خاطرات جنگ نباید فراموش شوند

نویسنده:ژو شین[1]
ترجمه: نرگس صالح‌نژاد

03 مهر 1396

درباره تصویر: دانش‌آموزان از تالار یادبود کشته‌های هوانوردی در نانجینگ[2] بازدید می‌کنند.

ماسامی یامادا[3] استاد 64 ساله دانشکده تاریخ می‌گوید: «انتقال خاطرات جنگ به نسل‌های جوان بهترین راه حفظ صلح است.»

یامادا در یک طرح ضبط تاریخ شفاهی یک کهنه‌سرباز جنگ دوم جهانی به نام نوبو اوکیماتسو[4] 92 ساله، مشغول فعالیت است. یامادا می‌گوید: «خاطرات جنگ نباید هرگز فراموش شوند... ما به کنکاش در دلایل ژاپن برای توسل به جنگ در گذشته ادامه می‌دهیم.»

یامادا و اوکیماتسو برنامه‌ریزی کردند تا ضبط مصاحبه را در 10 جلسه به پایان برسانند. اولین جلسه فقط چند روز قبل از برگزاری مراسم هفتادودومین سالگرد پیروزی چین در مقاومت در برابر تجاوز ژاپنی‌ها برگزار شد. اوکیماتسو داستان خود را این‌گونه آغاز کرد: «من در شهر کورور[5] در منطقه هیروشیما به دنیا آمدم و تا وقتی برای آکادمی نظامی ژاپن پذیرفته شدم در همان‌جا زندگی کردم...»؛ در حالی که یامادا تمام جزییات داستان اوکیماتسو را یادداشت می‌کرد و سؤالات را گام به گام پیش می‌برد.

زندگی و عمر اوکیماتسو عمدتاً تحت‌الشعاع ورود ژاپن به عرصه جنگ تهاجمی بوده است. او در سال 1931، سال وقوع حادثه موکدن[6] یا واقعه 18سپتامبر در چین، وارد مدرسه ابتدایی شد. در این حادثه گروهی از نظامیان ژاپن یک حادثه طراحی و مهندسی شده را به ‌عنوان بهانه‌ای برای حمله نظامی به شمال ‌شرقی چین ترتیب دادند. اوکیماتسو بازگو می‌کند: «هر چند ما در یک شهر بندری نظامی زندگی می‌کردیم، خیلی کم در مورد این حادثه در آن زمان شنیدیم. مردم فقط می‌دانستند که ژاپن در مکانی خیلی دور در حال جنگ است و زندگی روزانه ما تحت تأثیر جنگ نبود. در عوض، شهر بندری به دلیل وقوع جنگ دچار یک موفقیت دروغین شده بود.»

یامادا سؤال می‌کند: «احتمالاً به دلیل فضای اجتماعی آن زمان بوده است، این‌طور نیست؟ مردم متوجه نبودند که جنگ نتایج ویرانگری در پی خواهد داشت، بنابراین عقیده عمومی علیه جنگ نبود. اما زمانی که مردم متوجه پیامدهای آن شدند، جنگ در مراحل سخت و سهمگین خودش بود، درست است؟» اوکیماتسو جواب داد «بله.»

اوکیماتسو در سال 1937 وارد دبیرستان شد. گرچه مردم هنوز در مورد واقعه پل لوگو[7] در چین اطلاعات اندکی داشتند، در مورد تهاجم ژاپن به چین اطلاعات کاملی داشتند، چون افکار نظامی فراگیر شده بود. او می‌گوید: «تبدیل شدن به یک سرباز برای مردم افتخار بود. من نیز مصمم بودم که به مدرسه نظامی امپراتوری ژاپن وارد شوم.»

این جلسه حدود دو ساعت به طول انجامید. در طی این زمان، اوکیماتسو جامعه ژاپنی در زمان جنگ را چنان ‌که خود تجربه کرده بود، توصیف و تشریح کرد. یامادا می‌گوید: «من مدت 37 سال تاریخ تدریس می‌کردم، اما برای من مهم بود که در مورد تاریخ جنگ بیشتر بیاموزم. چیزهایی یاد گرفتم که نمی‌توانستم پیدا کنم.» او همچنین افزود که آموزش تاریخ جنگ در مدارس ژاپن کافی نیست.

وی بیان کرد یکی از دلایلی که او شروع به ثبت خاطرات کهنه‌سربازان جنگ کرد، این است که هنوز از این که از پدرش در مورد تجربیات جنگ نپرسیده، پشیمان است. پدر او از معلولان جنگ دوم جهانی بوده است. در همین حال، یامادا از وضعیت فعلی ژاپن نگران است. او می‌گوید: «از لغو ممنوعیت حق دفاع جمعی تا تصویب مجدد قوانین امنیتی جدید، تلاش برای اصلاح قانون اساسی صلح‌طلبانه و... همه به این دلیل بوده است که خاطرات جنگ محو شود. من فکر می‌کنم این بزرگ‌ترین بحران کشور است.»

اوکیماتسو با یامادا موافق است. او می‌گوید که حدود 10 سال پیش شروع به گفتن داستان‌های خودش به مردم کرده است، زیرا «دوباره خطر جنگ را احساس کرده است، همان‌طور که دولت ژاپن بیشتر و بیشتر کشور را به سمت یک جنگ دوباره می‌کشاند.» وی همچنین در مورد اشتیاق ژاپن برای شروع جنگ در گذشته اضافه می‌کند: «شروع جنگ تهاجمی احمقانه بود و ژاپن تصمیم به نابودی خود داشت.» او معتقد است برای کسانی که جنگ را تجربه کرده‌اند، ترویج روابط دوستانه با همسایگان، بویژه چین، عاملی برای از میان برداشتن جنگ است.

یامادا می‌گوید: «ما باید پیوسته این تفکر را نگه‌داریم که چرا ژاپن در گذشته به جنگ پیوست و خاطرات جنگ را به نسل‌های جوان منتقل کنیم.» وی می‌افزاید که امیدوار است تاریخ جنگ را به دانش‌آموزانش معرفی کند. یامادا می‌گوید: «تنها با مقابله با این بخش از تاریخ می‌توانیم از جنگ دوباره جلوگیری کنیم. این بهترین راه حفظ صلح است.»