداشتی به این سوال پاسخ داد که آیا کتاب «روزگار فرخ» از پسِ ادعایش مبنی بر تاریخ‌نگاری شفاهی سینمای ایران برآمده است؟ 

*کتاب «یادت باشد: شهید مدافع حرم حمید سیاهکالی‌مرادی به روایت همسر» در کمتر ۱۰ ماه به چاپ ۳۳ رسیده است. چاپ ششم کتاب «قصه دلبری» شامل زندگی‌نامه شهید مدافع حرم محمدحسین محمدخانی، به نقل از همسر وی نیز توسط انتشارات روایت فتح وارد بازار نشر شده است.

*آیین رونمایی از کتاب «آسمان نزدیک است» با محوریت خاطرات رزمنده روحانی دفاع مقدس حجت‌الاسلام داوود محقق کرکی، نماینده امام خمینی^(ره) در سپاه غرب کشور، اول آذر ماه در نگارستان اشراق برگزار شد. حجت‌الاسلام محمدمهدی بهداروند، نویسنده این کتاب است.

*کتاب‌های «روزهای پیکار» و «از پلاک 8» ششم آذر ماه در همایش بزرگداشت بسیج دانشکده فنی دختران جونقان رونمایی شدند. «روزهای پیکار» تاریخ شفاهی دفاع مقدس به روایت حاج عباس پیکار، مسئول تبلیغات تیپ 44 قمر بنی‌هاشم^(ع) و کتاب «از پلاک 8» منتخب خاطرات جشنواره خاطره‌نویسی دفاع مقدس است.

*آئین رونمایی و معرفی کتاب تاریخ شفاهی «جنگ الکترونیک به روایت علی اسحاقی» یازدهم آذر ماه با سخنرانی یدالله ایزدی نویسنده کتاب برگزار شد. وی در این مراسم اظهار داشت: «برای نامگذاری این کتاب، چندین پیشنهاد بود. عنوان کلی کتاب «تاریخ شفاهی جنگ ایران و عراق» است، اما به روایت علی اسحاقی. نام شنود را در این کتاب نیاوردیم، درحالی‌که همه توافق دارند که راوی در حوزه شنود فعالیت دارد، ولی چون جنگ الکترونیک در طول جنگ ایجاد شد و در این حوزه فقط شنیدن مطالعات دشمن مطرح نیست و رفتار آفندی هم داریم، به همین علت عنوان «جنگ الکترونیک» را انتخاب کردیم.»
*مراسم رونمایی از چاپ دوم کتاب «کمیل هنوز زنده است»، دوازدهم آذر ماه با حضور حمید بنا نویسنده کتاب و با سخنرانی گلعلی بابایی و علی درویش برگزار شد. گلعلی بابایی در این مراسم گفت: «این کتاب، حاصل خاطرات یک گروه تلگرامی است. از این رو نقایصی هم دارد که ممکن است، در مصاحبه‌های رخ به رخ شاهد آن‌ها نباشیم. با اینکه نویسنده خاطرات را راستی‌آزمایی و بازنویسی کرده، ولی جمع کردن این‌گونه خاطرات، مشکلات خود را دارد.»

*در ادامه پرونده تاریخ شفاهی نشر کودک و نوجوان، «حمیدرضا سیدناصری» مدیر موسسه نشر و تحقیقات ذکر، از فعالیت‌های خود در حوزه نشر سخن گفت.

*کتاب «جندی مکلّف» بخشی از خاطرات یک محافظ است که بیش از چهار سال با هویتی جعلی در اردوگاه‌های اسرا در خاک عراق زندگی کرده است. خبرگزاری تسنیم با «محسن صالحی» نویسنده این کتاب به گفت‌وگو نشسته است.

*دکتر کیانوش کیانی هفت‌لنگ معتقد است که تاریخ شفاهی یک مفهوم مدرن است. ما در تاریخ‌نگاری، چه تاریخ کتبی، چه تاریخ شفاهی و چه آرشیوداری، یک خط نامرئی و سنتی داریم که ایران بسیار در این حوزه قوی و غنی‌ست و یک بحث تاریخ‌نگاری مدرن است که مربوط به دوران پس از انقلاب صنعتی ا‌ست.

*مجموعه دو جلدی «روایاتی از تهران قدیم» تالیف داریوش شهبازی از سوی انتشارات سایه‌بان هنر منتشر شده است. شهبازی در این کتاب کوشیده تا از وجوه مختلفی به تاریخ تهران بپردازد.

*نشر شهید کاظمی به مناسبت هفته بسیج، 4 کتاب خاطره با عناوین «ایستگاه آسمان»، «شب بی‌ستاره»، «در کوچه پس‌کوچه‌های جهادی» و «دیده‌بان 25» با موضوع دفاع مقدس، مدافعان حرم و کار جهادی روانه بازار کرد.

*روایت نقش زنان بانه‌ای فعال در دفاع مقدس، در قالب اثری با عنوان «قرار بانه» به قلم فریبا انیسی تدوین و توسط سازمان حفظ آثار و نشر ارزش‌های مشارکت زنان در دفاع مقدس منتشر شده است.

*چاپ ششم کتاب «قصه دلبری» شامل داستان زندگی عاشقانه شهید مدافع محمدحسین محمدخانی، به نقل از همسر وی، توسط انتشارات روایت فتح وارد بازار نشر شده است.

*دومین کتاب از مجموعه تاریخ شفاهی صنعت نفت با عنوان «گفت‌وگو با پیشکسوت صنعت پتروشیمی؛ مهندس عباس شعری‌مقدم» از سوی مدیریت موزه‌ها و مرکز اسناد صنعت نفت منتشر شد. عباس شعری‌مقدم در این کتاب، از تجربه‌های خود طی سال‌های ۱۳۴۵ تا ۱۳۸۵ سخن گفته است.

*نشست «نقد متون جدید تاریخ شفاهی حوزه علمیه» اول آذر ماه در دانشگاه باقرالعلوم^(ع) برگزار شد. مرتضی میردار، معاون مرکز اسناد انقلاب اسلامی در این نشست گفت: «تاریخ شفاهی در کشور ما، به ابزاری برای دستیابی یا حفظ قدرت و شخصیت تبدیل شده است. ما اول راه هستیم. برای رصد کارهای قبلی نیاز به ماخذشناسی تاریخ شفاهی حوزه داریم و کتابشناسی یکی از قسمت های مهم این کار است.»

*مراسم تجلیل از بهترین نویسندگان و بهترین اثر دفاع مقدس، ششم آذر ماه برگزار شد. این مراسم بر اساس پویشی به کوشش انتشارات سوره مهر برگزار شد. بر این اساس، کتاب «دختر شینا» به عنوان بهترین اثر و حمید حسام و بهناز ضرابی‌زاده به عنوان بهترین نویسندگان از دید مخاطبان انتخاب شدند.

*«نشست علمی تاریخ شفاهی حوزه علمیه با موضوع ضرورت‌ها و راهکارها» هفتم آذر ماه در سالن جلسات حوزه ریاست دانشگاه باقرالعلوم^(ع) برگزار شد. دکتر مهدی ابوالحسنی ترقی، پژوهشگر حوزه تاریخ شفاهی در این جلسه، بر اهمیت پژوهش درباره تاریخ قم و تاریخ حوزه علمیه قم و سابقه رسمیِ ۱۰۰ ساله حوزه علمیه قم تأکید کرد.

*نشست «اهمیت استثنا در تاریخ شفاهی» هفتم آذر ماه، با حضور حجت‌الاسلام عبدالمجید معادیخواه، رئیس بنیاد تاریخ انقلاب اسلامی در ساختمان انجمن‌های علمی حوزه علمیه قم برگزار شد. وی در بخشی از این نشست اظهار داشت: «تاریخ شفاهی یعنی تاریخی که مستند به شفاهیات است. در جامعه ما بیشتر تاریخ شفاهی احتیاج به کار دارد و اگر ما بخواهیم به روش تاریخ شفاهی بهتر برسیم، باید تجربه‌های موجود به ‌نقد و بررسی گذاشته شود.»

*کارگاه تخصصی تاریخ شفاهی و مصاحبه‌گری، هشتم آذر ماه به همت دفتر فرهنگ و مطالعات پایداری حوزه هنری زنجان، در سالن جلسات اداره کار، تعاون و رفاه اجتماعی استان زنجان برگزار شد. در این کارگاه آموزشی، بیش از ۲۵ نفر از نویسندگان، پژوهشگران و خاطره‌نگاران حوزه دفاع مقدس از استان‌های کردستان و زنجان حضور داشتند و مباحثی پیرامون ثبت و ضبط خاطرات، فن مصاحبه و تاریخ شفاهی را فرا گرفتند.

*نشست خبری مسابقه کتاب‌خوانی و پویش «کتاب ‌قهرمان» با محوریت کتاب «سرباز کوچک امام»، یازدهم آذر ماه، با حضور راوی و نویسنده این اثر در انتشارات پیام آزادگان برگزار شد. این پویش تا پایان اسفند برقرار است. خبرنگاران فعال در پویش تقدیر می‌شوند.

*هجدهمین یادواره شهدای گردان انصارالرسول^(ص) و گردهمایی سالانه رزمندگان این گردان در سال‌های دفاع مقدس، پانزدهم آذر ماه در تالار اندیشه حوزه هنری برگزار شد.

*اختتامیه یازدهمین دوره جایزه جلال ‌آل‌احمد ۱۷ آذر 1397 در تالار قلم کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران برگزار شد. در بخش مستندنگاری این جایزه، دو اثر مشترکاً برگزیده شدند؛ «الف لام خمینی» به قلم هدایت‌الله بهبودی از انتشارات مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی و «رکاب‌زنان در پی شمس: از تبریز تا قونیه، از قونیه تا دمشق» به قلم حسن کرمی قراملکی از انتشارات ستوده. نامزد‌های راه‌یافته به مرحله نهایی این بخش، علاوه بر این دو اثر، کتاب‌های «برسد به دست خانم ف: خاطرات سیداحمد نبوی» با تدوین و نگارش راحله صبوری از دفتر ادبیات و هنر مقاومت و انتشارات سوره مهر، «پیراهن‌های همیشه مردان فوتبال: تک‌نگاری‌ها» به قلم حمیدرضا صدر از نشر چشمه و «ماموستا: زندگی‌نامه و خاطرات ماموستا ملا قادر قادری امام جمعه پاوه» با تدوین و نگارش علی رستمی از حوزه‌ هنری استان کرمانشاه و انتشارات سوره مهر بودند. داوران بخش مستندنگاری یازدهمین دوره‌ جایزه جلال ‌آل‌احمد، مصطفی رحیمی، گلستان جعفریان و مریم برادران بودند.

*«هفتمین نشست کارگروه پژوهشی تاریخ شفاهی ورزش ایران» بیستم آذر ماه با حضور رئیس آکادمی ملی المپیک در این آکادمی برگزار شد. در این جلسه جزئیات برگزاری کارگاه تاریخ شفاهی ورزش ایران در 18 و 19 دی‌ ماه مشخص شد.

*کارگاه‌های آموزشی- توجیهی «تاریخ شفاهی» 22 آذر ماه با حضور اعضای انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزان استان آذربایجان غربی، به همت دفتر مطالعات و ادبیات پایداری حوزه هنری این استان برگزار شد. در این کارگاه کلیات تاریخ شفاهی، شیوه‌های تحقیق، موضوع‌یابی و ارزیابی سوژه، در راستای استعدادیابی و تربیت و جذب محققان و پژوهش‌گران جهت گردآوری تاریخ شفاهی در حوزه دفاع مقدس استان آذربایجان غربی مورد بررسی و آموزش قرار گرفت.

*رضا سلیمان‌نوری، در دومین نشست از سلسله نشست‌های آشنایی با منابع مکتوب حوزه خراسان‌شناسی که 22 آذر ماه با محوریت بررسی کتاب خاطرات شفاهی باقی مانده از دکتر مرتضی شیخ با عنوان «فریاد در تاکستان» برگزار شد، گفت: «این کتاب، نگاهی به زندگی دکتری است که برای متولدان دهه‌های 30 تا 50 مشهد بسیار محبوب بوده و آنقدر این افراد از خاطرات زندگی دکتر گفته‌اند که متولدان دهه 60 و 70 نیز با وی آشنا هستند.»

*اولین نشست هم‌اندیشی تدوین تاریخ شفاهی غیرنظامی در مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، 25 آذر ماه برگزار شد. دکتر علی‌محمد نائینی، رئیس این مرکز در این نشست گفت: «در گذشته در این مرکز دیدگاهی بود که مثلاً اگر با ۲۰، ۳۰  نفر فرماندهان عالی و ارشد گفت‌وگو کنیم، تاریخ جنگ کامل شده است. در صورتی که در رویکرد جدید، سطح گفت‌وگوها از فرماندهان عالی به قرارگاه‌ها، لشکرها، تیپ‌های مستقل و رسته‌های تخصصی مثل بهداری، لجستیک، ادوات، تبلیغات جبهه و جنگ، توپخانه، اطلاعات، طرح و عملیات ، نیروی انسانی، آموزش و حفاظت گسترش یافت.»

*چهاردهمین دوره جشنواره دانش‌آموزی فیلم دفاع مقدس، در استان کهگیلویه و بویراحمد برگزار شد و بیش از ۱۶ هزار دانش‌آموز و معلم در این دوره از جشنواره شرکت کردند. اهدای کتاب خاطرات «پایی که جا ماند» به حضار و معرفی آن توسط فاطمه معتمدآریا، گوهر خیراندیش و افسانه بایگان، در حاشیه این جشنواره اجرا شد.