در گفت‌وگو با علی ططری مطرح شد

کارنامه بخش تاریخ شفاهی کتابخانه مجلس

تاریخ شفاهی، مسیری برای آگاه‌سازی تاریخی

مریم اسدی جعفری

21 شهریور 1397

به گزارش سایت تاریخ شفاهی ایران، مجلس شورای اسلامی با کُرسی‌های نمایندگان منتخب مردم، رکن اصلی قانون‌گذاری در ایران و از گذشته تاکنون، شاهد فراز و فرودهای تاریخی زیادی بوده است. شخصیت‌های شناخته‌شده‌ای در بهارستان حضور داشته و از این روی، ثبت تاریخ شفاهی فعالان مجلس در دوران قبل و بعد از انقلاب، مدنظر پژوهشگران تاریخی قرار گرفته است.

علی ططری، مدیر مرکز اسناد کتابخانه مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با سایت تاریخ شفاهی ایران، درباره چگونگی شکل‌گیری بخش تاریخ شفاهی این مرکز اظهار داشت: «بخش تاریخ شفاهی مرکز اسناد کتابخانه مجلس، سال 1388 به پیشنهاد من و با موافقت حجت‌الاسلام رسول جعفریان، ریاست وقت کتابخانه مجلس راه‌اندازی شد. از آن سال تا امروز، فراز و نشیب‌های زیادی را پشت سر گذاشتیم. در طول سالیان گذشته از آن سال، 4 رئیس کتابخانه داشته‌ایم که هر یک سلیقه‌های مختلفی داشتند. برخی چندان تمایلی به فعالیت گسترده این واحد نداشتند، اما حجت‌الاسلام سید علی عماد، رئیس جدید کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس، حمایت بی‌شائبه‌ای از واحد تاریخ شفاهی دارند.»
وی ادامه داد: «در طول حدود 10 سال گذشته، حدود 70 مصاحبه با رجل پارلمان و افراد مرتبط با پارلمان انجام دادیم که اطلاعات مفیدی در اختیار ما قرار دادند. در این میان، حدود 54 نماینده زن و مرد بعد از انقلاب و تعداد کمی، نمایندگان قبل از انقلاب هستند. با برخی از این نمایندگان، در چندین جلسه مصاحبه شده است. چند نمونه هم با افراد خارج از مجلس مصاحبه داشتیم که مرحوم حسن رهاورد، نخستین دستیار علمی علامه دهخدا در نگارش «لغت‌نامه دهخدا» از جمله این افراد است. در واقع با پیشکسوتان حوزه اسناد و اهداکنندگان اسناد به مجلس نیز مصاحبه کرده‌ایم.»
این پژوهشگر و مدرس حوزه تاریخ، با اشاره به انعقاد تفاهم‌نامه با مراکز و مجموعه‌های تاریخ شفاهی تصریح کرد: «بر اساس این تفاهم‌نامه‌ها توانستیم فایل‌های صوتی و تصویری از مصاحبه شخصیت‌های مرتبط با پارلمان در داخل و خارج از کشور جمع‌آوری کنیم. در برهه‌ای از زمان، واحد تاریخ شفاهی مجلس را با چهار نفر کارشناس فعال کردیم اما به خاطر نظر مدیریت در سال‌های 1394 و 1395 تعطیل شد. مجدداً فعالیت خود را از سال 1396 آغاز کرده و تلاش می‌کنیم که یک پُست و جایگاه برای تاریخ شفاهی در مجموعه کتابخانه مجلس تعریف کنیم.»
ططری از رفع مشکلات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری در بخش تاریخ شفاهی مرکز اسناد کتابخانه مجلس در سال جاری خبر داد و افزود: «یک مشاور در حوزه تاریخ شفاهی به کار گرفته‌ایم که مشغول سازماندهی مجموعه آرشیوها و فایل‌های تاریخ شفاهی است. قصد داریم به سمتی برویم که اشاعه اطلاعات را از سال آینده آغاز کنیم. از این رو فعالیت‌هایمان گسترده و متنوع است. این در حالی است که توانستیم، میزبان یک همایش تاریخ شفاهی باشیم. امسال هم مجموعه مقالات هفتمین و هشتمین همایش تاریخ شفاهی را منتشر کردیم و بخشی از مجله بهارستان را به مقوله تاریخ شفاهی اختصاص داده‌ایم.»
مدیر مرکز اسناد کتابخانه مجلس شورای اسلامی در ادامه، مشکلات مدیریتی و تامین اعتبار را مهم‌ترین علت‌های روندِ کُند مصاحبه با نمایندگان مجلس ارزیابی کرد و گفت: «بسیار علاقه‌مند بودم که تلاش ما در طول 10 سال، بیشتر از این باشد. خوشبختانه ریاست کنونی کتابخانه با موضوع تاریخ شفاهی همراه است. اخیراً جلسه هیئت رئیسه انجمن تاریخ شفاهی ایران در کتابخانه مجلس تشکیل شد و بنا داریم این حوزه را به مرور، فعال‌تر کنیم.»
علی ططری، اشاعه اطلاعات را اولویت نخست بخش تاریخ شفاهی مرکز اسناد کتابخانه مجلس خواند و تاکید کرد: «تمام تلاش خود را به کار می‌گیریم تا در سال 1398 به جایگاهی برسیم که برای نخستین بار، اطلاعاتی از مجموعه‌های موجود را در اختیار پژوهشگران و محققان قرار دهیم و همچنین کار مصاحبه با نمایندگان مجلس را شروع کنیم. با به توجه ضعف زیرساخت‌های ما و بودجه محدود، رسیدن به جایگاه و رتبه ایده‌آل در حوزه تاریخ شفاهی مجلس بسیار دشوار به نظر می‌رسد، اما این را هم می‌دانیم که این حوزه بسیار اهمیت دارد.»
این فعال حوزه تاریخ شفاهی خاطرنشان کرد: «متاسفانه هر ماه، خبر فوت نمایندگان پیشکسوت و قدیمی مجلس را می‌شنویم و این امرِ شایسته‌ای برای تاریخ شفاهی مجلس نیست. ما هم پیگیر هستیم تا روند مصاحبه‌ها فعال شود و بتوانیم مصاحبه‌های مدون و منظمی با نمایندگان انجام دهیم.»
علی ططری که 19 سال سابقه فعالیت در مرکز اسناد کتابخانه مجلس دارد، درباره اهمیت ثبت تاریخ شفاهی نمایندگان مجلس گفت: «از روز اول، یکی از ماموریت‌هایی که برای خودم تعریف کردم، پژوهش در حوزه تاریخ مجلس و قوه مقننه بود. تاریخ شفاهی یکی از شیوه‌های تولید سند است. یعنی در جایی که خلاء اطلاعاتی باشد، می‌توان از تاریخ شفاهی استفاده کرد و همچنین مکملِ دیگر اسناد ماست. همه ما می‌دانیم که اگر مجلسی قدرتمند و کارآمد داشته باشیم که قوانینی برآمده از نیازهای مردم و کاربردی را تصویب کند، مملکت در مسیر پیشرفت و توسعه قرار می‌گیرد. کم‌اطلاعی از تاریخ، یکی از دلایلِ معضلاتِ امروزِ مجلس در حوزه قانون‌گذاری، نظارت بر قوانین و انجام وظایف نمایندگان است.»
مدیر مرکز اسناد کتابخانه مجلس، کم‌سوادی تاریخی را یکی از معضلات بزرگ امروز ما خواند و تاکید کرد: «یکی از مسیرهای آگاه‌سازی رجل پارلمانی، استفاده از تجارب گذشتگان برای جلوگیری از تکرار اشتباهات است. تاریخ شفاهی یکی از این راه‌هاست. من سالهاست در حوزه آسیب‌شناسی قانون‌گذاری پارلمان کار می‌کنم. عدم شناخت تاریخی، یکی از آسیب‌های جدی است. بسیاری از نمایندگان، سابقه پارلمان در ایران را مطالعه نکرده‌اند. ما 112 سال سابقه پارلمان داریم که در دنیا کم‌نظیر است و تاریخ شفاهی یکی از بهترین شیوه‌ها برای ارتقای عملکرد مجلس شورای اسلامی خواهد بود.»