پرسش‌های مصاحبه تاریخ شفاهی-3

مصاحبه‌گر باید از رفتارشناسی بهره گیرد

اکرم دشتبان

06 تیر 1397

متنی که پیش رو دارید بر اساس فراخوان پرسش درباره تاریخ شفاهی تهیه شده و در آن از نگاه یکی از کسانی که با استفاده از این روش آثاری را تولید کرده است، به پرسشی با محوریت این که «پرسش‌های مصاحبه تاریخ شفاهی دارای چه مشخصه‌هایی هستند؟» پاسخ داده‌ شده است.

■

حسن شیردل با بیان این که تاکنون کتاب‌های زیادی درباره نحوه مصاحبه خبری منتشر شده‌اند و یکی از راه‌کارهای اصلی در مصاحبه تاریخ شفاهی صمیمی بودن مصاحبه‌گر با خاطره‌گو است، می‌افزاید: مصاحبه‌ای که در تاریخ شفاهی توسط فرد مصاحبه‌گر گرفته می‌شود با مصاحبه خبری فرق دارد. در مصاحبه تاریخ شفاهی فرد مصاحبه گر باید از تکنیک‌های روان‌شناسی بهره گیرد و رفتارشناسی بداند. وقتی در ثبت خاطرات به سراغ یک رزمنده می‌رود باید قبل از طرح سؤال و انجام مصاحبه به سراغ مطالعه زندگی افرادی برود که تجربه حضور در جنگ را داشته‌اند یا دوستان راوی که از آنها کتاب‌هایی منتشر شده است. یا اگر دسترسی به کتاب‌ها ندارد، در جمع دوستانه آنها شرکت کند تا بتواند با فضای زندگی مصاحبه شونده یا راوی ارتباط برقرار کند و بر اساس آن سؤال‌های کاربردی مطرح کند. وقتی مصاحبه‌گر با این پیش‌زمینه به سراغ راوی می‌رود می‌تواند با سؤالات چالشی که از تجربه‌های مشابه استخراج کرده است، ‌راوی را به دقت بیشتر در یادآوری خاطرات ترغیب کند. مصاحبه‌گر در تاریخ شفاهی بر روی لبه شمشیر قدم برمی‌دارد و اگر اشتباه کند وارد فضای داستان می‌شود و اگر درست پیش برود همان تاریخ شفاهی می‌شود.

وی با بیان این که برای تاریخ شفاهی در فضای فعالیت این روش در کشور ما، هنوز یک مبنای اصولی و تعریف شده برای مصاحبه نداریم می‌گوید:‌ در حوزه هنری به عنوان مرکزی که به این مبحث می‌پردازد یک مبنای اصولی تدوین و تعیین نشده است. در کشور ما کسی که می‌خواهد به سراغ داستان‌نویسی برود کتاب‌های ابراهیم یونسی و جمال میرصادقی را می‌خواند و بر اساس آنها با چارچوب داستان‌نویسی آشنا می‌شود، اما در زمینه تاریخ شفاهی کتابی با موضوع مصاحبه بیوگرافی بیرون نیامده است، به همین دلیل هر فرد با هر سلیقه‌ای که می‌خواهد موضوع طرح می‌کند و کتاب می‌نویسد و بعد از‌ آن کلی کلنجار می‌روند که کتاب را خاطره یا تاریخ شفاهی معرفی کنند.

■

سایت تاریخ شفاهی ایران پرسش‌هایی را درباره تاریخ شفاهی با صاحب‌نظران و دست‌اندرکاران این موضوع، مطرح و پاسخ‌ها را برای مخاطبان منتشر می‌کند. مجموع پاسخ‌ها نتایج قابل توجهی خواهند داشت. چنانچه پرسشی به نظرتان می‌رسد آن را از طریق این صفحه ارسال کنید تا نظر کارشناسان و دست‌اندرکاران تاریخ شفاهی را درباره آن بخوانید.

مصاحبه قوی‌ به تحقیق گره خورده ‌است

مصاحبه، قلب تاریخ شفاهی است