حاصل تجربه

شیوه مصاحبه تاریخ شفاهی متفاوت است

شیما دنیادار رستمی

02 دی 1397

محمدحسین یزدانی‌راد، مصاحبه‌گر و تدوینگر آثاری در قالب تاریخ شفاهی، درباره کتاب‌هایی که در این حوزه در دست تدوین و انتشار دارد، به خبرنگار سایت تاریخ شفاهی ایران گفت: مصاحبه تاریخ شفاهی با مرتضی فضل‌علی، در کتابخانه ملی مراحل دریافت مجوز را طی می‌کند. او از نمایندگان مجلس شورای اسلامی و از بازماندگان حادثه هفتم تیرماه (انفجار دفتر حزب جمهوری) و از یاران نزدیک شهید بهشتی است و این کتاب از نظر پرداختن به حوادث اوایل انقلاب اثر جالبی است.

او با بیان این‌که در زمینه هنر نیز مصاحبه‌ای با پرویز شُکری، پیشکسوت هنر گریم و تئاتر ایران در دست تدوین دارد، افزود: حدود 30 جلسه با او مصاحبه انجام شده است اما این مصاحبه‌ها هنوز به صورت کامل پیاده‌سازی نشده است و گمان می‌کنم تا پایان سال 1397 این کتاب نیز به زیور طبع آراسته شود.

یزدانی راد، درباره دیگر پروژه تاریخ شفاهی که در دست انجام دارد، توضیح داد: در سال 1386 پروژه انجام مصاحبه تاریخ شفاهی با محمدرضا شجریان را آغاز کردم اما متأسفانه به این دلیل که غالباً هماهنگ کردن وقت با او بسیار دشوار است، این پروژه طول کشیده است.

او با ابراز تأسف از این‌که هنوز این مصاحبه‌ کامل نشده است، گفت: امیدواریم حال عمومی شجریان بهبود یابد و بتوانیم مصاحبه را ادامه دهیم. با اِشرافی که بر تمام زوایای موسیقی دارد، می‌توان از او به عنوان سند زنده موسیقی سنتی یاد کرد. موسیقی سنتی ایران از دل یک تاریخ بیرون آمده است که پازل خاص خودش را دارد و شجریان می‌تواند تکمیل‌کننده این پازل‌ باشد. درباره موسیقی سنتی، قطعاً شجریان راوی اصلی خواهد بود.

یزدانی‌راد درباره دلیل روی آوردنش به انجام مصاحبه‌های تاریخ شفاهی یادآور شد: 14 سال پیش در سازمان اسناد و کتابخانه ملی استخدام شدم. یک سال در واحد طبقه‌بندی آثار کار می‌کردم اما پس از آن به واحد تاریخ شفاهی منتقل شدم. از آن تاریخ تاکنون کار تاریخ شفاهی انجام می‌دهم و تا این زمان با حدود 300 نفر مصاحبه کرده‌ام. شاخص‌ترین آن‌ها آقایان علی‌اکبر اعتماد، پرویز شُکری، جعفری جوزانی، محمد‌رضا شجریان بودند.

او درباره خلأ‌هایی که در حوزه تاریخ شفاهی وجود دارد، توضیح داد: با توجه به سابقه‌ای که این روش دارد، اما تاکنون در ایران تمام کارهای آن به صورت سنتی پیش رفته است. هرچند شیوه‌نامه‌هایی برای آن تنظیم شده است اما هنوز اجماعی در آن وجود ندارد.

به گفته این پژوهشگر حوزه تاریخ شفاهی، سنین بالای مصاحبه شوندگان باعث می‌شود که اغلب آن‌ها حافظه خوبی نداشته باشند. همچنین هنوز محدودیت‌های چاپ اثر برای برخی از آنها وجود دارد.

یزدانی‌راد با بیان این‌که تاریخ‌ شفاهی مدعی‌های زیادی در کشور ما دارد، گفت: متأسفانه هنوز تعریف دقیقی از آن صورت نگرفته است و آن را با قالب «مصاحبه» اشتباه می‌گیرند.

این مصاحبه‌گر و تدوین‌گر آثار تاریخ شفاهی اضافه کرد: زمانی که برای تدوین کتاب مسعود جعفری جوزانی از ابراهیمیان (از منتقدان سینما) کمک گرفتم، او به من گفت که 50 سال است با جعفری جوزانی دوست هستم اما تاکنون ندیدم که چنین مصاحبه‌ای با او انجام شده باشد. گفتم چون این مصاحبه در قالب تخصصی سینمایی نیست، این مصاحبه برای تاریخ شفاهی و شیوه انجام آن کاملاً متفاوت است.