خبرهای ماه؛ مهر 1397

نشانه‌های فراوانی خاطره‌نگاری و ضرورت تدوین تاریخ شفاهی

مریم اسدی جعفری

09 آبان 1397

به گزارش سایت تاریخ شفاهی ایران، «خبرهای ماه» عنوان سلسله گزارشی در این سایت است. این گزارش‌ها نگاهی دارند به خبرهای مرتبط با موضوع سایت در رسانه‌های مکتوب و مجازی. در ادامه خبرهایی از مهر 1397 را می‌خوانید.

*چهارمین ویژه‌برنامه شب خاطره دفاع مقدس در حضور رهبر انقلاب، چهارم مهر 1397 در حسینیه امام خمینی^(ره) برگزار شد.

*دویست‌ونودوپنجمین برنامه شب خاطره، پنجم مهر 1397 در سالن سوره حوزه هنری برگزار شد. در این برنامه حسین رضایی، سید احمد موسوی، غدیرعلی سرامی، علی ‌شاه‌‌نظری و محمود نجیمی به بیان خاطرات خود از عملیات کربلای3 پرداختند.

*محمدقاسم فروغی، دبیر هجدهمین دوره جایزه کتاب سال دفاع مقدس از برگزاری جلسه‌ای با مسئولان سازمان اسناد و کتابخانه ملی خبر داد و افزود: «در این نشست مقرر شد، نشست‌های تخصصی در حوزه پژوهش، تاریخ شفاهی و مستندنگاری دفاع مقدس در مرکز اسناد کتابخانه ملی برگزار شود. این نشست‌ها با مشارکت دبیرخانه کتاب سال دفاع مقدس و کتابخانه ملی برگزار خواهد شد.»

*فیلم سینمایی «بیست‌وسه نفر» به کارگردانی مهدی جعفری و تهیه‌کنندگی مجتبی فرآورده به مرحله تولید رسید. این فیلم، بر اساس کتاب «آن بیست‌وسه نفر» ساخته می‌شود که روایت گروهی از رزمندگان ایرانی است که در جریان جنگ ارتش صدام علیه ایران در سال ۱۳۶۱ به اسارت نیروهای عراقی درآمدند.

*سید قاسم یاحسینی، نویسنده، درباره سوق حوزه ادبیات به سمت خاطره‌نویسی سخن گفت و افزود که به دلیل فراوانی راوی و خاطره‌گو در حوزه دفاع مقدس، وضع به گونه‌ای شده که تعداد کتاب‌های خاطره بسیار است.

*عبدالرحیم سعیدی‌راد شاعر دفاع مقدس، در یکی از برنامه‌های مربوط به هفته دفاع مقدس در رادیو گفت‌وگو، با اشاره به کتاب خاطراتش با عنوان «جشن پتو» گفت: «دوست رزمنده‌ای داشتیم که بین بچه‌های جبهه به زورو معروف شده بود و به طور شبانه و مخفی لباس‌های کثیف رزمندگان را می‌شست.»

*خبرگزاری ایرنا در گزارشی، به بررسی کتاب «پایی که جا ماند» پرداخت.

*سید محمد طباطبایی در یادداشت ارسالی به خبرگزاری ایسنا از «بی‌توجهی به خاطرات مردم در خاطره‌نگاری جنگ» نوشته است.

*گلعلی بابایی در کتاب «رؤیای آمریکایی» به خاطرات یکی از افسران لشکر ۳ زرهی ارتش صدام از آغاز حمله عراق به ایران پرداخته است.

*خبرگزاری تسنیم در گزارشی، مروری بر کتاب‌های خاطرات فرماندهان و رزمندگان نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران داشت.

*جواد کلاته عربی» نویسنده دفاع مقدس، حال و هوای خود از دیدار با رهبر انقلاب را روایت کرد.

*جمع‌آوری اطلاعات برای تدوین و انتشار کتاب «تاریخ شفاهی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات» از ابتدای مهر ماه آغاز شد. قرار است، بیش از 50 نفر از پیشکسوتان، مدیران ارشد سابق و کنونی و وزرای بعد از انقلاب، فرازهایی از خاطرات و تجربه‌های مدیریتی خویش در دوران انقلاب، جنگ، سازندگی، تحریم و شرایط سخت مدیریتی را تشریح کنند.

*حسنعلی ابراهیمی سعید، سروان بازنشسته نیروی زمینی ارتش که به عنوان شکارچی تانک‌های دشمن در دوران دفاع مقدس شناخته می‌شود، از خاطراتش درباره جنگ تحمیلی ارتش صدام علیه جمهوری اسلامی ایران گفت.

*باشگاه خبرنگاران جوان، در گفت‌وگو با سردار نائینی، رئیس مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، به فعالیت‌های این مرکز در حوزه تاریخ شفاهی و کتاب‌های روزشمار جنگ پرداخت.

*سید ‌عباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی پس از انتشار تقریط رهبر انقلاب بر کتاب «فرنگیس» در توئیتی نوشت: «فرنگیس چون کتاب «دا» روایت ویژه از روزهای نخست جنگ است. «دا» از خرمشهر و «فرنگیس» از روستایی مرزنشین از استان کرمانشاه. دفاع مقدس در تابلوی زنانه تصویری دگر دارد‌، تلخی و ترشی جنگ را ملس می‌کند. فرنگیس با تقریظ رهبری فرصت خواندن‌های جدید یافت. به خانم فتاحی [نویسنده کتاب] تبریک می‌گویم.»

*مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، پروژه ثبت و نگارش کتاب تاریخ شفاهی سردار محسن پاکیاری از فرماندهان دوران دفاع مقدس را در دستور کار خود قرار داد.

*سعید عاکف در صحبت‌هایش از روزی گفت که به توصیه عمومی رهبر انقلاب، وارد حوزه ثبت خاطرات جنگ شد.

*انتشارات سوره مهر تاکنون، بیش از 200هزار نسخه از کتاب «دختر شینا» شامل خاطرات زنده‌یاد قدم‌خیر کنعانی را منتشر کرده است. همچنین کتاب «خاطرات سفیر» نوشته نیلوفر شادمهری را به چاپ سی‌وهشتم رسانده است.

*روح‌الله ایرانمهر، مدیر هنری و امور سینمایی اداره‌کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس مازندران از آغاز ضبط برنامه تاریخ شفاهی، با موضوع بازخوانی نقش گردان‌های لشکر ویژه 25 کربلا در دفاع مقدس خبر داد و اظهار داشت: «ضبط این برنامه از 18 مهر ماه با موضوع گردان امام محمد باقر^(ع) آغاز شد و با هدف تهیه 60 ساعت مصاحبه تا پایان سال ادامه خواهد داشت.»

* ترجمه انگلیسی کتاب «اقلیم خاطرات» با عنوان «زندگی من» و شامل خاطرات دکتر فاطمه طباطبایی، همسر مرحوم حجت‌الاسلام و المسلمین سید احمد خمینی، توسط انتشارات پژوهشکده امام خمینی^(س) و انقلاب اسلامی به چاپ رسید.

*حجت‌‌الاسلام والمسلمین سعید فخرزاده، مسئول واحد تاریخ شفاهی دفتر ادبیات انقلاب اسلامی حوزه هنری معتقد است: «در حوزه خاطره‌نگاری و تاریخ شفاهی از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، کار خاصی صورت نگرفته و بهتر است که بگویم، نقشی نداشته است. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این حوزه واقعاً فعالیتی نکرده است و تصور می‌کنم اولویت‌های دیگری در این حوزه دارد.»

*محسن هاشمی، فرزند مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی درباره آثار او گفت: «مرحوم هاشمی از سال 1360 خاطرات مکتوب دارند. برای هر روز یک صفحه نوشته‌اند. پس از سال 60 تا سال 95 ما الان 35 دفترچه تقویم مکتوب از ایشان داریم که اینها موجود است و با دست خط خودشان هم است و من هم این را کاملاً حفظ کرده‌ام، طوری که سالم بمانند، مشکلی پیش نیاید و خراب نشوند و در نهایت در اختیار مردم قرار بگیرد.»

*در نشست اتاق فکر جشنواره سفرنامه و خاطره‌نویسی رضوی اعلام شد، تاکنون 280 اثر به این جشنواره ملی ارسال شده که این آثار شامل سفرنامه، خاطره و بخش ویژه اربعین است. 25 آبان ‌ماه، آخرین مهلت ارسال آثار اعلام شده است.

*مرکز اسناد انقلاب اسلامی، به مناسبت چهارمین سالگرد درگذشت رئیس فقید مجلس خبرگان رهبری، برش‌هایی از کتاب خاطرات آیت‌الله مهدوی‌کنی را منتشر کرده است.

*سعیده حسینجانی، مدیر مرکز ترجمه حوزه هنری گفت: «کتاب فرنگیس، نوشته مهناز فتاحی، از جمله کارهای در دست ترجمه این مرکز است. ترجمه انگلیسی این کتاب، دو سال پیش انجام شد و بعد از آن ترجمه اردو این اثر، امسال به اتمام رسیده و قرار است منتشر شود. در حال حاضر ترجمه کُردی کُرمانجی از این اثر نیز در دست انجام است و مراحل نهایی کار را پشت سر می‌گذارد.»

*محمد حمزه‌زاده، رئیس سازمان سینمایی حوزه هنری از تولید فیلم بر اساس آثار شاخص دفاع مقدس خبر داد و گفت: «از حدود پنج سال پیش، این سازمان بخشی را به نام مرکز تولید متن تاسیس کرده که به اقتباس از آثار ادبی و تاریخ شفاهی انقلاب و دفاع مقدس می‌پردازد. در حال حاضر هشت فیلمنامه آماده از آثار انتشارات سوره مهر در این بخش وجود دارد که در صورت تامین سرمایه، تولید فیلم این آثار نیز شروع خواهد شد.»

*کتابهای «قرعه‌ای از آسمان» روایت زندگی شهید عمار بهمنی و «سربلند» روایت زندگی شهید محسن حججی، سوم مهر در پاتوق کتاب تهران رونمایی شدند. آیین رونمایی و بازخوانی کتاب‌های «عکس‌های آفتابی» اثر ابوالفضل کارآمد و «اردوگاه اطفال» نوشته احمد یوسف‌زاده هم سوم مهر در دانشگاه شهید باهنر کرمان برگزار شد. کتاب‌های «زیباتر از نسرین» به قلم سهیلا علوی‌زاده، «حلوای عروسی» نوشته فاطمه دانشور جلیل، «ناآرام» اثر معصومه خسروشاهی، «آمبولانس پنج ضلعی» نوشته قدسیه پایینی و «هتل نیوسایت» به قلم ابوالقاسم وردیانی نیز سوم مهر به همت انتشارات روایت فتح رونمایی شدند.

*کتاب «در پرتگاه حادثه» شامل زندگینامه اکبر اعتماد، بنیان‌گذار سازمان انرژی اتمی ایران بر اساس مصاحبه تاریخ شفاهی با او، چهارم مهر در سرای اهل قلم معرفی و بررسی شد.

*سی‌اُمین گردهمایی فرماندهان مهندسی رزمی جنگ جهاد، پنجم مهر در سالن همایش خوشه وزارت جهاد کشاورزی برگزار و از شش اثر جدید در حوزه پشتیبانی و مهندسی جنگ جهاد سازندگی رونمایی شد. «سنگرسازان شاهد: روایتی از شهدای پشتیبانی مهندسی یزد» و «جلوتر از تانک: خاطرات جانبازان پشتیبانی مهندسی از جهادگران خراسان جنوبی» از جمله این آثارند.

*کتاب «فرمانده عتیق» شرح حال و خاطرات مادرِ شهید مجید عتیقی‌نژاد، هفتم مهر در فرهنگسرای سرو تهران رونمایی شد.

*هفتمین مراسمِ پاسداشتِ ادبیاتِ جهادِ مقاومت، هشتم مهر ماه با رونمایی از تقریظ مقام معظم رهبری بر کتاب «فرنگیس» برگزار شد. پس از برگزاری این مراسم، فرنگیس حیدرپور راوی کتاب «فرنگیس» و مهناز فتاحی نویسنده‌ این کتاب با رهبر انقلاب دیدار کردند.

*آیین معرفی 21 عنوان از تازه‌های نشر موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس،‌ نهم مهر در این موزه برگزار شد. «مهماتی که در سینه‌ها نشست: خاطرات سرهنگ علی ‌اکبری‌پور» و «روزگار سورکوه بانه: تاریخ شفاهی سرهنگ فتح‌الله صالحی» از جمله این آثارند.

*نشست «تاریخ شفاهی بانکداری بدون ربا» نهم مهر با سخنرانی «حسن طاهردل» معاون سابق وزارت امور اقتصاد و دارایی و مصاحبه شونده تاریخ شفاهی، «علی اصغر سعیدی» دانشیار دانشگاه تهران و مدیر گروه برنامه‌ریزی اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد.

*نشست نقد کتاب «ملاصالح» نوشته رضیه غبیشی، دهم مهر به همت اداره کتابخانه‌های عمومی شهرستان سرخه و با همکاری بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس استان سمنان و انجمن رسالت قلم سرخه، در سالن اجتماعات اداره آموزش و پرورش این شهرستان برگزار شد.

*نشست «ضرورت‌های تدوین تاریخ شفاهی صنعت فرش ایران» شانزدهم مهر در تالار پرهام آرشیو ملی ایران برگزار شد.

*«پرویز خرسند» نویسنده ۷۸ ساله و دوست دکتر علی شریعتی، 16 مهر در برنامه «شوکران» که از شبکه چهار سیمای جمهوری اسلامی ایران پخش می‌شود حضور پیدا کرد و سخن گفت.

*آیین نقد و بررسی کتاب «چشم لشکر» از سلسله ‌نشست‌های سه‌شنبه‌های کتاب، هفدهم مهر با حضور سردار علی‌اکبر پاشا، جواد کامور بخشایش، غلامرضا عزیزی و ابکایی، مصاحبه‌گر کتاب در سالن قصر شیرین موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس برگزار شد.
*کتاب «تنها زیر باران» روایت زندگی شهید مهدی زین‌الدین، 18 مهر به همت مؤسسه فرهنگی حماسه ۱۷ در خانه‌موزه شهیدان زین‌الدین در قم رونمایی شد. این کتاب، حاصل ۱۰۰ مصاحبه با نزدیکان و دوستان این شهید است.

*حسین دهباشی، هجدهم مهر در نشست علمی «تاریخ شفاهی حوزه علمیه، سبک‌ها و الگوها» که در ساختمان انجمن‌های علمی حوزه برگزار شد، اظهار داشت: «یکی از مشکلات انتقال بحث تاریخ شفاهی این است که تاریخ شفاهی به زبان انگلیسی متولد شده و وقتی می‌خواهیم آن را وارد فرهنگ دیگری کنیم، سخت است که مدعی باشیم تمام تجربه را انتقال داده است. حتی اگر مقید باشید به آنچه در محیط اصلی شکل‌ گرفته و ظریف‌کاری‌ها را رعایت کنید.»

*نشست نقد و بررسی کتاب «روایتی از زندگی و زمانه آیت‌الله بهشتی» و گفت‌وگو درباره چالش‌های تاریخ‌نگاری معاصر، نوزدهم مهر با سخنرانی جعفر شیرعلی‌نیا و سید علیرضا بهشتی، در کافه کتاب آفتاب مشهد برگزار شد.

*مراسم بزرگداشت تقریظ مقام معظم رهبری بر کتاب «فرنگیس»، 24 مهر در سینما آزادی کرمانشاه برگزار شد. مهناز فتاحی نویسنده کتاب «فرنگیس» در این مراسم گفت: «دیدن تندیس زن تبر به دست در پارک شیرین کرمانشاه، برایم تکلیفی شد که خاطرات این شیرزن را بنویسم و با قلمم ادامه دهنده راه فرنگیس و تبرش باشم.»

*مراسم رونمایی کتاب «به سفارش مادرم» 27 مهر در شهر کتاب دانشگاه، به همت انتشارات به‌نشر برگزار شد. این کتاب شامل 23 روایت از مواجهه نویسنده و تیم عکاسان به سرپرستی وهب رامزی با زائران و راهپیمایان اربعین حسینی است.

*مجموعه ۵ جلدی کتاب «مهاجران» شامل روایت‌هایی از زندگی شهیدان قرآنی فاجعه منا «محسن حسنی کارگر»، «حاج حسن دانش»، «فؤاد مشعلی»، «محمدسعید سعیدی‌زاده» و «ملاامین باوی» است. مهدی شریفی، مدیر خانواده هنری تبلیغی عقیق و دبیر مجموعه مهاجران، در مصاحبه با خبرگزاری مهر درباره این مجموعه توضیح داد.

*خبرگزاری کتاب با محسن طائب، مدیر انتشارات پیدایش گفت‌وگو کرد تا خاطرات او مطرح شود.

*۱۹ سال از درگذشت عبدالحسین زرین‌کوب می‌گذرد. خبرگزاری ایسنا به همین مناسبت، پای حرف‌های «عظیم زرین‌کوب» برادر عبدالحسین زرین‌کوب نشست. در این گفت‌وگو «حبیب‌الله شریفی» یکی از شاگردان و دوستان عبدالحسین زرین‌کوب نیز حضور داشت.

*کتاب «سربازان نیار» بر اساس خاطرات کلام‌الله اکبرزاده و به قلم ساسان ناطق، از سوی انتشارات سوره مهر راهی بازار نشر شده است. خبرگزاری کتاب در مصاحبه با ساسان ناطق، چگونگی خلق این اثر و فضای شکل‌گیری چنین آثاری در کشور را ترسیم کرده است.

*«محمدعلی جعفری» نویسنده آثاری همچون «عمار حلب»، «سر دلبری»، «خانه مغایرت» و «شغل شریف» در مصاحبه با خبرگزاری فارس، از نگارش خاطرات شهدای مدافع حرم، به‌خصوص شهید محسن حججی گفت.

*محمدکاظم انبارلویی، سردبیر پیشین روزنامه رسالت در گفت‌وگوی خود با «پروژه تاریخ شفاهی ایرنا» از سرگذشت این روزنامه گفت.

*«کتیبه‌ای بر آسمان» خاطرات زنده‌یاد امیر خلبان اکبر صیاد ‌بورانی، یکی از خلبانان دوران دفاع مقدس، توسط انتشارات سوره مهر وارد بازار نشر شده است. وی در یکی از پروازها در سال 1359 هواپیمایش مورد اصابت موشک‌های دشمن قرار گرفت و سقوط کرد. صیاد بورانی بیش از 10 سال از عمر خود را در اردوگاه‌های رژیم بعثی سپری کرد. مصاحبه و نگارش این اثر را میرعمادالدین فیاضی برعهده داشته است. کتاب «سالار تکریت» نوشته مصطفی زمانی‌فر نیز با مجموعه‌ای از خاطرات ۳۰ ماه اسارت جوان ۱۸ ساله‌ یزدی به نام سید حسین سالاری در اردوگاه ۱۱ تکریت رژیم بعث عراق، به همت انتشارات سوره مهر به چاپ رسیده است.

*«از دشت لیلی تا جزیره مجنون» تازه‌ترین اثر دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی، به قلم محمدسرور رجایی، نویسنده و شاعر افغانستانی منتشر شد. رجایی با ارائه مستندات تصویری، خاطرات رزمندگان افغانستانی دفاع مقدس را روایت می‌کند و به گفته نویسنده آن، تحقیق و پژوهش آن، 10 سال طول کشیده است.

*کتاب «اسطوره و نماد در ادبیات و هنر: گفت‌وگو با جلال ستاری» از سوی نشر چشمه روانه کتابفروشی‌ها شده است. در این کتاب، ابوالقاسم اسماعیل‌پور مطلق و فروغ اولاد، گفت‌وگوهای مفصلی با ستاری درباره سویه‌های نمادین اسطوره و نماد و تاثیر آن در ادبیات، هم شعر و هم ادبیات داستانی و همچنین هنر شامل هنر نقاشی، حوزه نمایشنامه و سینما داشته‌اند.

*کتاب «خانه دور: ناگفته‌هایی از زندگی فروغ فرخزاد» به کوشش عسل همتی، با هدف آشنایی با زندگی فروغ فرخزاد تدوین و از سوی انتشارات شمشاد روانه بازار کتاب شده است. نویسنده تلاش کرده تا به زندگی فرخزاد از زاویه‌های جدید بپردازد؛ از این رو نویسنده به گفت‌وگو با فرزند،‌‌ خواهر و برخی از دوستان و نزدیکان فروغ پرداخته است.

*کتاب «دارساوین» شامل یادداشت‌های روزانه فتح‌الله جعفری مربوط به سال‌های 1352 تا 59 همراه با توضیحات تکمیلی و شرح وقایع است. کار انجام مصاحبه‌ها و تدوین این کتاب را سعید علامیان انجام داده و سوره مهر آن ‌را منتشر کرده است.

*کتاب «تاریخ شفاهی اسیرداری: میهمانان ناخوانده» نوشته نسرین نگاهبان، شامل خاطرات 20 راوی است که در سمت‌ها و پست‌های مختلف به نوعی با اسیران جنگی عراق در تماس بوده‌اند؛ از افراد عضو کمیسیون اسرای عراقی گرفته تا اعضای کمیته‌های زیرمجموعه آن و نیز فرماندهان اردوگاه‌های اسرا و نیز اسقفی از کلیسای آشوری‌های تهران. این کتاب را سازمان اسناد و مدارک دفاع مقدس بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس منتشر کرده است.

*کتاب «گذر ایّام»، شامل خاطرات فریده مصطفوی، دختر امام خمینی^(ره)، به همت انتشارات عروج منتشر شد. این کتاب که خاطرات دومین دختر امام را از مراحل مختلف زندگی با تمرکز بر شخصیت رهبر کبیر انقلاب اسلامی روایت می‌کند، حاصل ده‌ها ساعت جلسه صمیمانه فریده مصطفوی با خواهرزاده‌اش، حجت‌الاسلام مسیح بروجردی است.

*دفتر نخست از مجموعه کتاب‌های «تاریخ شفاهی مدیران ارشد صنعت نفت» با عنوان «همسفران ققنوس: خاطرات پیشکسوتان صنعت نفت در 8 سال دفاع مقدس» به همت ستاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس وزارت نفت به چاپ رسیده است. تنظیم محتوای این اثر به قلم فاطمه ترکچی صورت گرفته و مدیریت و نظارت بر محتوا نیز بر عهده سید هاشم هوشی‌سادات بوده است.
*همزمان با سومین سالگرد شهادت شهید مدافع حرم «مصطفی صدرزاده»، کتاب «در مکتب مصطفی» منتشر شد. این کتاب، جستارى درباره سیره تربیتى شهید صدرزاده، به‌ عنوان الگوی تربیت نیروی انسانی در تشکل‌های مردمی است که در واحد تاریخ شفاهی دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی تهیه شده است. مصاحبه‌های این کتاب توسط محمدمهدی رحیمی و تحقیق و تالیف آن توسط جمال یزدانی صورت گرفته است.
*کتاب «خاطرات پزشک مخصوص صدام» نوشته علاء بشیر، پزشک مخصوص صدام حسین، به دو زبان نروژی و عربی از سوی انتشارات دارالشروق قاهره منتشر شده و 17 انتشارات دیگر در دنیا نیز آن‌ را ترجمه و منتشر می‌کنند. این کتاب حاضر به همت احسان بالانی به فارسی ترجمه و از سوی انتشارات الماس پارسیان، چاپ شده است.

*جلد هشتم مجموعه «شهدا زنده‌اند» با عنوان «بهشت در همین حوالی است»، زندگینامه سه برادر شهید، عبدالله، محمدصادق و مهدی مداح را شامل می‌شود. گردآوری اطلاعات و مصاحبه‌های این کتاب را زینب کاکوند انجام داده و به قلم سعیده اصلاحی تدوین شده است. مؤسسه فرهنگی هنری قدر ولایت، ناشر این کتاب است.