خبرهای ماه؛ شهریور 1397

تاریخ شفاهی؛ نوبنیاد و یکی از منابع شناخت

مریم اسدی جعفری

04 مهر 1397

به گزارش سایت تاریخ شفاهی ایران، «خبرهای ماه» عنوان سلسله گزارشی در این سایت است. این گزارش‌ها نگاهی دارند به خبرهای مرتبط با موضوع سایت در رسانه‌های مکتوب و مجازی. در ادامه خبرهایی از شهریور 1397 را می‌خوانید.

*دویست‌نودوچهارمین برنامه شب خاطره اول شهریور 1397 در تالار سوره حوزه ‌هنری برگزار شد. در این برنامه حجت‌الاسلام والمسلمین علی شیرازی، مجتبی جعفری و محسن فلاح به بیان خاطرات خود از مدافعان حرم و دوران اسارت دز سال‌های جنگ تحمیلی ارتش صدام علیه جمهوری اسلامی ایران پرداختند.

*حوزه هنری استان‌های اصفهان، یزد، زنجان، آذربایجان شرقی، قم، قزوین، خراسان شمالی و رضوی در شهریور ماه، شب خاطره برگزار کردند. همچنین حوزه هنری استان‌های اصفهان، کردستان، کرمان و خراسان شمالی، میزبان کارگاه‌های آموزشی تاریخ شفاهی بودند.

*سردار علیرضا رفاهیت، رئیس ستاد لشکر ۱۹ فجر در اواخر جنگ تحمیلی، به عنوان مجری طرح تاریخ شفاهی سردار محمد نبی رودکی، فرمانده لشکر ۱۹ فجر در زمان دفاع مقدس گفت: «تاریخ شفاهی سردار رودکی از آذر سال ۱۳۹۵ کلید خورده و در این دو سال، ۲۸ جلسه تاریخی شفاهی با ایشان برگزار شده و دو جلسه دیگر باقی‌ مانده است.»

*سردار رضا محمدی‌نیا، مسئول تبلیغات قرارگاه حمزه و فرمانده سپاه سلماس در دوران دفاع مقدس درباره اهمیت ثبت تاریخ شفاهی گفت: «امروز در بسیاری از عرصه‌ها به‌ویژه فضای مجازی این شبهه را مطرح می‌کنند که اساساً چرا جنگ کردیم؟ و خیلی از وقایع را به شکل واژگون مطرح می‌کنند. بی‌تردید بهترین افراد برای پاسخ به این شبهات و سؤالات کسانی هستند که در جنگ حضور داشتند و تاریخ شفاهی جنگ این فرصت را ایجاد می‌کند.»

*دومین همایش ملی تاریخ شفاهی دفاع مقدس 26 آذر و همزمان با هفته پژوهش، به میزبانی سازمان اسناد و مدارک دفاع مقدس برگزار می‌شود. اولین جلسه هماهنگی این همایش با حضور نمایندگان 29 سازمان کشوری و لشکری، چهارم شهریور در سالن شهدای موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس برگزار شد. همچنین محورهای فراخوان ارسال مقالات با رویکرد روش‌شناسی تاریخ شفاهی و توجه به فضای مجازی معین شد.

*حسن طاهری، سردبیر روزنامه «19 دی» در نشست شورای دبیران خبرگزاری حوزه اظهار داشت: «تاریخ شفاهی در حوزه علمیه گردآوری نشده و این یکی از کارهای به زمین مانده است که ضرورت آن را باید خبرگزاری حوزه به مدیران و مسئولان منتقل کند.»

*تاکنون 46 هزار نسخه از کتاب «سرباز کوچک امام^(ره)» در بازار نشر توزیع شده است.

*رهبر انقلاب اسلامی آیت‌الله سید علی خامنه‌ای، در دیدار با اعضای مجلس خبرگان رهبری، روایتی از یک کتاب را مطرح کردند که در آن به عروسی دو جوان دهه هفتادی اشاره داشت.

*همایش ملّی «بعثت انقلاب اسلامی» نیمه دوم بهمن 1397 به مناسبت چهلمین سالروز پیروزی انقلاب اسلامی با همکاری مراکز و مؤسسات علمی کشور برگزار می‎شود. «سویه‎ها و گونه‎شناسی تاریخ‎نگاری انقلاب اسلامی»، «تاریخ محلی انقلاب اسلامی (شهرستان‎ها، محلات و روستاها)، نقد و ارزیابی عملکرد مؤسسات و مراکز تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی، از جمله محورهای همایش هستند.

*سردار بهمن کارگر، رئیس بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس از تدوین تاریخ شفاهی پیشکسوتان دفاع مقدس خبر داد و افزود: «در طول 20 سال گذشته، فقط 700 کتاب در این عرصه چاپ شده بود. اما با یک کار جهادی طی دو سال گذشته حدود 7 هزار عنوان کتاب به چاپ رساندیم.»

*علی واحد، مدیرکل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس استان اردبیل در همایش پیشکسوتان و رزمندگان دفاع مقدس در اردبیل، به همکاری 25 نویسنده در قالب نهضت تاریخ شفاهی اشاره کرد و گفت: «قصد داریم، پنج عنوان کتاب تاریخ شفاهی با محوریت عملیات بیت‌المقدس و مرصاد و تبیین نقش یگان‌ها به ویژه گردان قاسم در عملیات‌هایی همچون والفجر 8، کربلای 4 و5 و بدر تدوین کنیم.»

*قاسم محمدی، مدیرکل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع‌مقدس استان زنجان، از گردآوری بیش از ۱۰ جلد تاریخ شفاهی مربوط به رزمندگان زنجانی خبر داد و تاکید کرد: «کمیته پیشکسوتان دفاع‌مقدس تشکیل شده و بیش از 950 ساعت مصاحبه با اعضای این کمیته ضبط شده است.»

*اسماعیل دمیرچی، پیشکسوت صنعت چاپ، 16 شهریور در سن 85 سالگی درگذشت. محمدهاشم اکبریانی، مسئول پروژه مجموعه تاریخ شفاهی صنعت نشر کشور کشور گفت: «حدود سه ساعت مصاحبه با زنده‌یاد دمیرچی در طول سه هفته انجام شد که اکنون در مرحله پیاده‌سازی مصاحبه هستیم.» نصرالله حدادی، پژوهشگر تاریخ شفاهی نشر هم درباره مرحوم اسماعیل دمیر‌چی و حسرت فرصت‌های از دست رفته نوشت.

*علیرضا تکلو، مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی منطقه غرب کشور گفت: «تاکنون با ۲۷۷ نفر از مفاخر و شخصیت‌های مطرح ۵ استان مصاحبه تاریخ شفاهی انجام شده است. چاپ ۳ عنوان کتاب با عنوان‌های «در پرتگاه حادثه» زندگینامه و خاطرات دکتر علی اکبر اعتماد، «فرهنگ عامیانه مردم همدان» به روایت میرزا علی اکبر محمدی وثاق و «گردش تصویر» شامل زندگینامه و خاطرات مسعود جعفری جوزانی حاصل فعالیت این مجموعه است.»

*کمیته ملی المپیک با حمایت و همکاری وزارت ورزش و جوانان و کمیته پارالمپیک با تشکیل شورای سیاستگذاری تاریخ شفاهی ورزش ایران به جمع‌آوری اسناد، اطلاعات،عکس و فیلم ورزش ایران می‌پردازد.

*محمد پرحلم، معاون فرهنگی حوزه هنری گیلان از انتشار خاطرات 2 نفر از تکاوران نیروی دریایی و همرزمان شهید مصطفی چمران خبر داد.

*افشین یکتایی، کارگردان فیلم «تاریخ شفاهی ۹۰ سال سینما و سینماداری در شیراز» گفت: «در قالب فیلم، سینما و سینماداران را در سال ۱۳۸۶ تا 1388 به تصویر کشیدم. من از اشخاصی فیلم گرفتم که اینک درگذشته‌اند و چهره در نقاب خاک کشیده‌اند.»

*سردار مرادعلی محمدی، مدیرکل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس کرمانشاه، 19 شهریور در همایش نکوداشت پیشکسوتان جهاد و مقاومت گفت: «در راستای تدوین تاریخ شفاهی جنگ، تاکنون هزار ساعت مصاحبه با پیشکسوتان دفاع مقدس در استان انجام گرفته که حاصل آن تدوین 10 کتاب بوده است.»

*یدالله ایزدی، مدیر تاریخ شفاهی نظامی مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس اظهار داشت: «آثار مرکز، تاریخی و مستند هستند. به همین دلیل پژوهش از امتیازات این کارها و مقدمه فعالیت تاریخ شفاهی مرکز و از اصلی‌ترین بخش‌های آن است.»

*سردار علی فضلی، فرمانده لشکر 10 سیدالشهدا^(ع) در دوران دفاع مقدس تاکید کرد: «در گذشته تصور می‌کردم بیان خاطرات و تاریخ شفاهی، نوعی خودنمایی باشد و شاید ارزش و اجر و ثواب کارمان از دست برود، به همین دلیل خیلی رغبت به بیان خاطرات خود نداشتم. تاریخ شفاهی فرماندهان دوران دفاع مقدس، الگویی است که در میدان عمل به آن رسیدیم.»

*۲۴ شهریور، نوزدهمین سالگرد درگذشت عبدالحسین زرین‌کوب تاریخ‌نگار بود. به همین مناسبت، برادر او، عظیم زرین‌کوب و حبیب‌الله شریفی از دوستان زرین‌کوب در گفت‌وگوهایی، خاطراتی از آن مرحوم گفتند.

*سعید عاکف، نویسنده کتاب «خاک‌های نرم کوشک» گفت: «به زودی چاپ دویست‌و‌دوازدهم این کتاب منتشر می‌شود.»

*محمدقاسم فروغی، دبیر هجدهمین دوره انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس به مرور وضعیت کنونی داوری در این دوره پرداخت و گفت: «آثار رسیده به گروه تاریخ شفاهی از 31 عنوان در دوره هفدهم به 19 عنوان در این دوره کاهش پیدا کرده است.»

*محمد قاسمی‌پور، مدیر دفتر پایداری اداره‌کل امور استان‌ها و مجلس حوزه هنری در نشست دو روزه معاونان فرهنگی مراکز استانی حوزه هنری در اصفهان (چهارم و پنجم شهریور) گفت: «روش تاریخ شفاهی، نوبنیاد است و ما سعی کردیم مهارت تخصصی افراد را در این زمینه افزایش دهیم. خاطرات شفاهی، زندگینامه، سفرنامه، یادداشت‌های روزانه، خاطرات خودنوشت، خاطرات کوتاه و بلند می‌تواند در دایره موضوعات ما قرار گیرد.» همچنین کارگاه آموزشی «چگونگی نقد خاطره شفاهی دفاع مقدس» یازدهم شهریور با سخنرانی محمد قاسمی‌پور و تعدادی از نویسندگان و اهل قلم در حوزه هنری خراسان شمالی برگزار شد. قاسمی‌پور در این کارگاه به تبیین تفاوت تاریخ شفاهی و خاطره شفاهی پرداخت و گفت: «در حال حاضر 99 درصد آثاری که در قالب تاریخ شفاهی منتشر می‌شوند، خاطره شفاهی هستند.»

*سازمان حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس ارتش جمهوری اسلامی ایران، ششم شهریور میزبان نشست «عملکرد رزمندگان اسلام در سه ماهه اول سال 66» بود. این موضوع با توجه به تاریخ شفاهی و گزارش‌های روزانه یگان‌های مختلف ارتش مورد بحث و بررسی قرار گرفت و درباره عملیات‌های مهمی همچون کربلای 8، 9، 10، فتح 5 و نصرت 2 صحبت شد.

*«نشست هم‌اندیشی تاریخ شفاهی دفاع مقدس» سیزدهم شهریور در یاسوج برگزار شد. امیرعباس آسمند، مدیرکل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس کهگیلویه و بویراحمد در این نشست اظهار داشت: «یکی از آسیب‌هایی که حوزه دفاع مقدس را تهدید می‌کند، فراموشی خاطرات برخی رزمندگان ما به علت بالا رفتن سن آن‌هاست که تدوین تاریخ شفاهی می‌تواند بقیه خاطرات را از گم شدن در گذر زمان حفظ کند.»

*کارگاه یک‌روزه و تخصصی «ظرایف و تکنیک‌ها، از مصاحبه تا تدوین» چهاردهم شهریور به همت واحد آموزش و پژوهش حوزه هنری استان اصفهان و با حضور مرتضی سرهنگی، مؤسس دفتر ادبیات و هنر مقاومت و ساسان ناطق، نویسنده در خانه هنرمندان حوزه هنری اصفهان تشکیل شد.

*حاصل مکتوب و مصور پروژه «تا هفت خانه آن‌ورتر» با حضور صابر ابر، بازیگر سینما و پدیدآورنده و مدیر هنری پروژه، تعدادی از هنرمندان و جمعی از مادربزرگ‌های همراه در پروژه، 16 شهریور ماه رونمایی شد. در این پروژه 100 مادربزرگ از شهرها و روستاهای مختلف ایران انتخاب شدند تا به بهانه آشپزی، روایت و قصه خود را از زندگی و نسل‌شان بازگو کنند.

*آیین بزرگداشت چهل‌ونهمین سالگرد درگذشت جلال آل‌احمد، هجدهم شهریور در فرهنگسرای شفق در تهران برگزار شد. حسین میرزایی، رئیس پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در بخشی از این مراسم گفت: «خواندن کتابچه «یک چاه و دوچاله» را ضروری می‌دانم. این اثر اتوبیوگرافی و عصاره‌ای از فعالیت‌های جلال است که در آن، تاریخ چهل و چند ساله و فراز و فرودهایش را به اجمال آورده است. اما متاسفانه در ایران خیلی از این اتوبیوگرافی‌ها نداریم و به تاریخ شفاهی به عنوان یکی از منابع شناخت به شدت نیازمندیم.»

*اولین نشست از سلسله نشست‌های «زنان در جنگ هشت ساله ایران و عراق» با موضوع تجارب زیسته زنان از جنگ توسط حلقه مطالعات مسائل اجتماعی زنان انجمن جامعه‌شناسی ایران، روز شنبه ۲۴ شهریور با حضور الهام عدیمی، کارشناس ارشد علوم ارتباطات اجتماعی و عضو حلقه مطالعات مسائل اجتماعی زنان، مریم کاظم‌زاده، عکاس و خبرنگار جنگ و گلستان جعفریان، پژوهشگر و نویسنده حوزه جنگ، در سالن کنفرانس انجمن جامعه‌شناسی ایران برگزار شد.

*عبدالعظیم فریدون از بنیان‌گذاران انتشاراتی‌های مدرسه و محراب قلم محسوب می‌شود و مدتی هم مدیر انتشارات کانون پروش فکری کودکان و نوجوانان بوده است. او در مصاحبه‌ای، فرازونشیب‌های نشر کودک و نوجوان را مرور کرده است.

*خبرگزاری جمهوری اسلامی به تازگی «پروژه تاریخ شفاهی ایرنا» را آغاز کرده و در قالب آن گفت‌وگویی چهار ساعته با فضل‌الله صلواتی نخستین فرماندار اصفهان پس از انقلاب اسلامی را در دو بخش منتشر کرده است. مهاجری روزنامه‌نگار 65 ساله سوژه بعدی خبرگزاری ایرنا در پروژه تاریخ شفاهی بوده است. سومین مصاحبه شونده پروژه تاریخ شفاهی ایرنا ترقی یکی از اعضای جمعیت موتلفه اسلامی است. بخشی از گفت‌وگوی مقدم، یکی از منتقدان برنامه‌های اقتصادی حکومت پهلوی با «پروژه تاریخ شفاهی ایران دانشگاه هاروارد» نیز در خبرگزاری ایرنا منتشر شده است. گفت‌وگوی روزنامه ایران با عباسعلی کدخدایی هم منتشر شد که در آن از گذشته خود سخن گفته است.

*ماهنامه الکترونیکی تاریخ معاصر ایران با نام «دوران» در گزارشی با عنوان «تاریخ شفاهی جنگ تحمیلی» آورده است: «خاطرات شفاهی نخبگان، صاحب‌نظران و حتی مردم عادی، این امکان را به گردآورندگان آثار پژوهشی می‌دهد که ضمن انجام تحقیق، گام بلندی در نگهداری، حفظ و انتقال فرهنگ‌ها، سنت‌ها، آداب، رسوم و اطلاعات گوناگون بردارند و منابع شفاهی خام و با ارزش را جهت محققان آماده سازند.»

*شماره ۵۹ فصلنامه «نقد و بررسی کتاب تهران» منتشر شد. «خودنویس پارکرِ آقای بلادی»، «مرحوم جبار باغچه‌بان در شیراز» و «شرح زندگی و خدمات فرهنگی علی سامی» عنوان‌های مطالب بخش خاطرات فرهنگی این شماره فصلنامه‌اند.

*کتاب «میرزا رضا کرمانی به روایت پرویز خطیبی» از سوی انتشارات معین منتشر و روانه بازار کتاب شد. این اثر تلاش دارد تا به زندگی میرزا رضا کرمانی، با دید نزدیک‌تری به روایت نوه دختری او بپردازد.