بررسی «اهمیت و کارکرد تاریخ شفاهی در دوره معاصر»

تاریخ شفاهی را با روش علمی و نه سلیقه‌ای آموزش دهیم

مریم اسدی‌جعفری

01 اسفند 1395

سخنرانان نشست «اهمیت و کارکرد تاریخ شفاهی در دوره معاصر» با اشاره به اینکه این نشست با هدف استعدادیابی در زمینه همکاری هرچه بیشتر در حوزه تاریخ شفاهی در اصفهان برپا شده، گفتند که به دنبال پایبندی به روش‌های علمی هستند و تاریخ شفاهی را ابزاری موثر در جمع‌آوری و حفظ اطلاعات شفاهی افراد در حوزه‌های مختلف می‌دانند.

به گزارش سایت تاریخ شفاهی ایران، نشست «اهمیت و کارکرد تاریخ شفاهی در دوره معاصر» عصر سی‌ام بهمن 1395 به همت موزه عصارخانه، وابسته به سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان و با سخنرانی دکتر مهدی ابوالحسنی ترقی، مدرس تاریخ و پژوهشگر حوزه تاریخ شفاهی و دکتر مولود ستوده، کارشناس سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران در اصفهان، در کتابخانه مرکزی شهر اصفهان برگزار شد.

سابقه 45 ساله تاریخ شفاهی در ایران

ابوالحسنی در آغاز این نشست از آغاز «طرح تاریخ شفاهی بازار اصفهان» خبر داد و گفت: با وجود اینکه تاریخ شفاهی، متولیان زیادی در حوزه‌های مختلف دارد، اما مقوله تاریخ شفاهی یک موضوع تخصصی است و این نشست، با هدف استعدادیابی در زمینه همکاری هرچه بیشتر در حوزه تاریخ شفاهی در اصفهان برپا شده است.

وی اصفهان را به عنوان «شهر- موزه» معرفی کرد و افزود: امیدواریم که بتوانیم تاریخ معاصر اصفهان را از زبان مردم ثبت و ضبط کنیم. متاسفأنه تاریخ در کشور ما، فقط برای تفنن و پر کردن وقت درنظر گرفته می‌شود و هیچ وقت، تاریخ را به عنوان درس زندگی و چراغ راه کنونی، نگاه نکرده‌ایم.

نویسنده کتاب «تاریخ شفاهی و جایگاه آن در تاریخ‌ نگاری معاصر ایران» خاطرنشان کرد: اگر افراد فعال در عرصه‌های سیاسی و اقتصادی، به تاریخ‌شان توجه داشتند و اگر شرح حال سیاسیون را می‌خواندند، شاید با مشکلات متعدد روبه‌رو نمی‌شدند. بیشتر افراد موفق، نگاهی به گذشته خود داشته‌اند.

ابوالحسنی با تاکید بر سابقه 45 ساله تاریخ شفاهی در ایران تصریح کرد: تاریخ شفاهی، رویکردی کاملاً علمی و برخاسته از غرب است که از حدود 45 سال پیش در ایران باب شده است. انقلاب اسلامی به این جریان سرعت بخشیده و ودفاع‌مقدس، آن را به اوج خود رسانده است. به طوری که بیشترین تولیدات تاریخ انقلاب و جنگ، مبتنی بر تاریخ شفاهی‌اند.

وی با اشاره به روند طرح تاریخ شفاهی بازار اصفهان اظهار داشت: بعد از عید نوروز 96، با مدیریت سازمان فرهنگی و تفریحی شهرداری اصفهان، کارگاه‌هایی در خصوص تاریخ شفاهی آغاز خواهیم کرد. البته اولین کارگاه‌های تاریخ شفاهی در سال 1388 توسط سپاه پاسداران اصفهان برگزار شده بود. در این دوره ما سعی خواهیم کرد که تاریخ شفاهی را با روش علمی و نه سلیقه‌ای آموزش دهیم.

این پژوهشگر حوزه تاریخ شفاهی تأکید کرد: هدف ما، پایبندی به روش‌های علمی است. هدف ما این است که تاریخ اصفهان به درستی رقم بخورد و سلیقه‌ای و عامیانه پیش نرود. در حال حاضر طرح تاریخ شفاهی اصفهان، طرح بزرگی است. در فاز اول، تاریخ شفاهی بازار اصفهان را کار خواهیم کرد و در فازهای بعدی به سراغ انقلاب و دفاع مقدس در این شهر خواهیم رفت.

ابوالحسنی در پایان سخنانش ابراز امیدواری کرد که در پایان این نشست‌ها، افرادی با مهارت انجام مصاحبه‌های سیاسی، فرهنگی و نظامی در اصفهان کشف شوند.

تاریخ شفاهی و حافظه تجربی سازمان‌ها و نهادها

در ادامه نشست «اهمیت و کارکرد تاریخ شفاهی در دوره معاصر» دکتر مولود ستوده، دارای دکترای تاریخ محلی از دانشگاه اصفهان، به تشریح ابلاغیه هیأت دولت در زمینه ثبت تاریخ شفاهی دستگاه‌های دولتی پرداخت و گفت: حوزه‌های تاریخ شفاهی، بسیار گسترده هستند. سال‌ها در آرشیو اسناد ملی ایران، میان مدارک باقی مانده از دوران قاجار و پهلوی جست‌وجو کرده و متوجه شدیم که حجم انبوهی از این اسناد، گویا نیسنتد. سازمان اسناد بر این اساس، به این نتیجه رسید که تاریخ شفاهی مدیران و مسئولان، باید در کنار اسناد آرشیوی ثبت و ضبط شوند.

وی اضافه کرد: بر اساس مصوبه هیأت دولت، همه دستگاه‌های اجرایی کشور، موظف به طی کردن دوره‌های آموزشی تاریخ شفاهی و ثبت آن در سازمان‌های مربوطه شده‌اند. در سیستم اداری، نیروی انسانی ارزشمندترین منبع فکری هر سازمان است. کارشناسان و مدیران از این طریق می‌توانند، تجارب برجسته خود را در اختیار دیگر افراد سازمان قرار دهند، روند مدیریت را تسهیل کرده و هزینه‌ها را کاهش دهند.

کارشناس سازمان اسناد و کتابخانه ملی در اصفهان، تاریخ شفاهی را وسیله‌ای برای ثبت دانش و خرد جمعی دانست و گفت: این کار برای کارشناسان و مدیران حال و آینده مفید خواهد بود. تاریخ شفاهی اداره‌ها برای انتقال تجربه، کاهش ایرادها و مشکلات سازمان‌ها کارآمد خواهد بود.

ستوده تاکید کرد: واکاوی آغاز تشکیل یک سازمان تا ضرورت شکل‌گیری آن، اولین گام در ثبت تاریخ شفاهی اداره‌هاست. البته بسته سوالات هر دستگاه را با توجه به اقتضائات آن آماده خواهد شد. بررسی مجموعه مدیریت یک سازمان از آغاز تاکنون، مهم‌ترین هدف ماست تا چالش‌ها، موانع و راه‌حل ها استخراج شوند.

وی با تاکید بر تاثیر مثبت تاریخ شفاهی اداره‌ها بر شناسایی کنش و واکنش‌های مدیران در مقاطع مختلف تاریخی تصریح کرد: تجزیه و تحلیل این کنش و واکنش‌ها برای بومی‌سازی شیوه‌های مدیریتی مفید است. تاریخ شفاهی، موجب ارزش‌سازی در سازمان‌ها و نهادها خواهد شد و ضمن بهبود شرایط، باعث صرفه‌جویی اقتصادی و کاهش تکرار اشتباهات مدیریتی می‌شود. همچنین تبدیل تجارب و دانش ذهنی اشخاص به متن مستند، مانع از دست رفتن حافظه تجربی یک سازمان یا نهاد خواهد شد.

ستوده در ادامه، چالش پیش روی تاریخ شفاهی اداره‌ها را در جمع‌آوری و کاربردی کردن تجارب دانست و افزود: البته این امر از سویی، باعث تاثیرگذاری بلندمدت در سازمان خواهد شد و از سوی دیگر شفاف‌سازی شیوه‌های مدیریتی، بیان عوامل موفقیت، ایجاد حس اعتماد و اشتراک‌گذاری تجارب را در پی خواهد داشت.

وی در پایان تاکید کرد: تاریخ شفاهی، ابزاری موثر در جمع‌آوری و حفظ اطلاعات شفاهی افراد در حوزه‌های مختلف است. هر سازمان، بر اساس شالوده، اهداف و ضرورت‌های وجودیِ خود می‌تواند از تاریخ شفاهی استفاده کند. تاریخ شفاهی سازمان، نه تنها در سطح خودِ سازمان، بلکه در سطوح مدیریت کلان شهری، استانی و کشوری، کاربرد علمی و تحقیقاتی دارد.