درباره تدوین تاریخ شفاهی

با حفظ پرسش‌ یا بدون پرسش، این نکته‌ها ضروری‌اند‌

حمید قزوینی

29 آذر 1396

تدوین خاطرات و تنظیم نهایی متن، از اهمیت زیادی برخوردار است و محقق تاریخ شفاهی باید به ظرایف این کار توجه داشته و آن را با مسئولیت‌پذیری به انجام رساند. برای روشن شدن موضوع، نکات ذیل یادآوری می‌شود:

1- در تنظیم نهایی بهتر است ساختار مصاحبه حفظ شده و پرسش‌ها حذف نشوند. زیرا پرسش‌ها به فهم بیشتر متن و چرایی پاسخ‌ها کمک کرده و درک روشن‌تری از متن و شرایط مصاحبه به مخاطب ارائه می‌کنند.

2- در صورت حذف پرسش‌ها، ضروری است در بین متن، عناوینِ موضوعیِ مناسبی قرار داده شود تا موضوعات مختلف در هم ادغام نشده و مطالعه متن آسان‌تر شود.

3- کتاب در هر دو شکل تدوین (با حفظ پرسش‌ و یا بدون پرسش‌) نیازمند فصل بندی مناسب است.

4- ضروری است متن نهایی در حد امکان به ادبیات و لحن راوی نزدیک بوده و فاصله زیادی با آن نداشته باشد. این سخن به این معنی است که نمی‌توان خاطرات فردی از یک طبقه اجتماعی و دارای ادبیات و فرهنگی شناخته شده را با ادبیات فردی از یک طبقه اجتماعی دیگر و ادبیاتی متفاوت تنظیم نمود.

5- ممکن است در فرآیند مصاحبه، مطالب حاشیه‌ای و غیر مرتبط با موضوع اصلی ضبط شده باشد که ضرورتی به درج آنها نیست.

6- در تنظیم متن، باید بیشتر به خاطرات و مشاهدات مستقیم راوی توجه نمود و مطالب تحلیلی نباید افزون بر خاطره شود.

7- پاورقی‌ها و زندگینامه‌ها باید مستند بوده و برای تهیه آنها از منابع معتبر(اینترنتی و مکتوب) استفاده شود. همچنین متن و منابع پاورقی‌ها باید تابع یک نظم مشخص و شناخته شده بوده و در سراسر کتاب یکسان باشد.

8- در صورت عدم استفاده از منبع برای برخی پاورقی‌ها باید به گونه‌ای مشخص نمود که پاورقی از طرف تدوین‌گر است.

9- هدف پاورقی، گویاسازی خاطرات است و باید از درج مطالب بی‌ارتباط با خاطرات پرهیز نمود.

10- درج معنی واژه‌های تخصصی در متن و یا پاورقی ضروری است.

11- تدوین‌گر، موظف است توصیه‌های اعلام شده از سوی راوی و کارفرما را رعایت کرده و تا جلب نظر آنان از تحویل اثر و یا چاپ آن پرهیز کند.

12- تدوین‌گر می‌تواند پیشنهادهای خود و راوی درباره طرح روی جلد، نام و مهندسی کتاب را به صورت مکتوب به کارفرما و یا ناشر ارئه نماید. اما تصمیم گیرنده نهایی کارفرما و ناشر هستند.

13- رسم‌الخط و آیین نگارش، تابع دستورالعملی است که از سوی ناشر و یا کارفرما در اختیار تدوین‌گر قرار داده می‌شود.

14- هم‌زمان با تحویل متن، مقدمه و اسناد و تصاویر و سایر پیوست‌ها نیز ضمیمه شده و تحویل گردد.

15- تمام اسناد، مصاحبه‌ها (فایل صوتی و متن)، تصاویر، فیش‌های تهیه شده و کلیه مستنداتی که محقق در فرآیند مصاحبه وتدوین کتاب جمع‌آوری کرده، طبق چارچوب تعیین شده به ناشر و یا کارفرما تحویل شود.

16- متن نهایی کتاب، پیش از تحویل به ناشر باید به تأیید راوی رسیده و تأییدیه مکتوب او دریافت گردد.

17- ضروری است تمام مراحل تدوین، در یک جدول زمانی ثبت شود تا پیگیری‌های احتمالی از سهولت بیشتری برخوردار باشد.