مورّخان شفاهی، مخاطبانی تمام‌عیار
سوفیا ایساجیو[1]
ترجمه: سارا اشموئیل
03 بهمن 1396
یادمان قربانیان هولوودومور در کیف، اوکراین
چهار پژوهشگر هولوودومور[2] یافته‌های خود را در نشست سالانه انجمن تاریخ شفاهی آمریکا ارائه کردند. موضوع همایش بین‌المللی که از تاریخ چهارم تا هفتم اکتبر 2017 در میناپولیس[3] برگزار شد، «مشارکت دادن مخاطبان: تاریخ شفاهی و عموم مردم» بود.
برنت بزو[4] ناتالیا خاننکو- فریسن، سوفیا ایساجیو و ویلیام نول، توجه شرکت‌کنندگان این همایش را به بحث میزگردی جلب کردند که موضوع آن چنین بود: «پیامدهای میان‌نسلی هولوودومور در اوکراین (قحطی 1932-1933): گزارش‌های تاریخ شفاهی درمورد اوکراین و آوارگی چه به ما می‌گویند؟» این کار مشترک را کنسرسیوم پژوهش و آموزش هولوودومور[5] در مؤسسه کانادایی مطالعات اوکراینی[6] در دانشگاه آلبرتا[7] پشتیبانی می‌کرد.
پژوهشگران در این پژوهش به بررسی ترومای[8] اشتراکی‌سازی (کلکتیویزاسیون)[9] کشاورزان شوروی از طریق هولوودومور و میراث آن نسل‌کشی برای کودکان و نوادگان بازمانده پرداختند. سخنرانان همچنین نقش تاریخ شفاهی را در شکل‌دادن به روایت هولوودومور و پیامدهای بلند‌مدت انتقال این ترومای جمعی از نسلی به نسل دیگر را بررسی کردند.
آقای بزو، دانشجوی دکترای روان‌شناسی دانشگاه کارلتون در اتاوا[10] پژوهش خود را مبتنی بر ادراکات تأثیر هولوودومور بر سلامت جسمانی و سلامتی سه نسل در 15 خانواده بازمانده در اوکراین قرار داد. پژوهش وی، یکی از نخستین پژوهش‌هایی است که میراث روان‌شناختی هولوودومور در اوکراین را تحلیل و تجزیه کرده است.
خانم ایساجیو، مدیر طرح و پژوهشگر طرح‌های تاریخ شفاهی در مرکز پژوهش و اسناد کانادایی اوکراینی[11] و دستیار مدیر آموزش در کنسرسیوم پژوهش و آموزش هولوودومور در تورنتو، تحلیل خود را در خصوص بررسی تاریخ شفاهی در سال 2015 با عنوان «کودکان بازماندگان هولوودومور سخن می‌گویند» ارائه کرد. این اولین مطالعه‌‌ای است که به تحلیل اثرات هولوودومور بر نسل دوم بازماندگان آن فاجعه می‌پردازد. ایساجیو بورس تحصیلی بین‌المللی را از انجمن تاریخ شفاهی دریافت کرد تا هزینه مشارکت همایش خود را تأمین کند؛ این یکی از تنها پنج مورد کمک هزینه تحصیلی است.
افراد حاضر در نشست سالانه انجمن تاریخ شفاهی؛ (از چپ): ویلیام نول[12] سوفیا ایساجیو و ناتالیا خاننکو- فریسن[13] که در میزگردی در خصوص نقش تاریخ شفاهی در مطالعه هولوودومور حضور داشتند.
دکتر نول، مورّخ فرهنگی و موسیقی‌شناس قومی، درباره پژوهش پیشگامانه خود با عنوان «دگرگونی جامعه مدنی» صحبت کرد که زندگی روستایی و سازمان اجتماعی را پیش از اشتراکی‌سازی در اوکراین، در طی و پس از آن بررسی کرد. این مطالعه بر اساس پژوهش میدانی گسترده در حوزه تاریخ شفاهی توسط دکتر نول و گروهی از دانش‌پژوهان اوکراینی انجام شده که حاصل آن 429 روایت (گزارش، شرح) از روستاییان سالخورده اوکراینی است که شاهدان عینی آن فاجعه بودند.
خانم خاننکو- فریسن، استاد انسان‌شناسی در گروه ادیان و فرهنگ[14] دانشکده سنت توماس مور[15] در دانشگاه ساسکاچوان[16] کار اخیر خود را در خصوص دیجیتالی کردن پژوهش میدانی تاریخ شفاهی دکتر نول و ایجاد پایگاه داده آنلاین در مرکز پریری[17] برای مطالعه برنامه تاریخ شفاهی میراث اوکراین[18] مورد بحث قرارداد. این پایگاه داده شامل اظهارات 126 نفر از روستاییان سراسر اوکراین مرکزی و شرقی است. خاننکو- فریسن نیز به عنوان مدیر میزگرد، زمینه‌های شکل‌گیری اشتراکی‌سازی و تاریخ هولوودومور را ارایه نمود.
مارتا بازیوک[19] مدیر اجرایی کنسرسیوم پژوهش و آموزش هولوودومور، اظهار داشت که قصد این تشکیلات در سازماندهی این میزگرد این بود که توجه مورّخان شفاهی را به نقش مهم مصاحبه‌های بازماندگان در احیای تاریخ هولوودومور جلب کند. وی گفت: «در گذشته، کنسرسیوم پژوهش و آموزش هولوودومور همایش‌هایی را ترتیب می‌داد تا به پژوهشگران زمینه‌هایی مانند مطالعات نسل‌کشی، ارتباط کارشان را با هولوودومور نشان دهد. این‌بار تصمیم گرفتیم که به جای برگزاری همایش درخصوص هولوودومور و تاریخ شفاهی، به جایی برویم که متخصصان تاریخ شفاهی از آن بازدید می‌کنند.«
این چهار پژوهشگر برای اولین بار در این همایش سالانه شرکت کردند و این حضور، فرصتی برای دیدار و مقایسه یافته‌ها فراهم نمود. مخاطبان جلسه میزگرد علاقه‌مند و اهل تفکر بودند؛ شاید تعجب‌آور نباشد که مورّخان شفاهی مخاطبانی تمام‌عیار هستند، زیرا آنها به خوبی گوش می‌کنند، کنجکاو هستند و پرسش‌های خوبی مطرح می‌کنند.
سوال آشکار مطرح شده در طول بحث، این بود که آیا اوکراینی‌ها خود را قربانیان و بازماندگان پس از نسل‌کشی می‌دانند؟ این، موجب مقایسه جالبی میان پژوهش دکتر نول و آقای بنزو در اوکراین شد. همان‌طور که آقای بزو بعداً به این صورت اظهار نظر کرد: «برای من جالب بود که در پژوهش 15 تا 20 سال پیش بیل[20] از این موضوع مطلع شوم که اوکراینی‌ها لزوماً خود را «بازماندگان» هولوودومور در نظر نمی‌گرفتند. با این وجود هنگامی‌که پژوهش خود را در سال 2010 انجام دادم، اوکراینی‌ها در بسیاری از مناطق اوکراین خود را به عنوان بازماندگان و یا نسل‌های بازماندگان هولوودومور تلقی می‌کردند. این تغییر در نگرش نشان می‌دهد که در طول زمان، اوکراینی‌ها با دقت درباره تاریخ گذشته خود تفکر می‌کنند و آن را قابل‌درک می‌یابند.»
دکتر نول با اظهار نظر در خصوص سازماندهی این میزگرد گفت: «ارائه مقالات با ترتیب زمانی سن مصاحبه‌شوندگان به خوبی عمل کرد.» پروفسور خاننکو- فریسن نیز با بیان خلاصه‌ای درباره ارزش حضور در این همایش گفت: «به عنوان پژوهشگران هولوودومور، ما باید گفت و شنود باز و مداومی را با افرادی که کارشان متمرکز بر مسئله قحطی، نسل‌کشی و نقض گسترده حقوق بشر در سراسر جهان است، ادامه دهیم. دیجیتالی‌کردن یافته‌های پژوهش، شیوه دیگری برای پیشرفت بیشتر مطالعات هولوودومور است، زیرا دانشمندان علوم انسانی دارای یک شبکه ارتباطی دیجیتال می‌شوند. کار مرکز پژوهش و اسناد کانادایی اوکراینی و کنسرسیوم پژوهش و آموزش هولوودومور، با پژوهش انجام شده در مرکز تاریخ شفاهی و روایت‌پردازی دیجیتالی در دانشگاه کنکوردیا در مونترال[21] که مدیر آن، استیون‌های[22] تاریخ‌نگار شفاهی مشهور در میزگرد هولوودومور حضور داشت، وجوه مشترک دارند.
در سال 2018 همایش سالانه انجمن تاریخ شفاهی در کنکوردیا برگزار خواهد شد.
[1] Sophia Isajiw
[2] Holodomor
هولوودومور (به اوکراینی Голодомор) یا قحطی بزرگ اوکراین، یک قحطی مصنوعی در جمهوری اوکراین شوروی سابق واقع در کشور اوکراین کنونی بود که در سال‌های ۱۹۳۲ و ۱۹۳۳ توسط دولت اتحاد جماهیر شوروی به دستور ژوزف استالین ایجاد شد و منجر به مرگ بین ۲٫۲ تا ده میلیون شهروند اوکراینی شد. گفته می‌شود که استالین این قحطی را برای از بین بردن جمعیت دهقان اوکراین ایجاد کرد تا بدین ترتیب جلوی جنبش میهن‌پرستی اوکراین را بگیرد و آن را سرکوب کند. بسیاری از تاریخ‌نگاران هولوودومور را به عنوان یکی از بزرگ‌ترین نسل‌کشی‌های تاریخ و بزرگ‌ترین کشتار در طول زمان صلح به‌شمار آورده‌اند. م
[3] MINNEAPOLIS
[4] Brent Bezo
[5] Holodomor Research and Education Consortium (HREC)
[6] Canadian Institute of Ukrainian Studies
[7] University of Alberta
[9] اشتراکی‌سازی (کلکتیویزاسیون): اشتراکی‌سازی اجباری در کشاورزی، در زمان رژیم استالین با هدف افزایش بازده کشاورزی از مزارع بزرگ و مکانیزه و در ضمن اعمال کنترل سیاسی بیشتر روی دهقانان و کارا ساختن روند جمع‌آوری مالیات رخ داد. اشتراکی‌سازی به معنای تغییرات عظیم اجتماعی بود که از لغو نظام سرفی در ۱۸۶۱ به این طرف دیده نشده بود. اشتراکی‌سازی در ضمن به معنای سقوط سطح زندگی بسیاری از دهقانان بود و باعث واکنش خشونت‌آمیز بعضی از آنها شد. در سال‌های اول کشاورزی تخمین زده شده بود که تولید صنعتی و کشاورزی به ترتیب ۲۰۰ درصد و ۵۰ درصد رشد می‌کند، اما تولید کشاورزی در حقیقت سقوط کرد. استالین تقصیر این سقوط را به گردن کولاک‌ها (دهقانان ثروتمند) انداخت که با اشتراکی‌سازی مخالفت می‌کردند. (کولاک‌ها تنها چهار درصد جمعیت دهقانان را تشکیل می‌دادند.) از همین‌رو هر کسی که با برچسب «کولاک»، «حامی کولاک» یا «کولاک سابق» دستگیر می‌شد، یا به قتل می‌رسید یا به اردوگاه‌های کار اجباری گولاگ می‌رفت یا به مناطق دور کشور تبعید می‌شد. بعضی از تاریخ‌دانان معتقدند اشتراکی‌سازی از دلایل اصلی قحطی‌های بزرگ پس از آن بوده‌است. (مائو زدونگ در چین هم با سیاست گام بزرگ به جلو باعث به وجود آوردن قحطی مشابهی از ۱۹۵۹ تا ۱۹۶۱ شد.) در سال‌های قحطی ۱۹3۲ و ۱۹3۳ در اوکراین و منطقه کوبان، این تنها «کولاک»ها نبودند که به قتل می‌رسیدند و زندانی می‌شدند. کتاب‌های مختلف و از جمله کتاب جنجالی «کتاب سیاه کمونیسم» بر نقش مقامات شوروی در گسترش قحطی و مرگ و میر مردم در این منطقه تأکید داشته‌اند. با این حال قحطی بر بخش‌های دیگر هم اثر داشت و بعضی منابع تلفات آن را بین پنج تا ده میلیون بیان می‌کنند. مقامات شوروی و بعضی تاریخ‌نویسان مدعی هستند که اقدامات خشن و اشتراکی‌سازی سریع کشاورزی برای صنعتی‌سازی سریع شوروی و نهایتاً پیروزی در جنگ جهانی دوم، ضروری بود. تاریخ‌نویسان دیگری همچون آلک نووه، مدعی هستند که کشاورزی کلکتیو بیشتر به ضرر صنعتی شدن شوروی بوده تا به نفع آن. م
[10] Carleton University, Ottawa
[11] Ukrainian Canadian Research and Documentation Center (UCRDC)
[12] William Noll
[13] Natalia Khanenko-Friesen
[14] Department of Religion and Culture
[15] Thomas More College
[16] University of Saskatchewan
[17] Prairie Center
[18] Study of Ukrainian Heritage Oral History Program
[19] Marta Baziuk
[20] Bill
[21] Center for Oral History and Digital Storytelling at Concordia University in Montreal
[22] Steven High
تعداد بازدید: 4329
آخرین مطالب
پربازدیدها
- سیصد و پنجاه و نهمین شب خاطره - 2
- تاریخ شفاهی به دنیای ادبیات، تعلق ندارد
- آینده تاریخ شفاهی چگونه است؟
- اسرار جنگ تحمیلی به روایت اسرای عراقی- 123
- خاطرات حسین نجات
- اسرار جنگ تحمیلی به روایت اسرای عراقی- 124
- آثار تاریخ شفاهی دفاع مقدس را نقد کنیم تا اشتباهات گذشته، تکرار نشود
- سیصد و پنجاه و نهمین شب خاطره - 3
اسرار جنگ تحمیلی به روایت اسرای عراقی- 124
شبِ عملیات فتح‌المبین فرا رسید. حمله ساعت دوازده آغاز شد. مزدوران اردنی، مصری، سودانی و... را جایگزین واحد ما کردند و ما بلافاصله به خط مقدم آمدیم. این مزدورها کینه عجیبی از نیروهای شما داشتند. امکان نداشت اسیری را زنده بگذارند. تا ساعت سه بعد از نیمه‌شب حمله‌ای روی موضع ما نبود ولی از موضع دیگر صدای توپ و خمپاره به شدت شنیده می‌شد. ساعت سه صدای تیراندازی و الله‌اکبر بلند شد.
