اسراری از درون ارتش عراق-17

ترجمه: حمید محمدی

24 آذر 1397

اسراری از درون ارتش عراق/ سرهنگ ستاد نصارالدلیمی

صدام و ارتش

در اواخر سال 1979 (پاییز 1358) صدام دست به تصفیه وسیعی در بین فرماندهان ارتش و اعضای برجسته حزب زد. او از بستن اتهاماتی بزرگ به افرادی که در وفاداریشان شک داشت، به هیچ‌وجه کوتاهی نمی‌کرد. در آن زمان صدام ادعا کرد که «محمد عایش» عضو فرماندهی و وزیر صنایع وقت به اتفاق تعدادی از افسران در صدد توطئه‌ای بوده است که از طرف سفارت سوریه در بغداد حمایت می‌شده است.

در پس این ادعاها و بازداشت‌های پی‌درپی، چندین افسر از طرف دادگاه انقلاب به اعدام محکوم شدند که بارزترین آنها عبارت بودند از:

1ـ سرتیپ ستاد ولید محمود سیرت (فرمانده سپاه یکم)

2ـ سرهنگ ستاد سلیم شاکر الامامی (فرمانده تیپ زرهی)

3ـ سرهنگ ستاد عبدالواحد معیدی (فرمانده ‌تیپ پیاده)

4ـ سرهنگ ابراهیم عبدعلی (فرمانده واحد مهندسی سپاه یکم)

5ـ سرهنگ ستاد حامد الدلیمی (فرمانده تیپ پیاده)

6ـ سرهنگ دوم صالح فلیح الساعدی (عضو ستاد ارتش)

و تعداد دیگری از افسران برجسته.

همه این افراد قربانی جاه‌طلبی و شک و شبهه صدام شدند که با هیچ کدام از قوانین و مقررات حزب و ارتش نیز مطابقتی نداشت؛ در حالی که پرونده این افراد نشان می‌داد که برای به قدرت رساندن صدام از هیچ کوششی فروگذار نکرده بودند.

این حوادث، تغییر و تحولات عمده‌ای را در ارتش به وجود آورد که یکی از آنها ارتقای درجه «عدنان خیرالله» به سرلشکری ستاد و انتصاب او به سِمت وزارت دفاع بود. البته این سِمت‌ها و نشان‌ها از شایستگی او ناشی نمی‌شد، بلکه تنها تکریتی بودن برای او کفایت می‌کرد. حال آن که علت مهم‌تری هم داشت، زیرا پسردایی صدام هم بود. از این تاریخ به بعد، دوران استیلای تکریتی‌ها بر مردم عراق شروع شد.

عراق، ارتش و دستگاه‌های کنترل آن

بدون شک هیچ کدام از واحدهای ارتش، لحظه‌ای نمی‌توانستند به دور از مراقبت‌های شدیدی که از مراکز مختلف هدایت می‌شد، به زندگی خود ادامه دهند؛ از وزارت دفاع که رأس ارتش بود تا کوچک‌ترین و بی‌اهمیت‌ترین واحد در دورافتاده‌ترین نقاط مرزی. برای انجام این کار، سازمان‌های مختلفی در درون ارتش به وجود آورده بودند و به وسیله آنها همه حرکات و سکنات افراد را دقیقاً کنترل می‌کردند و گزارش کار خود را به طور مرتب به مراکز بالاتر می‌فرستادند.

واحدهای امنیتی که برای انجام این مهم به وجود آمده بودند عبارت بودند از: «واحد امنیت ارتش»[1] و «واحد توجیه سیاسی»[2] که هر کدام موظف بودند تنها در حیطه واحد و یگان خود افراد را زیر نظر بگیرند، به این معنا که نمی‌توانستند در امور و احدهای دیگر مداخله کنند. اما از همه آنها مهم‌تر، سازمان به اصطلاح «جهاز حمایه ‌الخاص» بود که با آزادی عمل فوق‌العاده زیادی می‌توانست مستقیماً هر فرد مظنونی را صرف‌نظر از واحدش زیر نظر بگیرد. سازمان اخیر که تا حدی نیز پیچیده بود، خیلی سریع در دو جهت عمودی و افقی در ارتش رشد کرد. این سازمان گزارش‌های خود را مستقیماً به رئیس نظام می‌داد.[3]

ارتش و دایره توجیه سیاسی

هنگامی که نظام جای خالی یک دستگاه فرهنگی ـ سیاسی را در دل ارتش احساس کرد، بر آن شد تا برای القای نظرات فرهنگی ـ سیاسی خود به کلیه افراد نیروهای مسلح، تشکیلاتی را به راه بیندازند. از این‌رو دایره توجیه سیاسی را که مستقیماً زیر نظر وزیر دفاع عمل می‌کند، برای نیل به اهدافش ایجاد کرد. این واحدها معمولاً برای افراد یگان‌های مربوط جلساتی هفتگی را تشکیل می‌دهند که تمامی موضوعات مطرح شده در آن به یک چیز بازمی‌گردد که آن هم عبارت است از ستایش و تمجید از شخص صدام.