درباره تاریخ دفاع مقدس نیروی دریایی ارتش

اسناد جنگی دریا

گفتار: ناخدایکم علی جعفری[1]
تنظیم: مریم رجبی

07 آذر 1396

ما در مورد دریا بسیار کم صحبت می‌کنیم. این یک واقعیت تاریخی است که ما هر زمان که توسعه‌مان را دریامحور کردیم، دوران شکوفایی تاریخ کشور ما و هر زمان که از دریا غفلت نمودیم، دوران افول کشور ما بود. واقعیت این است که کشورهایی که پا به آب گذاشتند و خرد پیشه کردند و دریاها را به تسخیر خودشان درآوردند، امروزه کشورهای قدرتمندی هستند. ما با توجه به این که بین دو ژرفای خلیج فارس و دریای عمان در جنوب و دریای مازندران در شمال هستیم، موقعیت بسیار ارزشمند و ممتازی داریم و قابلیت و شرایط آن را داریم که به عنوان یک قدرت دریایی مطرح بشویم، همچنان که در طول تاریخ، در مقاطعی، قدرت اول دریایی جهان بوده‌ایم.

31 درصد از مرز‌های کشورمان را مرز‌های آبی تشکیل می‌دهند و 93 درصد از تعاملات تجاری ما از طریق همین 31 درصد تأمین می‌شود. دریا مسیری برای جا‌به‌جایی و نقل و انتقالات و تجارت دریایی است و این روش، اقتصادی‌ترین روش برای تجارت است. خلیج فارس به لحاظ جغرافیایی، یک دریای نیمه‌بسته است. در قسمت‌های شمالی، عمق آب محدود و در قسمت‌های جنوبی عمق آب بیشتر است. سواحل ایران که در شمال خلیج فارس است، سواحلی تقریباً پرعمق و سواحل جنوبی تقریباً کم‌عمق است. راه تعامل تجارت دریایی، راه‌هایی هستند که نه نیاز به احداث و نه نیاز به نگهداری دارند و شما می‌توانید از اینجا با تمام نقاط دنیا تعامل تجاری داشته باشید و این بسیار ارزشمند است.

مأموریت نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، حراست از حاکمیت کشور، از منابع و منافع کشور در دریاست و در صورت بروز جنگ، مأموریت داشت که توان و قدرت دریایی دشمن را از بین ببرد، راه‌های مواصلاتی خودی را باز نگه دارد و راه‌های مواصلاتی دشمن را ببندد. آنچه را که در روزهای جنگ تحمیلی عراق علیه ایران انجام داد، در جهت تحقق این مأموریت و اهداف بود. زمانی که جنگ آغاز شد، باور و آمادگی لازم برای ورود به یک جنگ وجود نداشت. علی‌رغم برآوردهایی که دشمن روی نیروهای ما کرده بود، نتوانسته بود غیرت مردم ایران را ببیند و درک کند. ممکن است که ما در داخل دچار اختلاف سلیقه و اختلاف نظر باشیم، اما زمانی که یک تهدید خارجی مطرح باشد، تمام این اختلافات به حاشیه می‌روند. دشمن که جنگ برق‌آسا را برای ما طراحی کرده بود، خودش غافل‌گیر شد. در 67 روز اول جنگ، دشمن تصور می‌کرد که نیروی دریایی ما قادر به خارج شدن از بنادر خودش نیست، اما با اجرای سلسله عملیات‌هایی از جمله عملیات «مروارید»، توان و قدرت دریایی دشمن از بین رفت و ما سیادت دریایی را در دریا به دست آوردیم. ما در شرایطی با دشمن جنگیدیم که در تحریم کامل قرار داشتیم، در صورتی که دشمن ما مجهز به پیشرفته‌ترین هواپیماها بود، بنابراین با این ابزار دامنه تهدید دشمن، تا بندرعباس و مناطق جنوبی کشور نیز رسید.

در طول هشت سال جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، بالغ بر 150 عملیات اسکورت کاروان انجام گرفت که بیش از 10 هزار کشتی اسکورت شدند و از این 10 هزار کشتی، 259 کشتی در آن شرایط نابرابر، مورد اصابت قرار گرفتند؛ تنها 20 کشتی غرق شدند و بقیه با بار سالم، عملیات کنترل صدمات روی آنها انجام شد و به بندر مبدأ یا بندر مقصد جا‌به‌جا شده، تخلیه و تعمیر شدند و به راه خودشان ادامه دادند.

موشک‌هایی که کشتی‌های ما را هدف قرار می‌دادند، سیستم کنترل راداری داشتند، بنابراین با یک تفکر فنی، در کارخانه‌‌های بندر بوشهر، چیزی را به نام «هدف کاذب» طراحی کردند که یک شکل هندسی خاص با پره‌های آلومینیومی بود. هدف کاذب شکلی اولیه داشت و به مرور تکمیل شد و به صورت آزمایشی به روی صحنه آمد و زمانی که نتیجه خوبی داد، به تولید انبوه رسید. این وسیله برای منحرف کردن موشک‌های مجهز به رادار نیروهای دشمن طراحی شده بود و یکی از خلاقیت‌ها و ابتکار‌ عمل‌های نیروی دریایی بود.

در سال 1386، امیر فرماندهی نیروی دریایی، به سبب این که تا آن زمان کار مدونی در رابطه با نقش نیروی دریایی در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، صورت نگرفته بود، خواست تا در انجام این کار کمک کنیم. ما اساس‌نامه‌ای را تهیه کردیم که مورد تصویب قرار گرفت. گروهی را در دفتر مطالعات و تحقیقات نیروی دریایی ایجاد کردیم، تحت عنوان «گروه پژوهشی دفاع مقدس». اسناد در پایگاه‌های نیروی دریایی متفرق بودند و ما باید آنها را جمع‌آوری می‌کردیم، زیرا باید کاری مدون و مستند انجام می‌دادیم. بیش از یک میلیون سند متمرکز شد. نرم‌افزارهایی به کار گرفته شدند و به صورت سال، ماه، روز، ساعت، دقیقه و ثانیه، برای هر روز یک فایل باز شد و سندهای هر روز در فایل مخصوص به خودش متمرکز شد تا قابلیت نگهداری در مرکز اسناد را داشته باشد. هم‌زمان با آن، سندها اسکن شدند و یک بانک اطلاعات رایانه‌ای نیز از اسناد تهیه شد. این اسناد مربوط به ابتدای جنگ تا سال 1366 جمع‌آوری شده تا در اختیار پژوهشگران قرار گیرند. جلد سی‌ویکم این کتاب (مجموعه کتاب‌های «تقویم تاریخ دفاع مقدس نداجا (نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران)) نیز تدوین شده است.