تلاش برای ذخیره دیجیتالی هزاران ساعت تاریخ شفاهی

کلر کولفیلد[1]
ترجمه سهیلا حیدری

18 دی 1395

حدود 300 حلقه نوار از دهه‌‌های قبل که حاوی هزاران ساعت تاریخ شفاهی ناواهو، آوازها و سرگذشت‌هاست. (عکس از ایروینگ نلسون/ کتابخانه قوم ناواهو)

تاریخ‌نگاران ناواهو و کتابداران می‌گویند هیچ کس تاکنون به طور کامل این نوارها را به‌صورت سیستماتیک فهرست نکرده است،‌ ولی بخش‌هایی که آنها گوش کرده‌اند گنجینه‌ای از تاریخ و فرهنگ قومی است.

این نوارهای تاریخ قومی راه‌های پرپیچ و خمی را برای رسیدن به کتابخانه قوم ‌ناواهو طی کرده‌اند، برای مثال این نوارها برای مدت کوتاهی گم شده بودند و در سلول‌های زندان‌های خالی پیدا شدند.

کتابخانه قوم ناواهو به دنبال بودجه‌ای است که بتواند پنج قفسه پر از نوارهای گردگرفته را دیجیتالی کند، به گونه‌ای که بتوان این اطلاعات را حفظ کرد و بین مدارس و دیگران توزیع کرد.

ژولیانا بِگِی-کروپا[2] هنوز به‌خاطر می‌آورد وقتی که بچه بود منتظر بود زمستان شود تا بتواند داستان‌های زمستانی را که پدربزرگ و مادربزرگش برای او تعریف می‌کردند، دوباره بشنود. ولی الان که استاد زبان ناواهو در ایالت آریزونا و دانشگاه‌های استنفورد است، می‌گوید: «چون هر دو پسرهای من در شهر بزرگ شده‌اند و دور از پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌های ناواهو بوده‌اند،‌ هرگز تجربه مرا نداشته‌اند و آن، گوش دادن به داستان‌های پدربزرگ و مادربزرگ در زمستان است.»

به این دلیل است که حفظ 300 حلقه نوار و نگهداری هزاران ساعت تاریخ شفاهی ناواهو برای افرادی مثل بِگِی‌کروپا و ایروینگ نلسون[3] مهم است. نلسون، ‌ناظر برنامه کتابخانه قوم ناواهو[4] و یکی از خوش‌شانس‌هایی است که به این نوارها دسترسی دارد. او می‌گوید: «گوش دادن به بخش بسیار کوچکی از این نوارها ، تجربه بسیار جالبی بود.» این تجربه حتی به خاطر اینکه این نوارها در معرض خطر بودند، جالب‌تر می‌شد.

گم‌شدن این نوارها برای مدت مدید، پیدا شدن آنها در سلول‌های زندان‌ها، مخدوش شدن فایل‌های پشتیبان‌ در آتش‌سوزی و فهرست‌بندی نشدن محتوای این نوارها، باعث می‌شوند حامیان این برنامه بگویند: «نگهداری و حفظ این اطلاعات، داستان‌ها و سنت‌های ضبط‌شده بر روی این نوارها،‌ برای نسل آینده امری حیاتی است.»

کتابخانه، مبلغ 230 هزار و 520 دلار بودجه از شورای قومی ناواهو تقاضا کرده‌است تا بتواند پنج قفسه پر از نوارهای گردگرفته را دیجیتالی کند، تا بتوانند این اطلاعات را حفظ و بین مدارس توزیع کنند و در دسترس دیگران قرار دهند. نلسون می‌گوید: «ما از تمام آنچه که در دهه 60 میلادی ضبط شده است، بی‌اطلاعیم. هزاران ساعت مصاحبه است و تا آنجا که ما می‌دانیم، هر کسی که با او مصاحبه شده است حالا دیگر از میان ما رفته است. به‌طور باورنکردنی هیجان‌انگیز است. من واقعاً نمی‌دانم وقتی می‌خواهم درباره سرگذشت این طرح تاریخ شفاهی صحبت کنم از کجا شروع کنم.»

ماجرا سال 1968 شروع شد، زمانی که اداره فرصت‌های اقتصادی ناواهو برای شروع ضبط تاریخ شفاهی از بودجه استفاده کرد. نلسون معتقد است این بودجه از طرف اداره فدرال فرصت‌های اقتصادی تأمین مالی شد «ولی ما کاملاً مطمئن نیستیم چه تصمیمی می‌خواستند برای این نوارها بگیرند، یا آیا تعداد افراد زیادی از وجود آنها مطلع بودند؟ کتابخانه، مجموعه را سال 1978 یا 1979تحویل گرفت و بعد این نوارها در فورت دفاینس[5] در یک زندان قدیمی پیدا شدند. در حالی که کتابخانه نگران کیفیت این نوارها بعد از سال‌ها قرار گرفتن در معرض آسیب‌های احتمالی بود، بودجه فدرال را در اواخر دهه 80 برای حفظ و نگهداری و تبدیل حلقه‌ها به نوارهای کاست، دریافت کرد. در هر حال قبل از اینکه آن روند طولانی پایان یابد، بودجه تمام شد و در نهایت آنها نتوانستند به همه آن دست پیدا کنند.»

نوارهای کاستی که آنها تهیه کردند در کالج داین[6] در شیپراک[7] در نیومکزیکو[8] ذخیره شد، ولی در آتش‌سوزی سال 1998 که کتاب‌ها، تجهیزات علمی و تعداد زیادی از مجموعه‌های گرانبهای ناواهو را هم نابود کرد، از دست رفت. از آن به بعد حلقه‌های اصلی در محفظه‌های امن و ضدحریق نگهداری شدند، جایی که از تابش مستقیم نور خورشید، دمای زیاد و هر گردوغباری محافظت می‌شدند. «این صداهای ضبط‌ شده آن قدر باارزش بودند که نباید از دست می‌رفتند.» نلسون می گوید: «این صداهای ضبط‌ شده شامل هزاران ساعت مصاحبه با افراد ناواهویی‌ است که زندگی روزانه‌ و زندگی اجتماعی‌شان در مناطق روستایی و گزارش‌های شخصی که سینه به سینه می چرخد را توصیف می‌کنند، تاریخچه‌های شخصی که از صدهاسال پیش حفظ شده‌اند.»

 این نوارها همچنین شامل آوازها و داستان‌ها و افسانه‌ها و مقدس‌ترین جشن‌های ناواهویی‌ها و جشن شب نهم است که دربرگیرنده صدها آواز و نیایش و نقاشی‌های شنی پیچیده است. نلسون می‌گوید: «محتواهای این صداهای ضبط‌شده به لحاظ فرهنگی بسیار حساسند. افسانه‌هایی وجود دارد که ما فقط در زمان‌های مشخصی از سال آنها را نقل می‌کنیم و جشن شب نهم بسیار مقدس است که در خلوت و تنهایی انجام می‌شود.» به این دلیل است که بِگِی-کروپا بسیار خوشحال است که این نوارها در اختیار کتابخانه قرار گرفته است. آوازهای 9 ‌روزه احتمالاً به این دلیل ضبط شده‌اند که یکی از سالخوردگان می‌ترسید این آواز‌ها گم شوند.

کتابخانه در حال طرح‌ریزی برنامه‌ای است برای هماهنگی با مقامات مذهبی ناواهو تا در آن برنامه مشخص کنند چه‌زمانی مناسب ضبط چه ‌برنامه‌‌ای است. همچنین همکاری با مربیان برای گسترش برنامه درسی تاریخ، فرهنگ و زبان ناواهو در دستور کار این طرح است. بیگِی - کروپا می‌گوید: «بزرگ‌ترین میراث این نوارها این خواهد بود که برای دانشجویان و جوانان ناواهو فرصتی پیش می‌آید که این جشن‌ها و آموزش‌ها و این داستان‌ها را آن‌گونه که باید شنیده شوند، می‌شنوند.» وی از این که دانشجویانش به این نوارها دسترسی دارند هیجان‌زده است، زیرا آنها شروع به یادگیری «چالش‌برانگیز اما باارزش زبان ناواهو» می‌کنند. او می‌گوید: «گاهی‌اوقات یک داستان را در کلاس به‌طور جمعی می‌خوانیم و من می‌توانم بر اساس نوع بیان یک عبارت بگویم که گوینده‌ این جمله یک فرد سالخورده است. ولی تمایز بین آنها خیلی مشکل است و می‌تواند خیلی ظریف باشد و... در هرصورت شنیدن این تفاوت‌ها مثبت خواهد بود.»

طبق گفته‌های نلسون، برخی از این جشن‌ها به زبان باستانی ضبط می‌شوند، لهجه‌ای که خیلی رایج نیست، ولی محققان علاقه ویژه‌ای به آن دارند. گینریا ایزاک[9] مدیر برنامه بازسازی صداها در موسسه اسمیتسونیان[10] هم می‌گوید: «برای زبان‌شناسان تحقیق و مطالعه و مستندکردن این لهجه‌ها و اینکه این زبان‌ها چگونه استفاده می‌شود، بسیار مفید خواهد بود. پژوهشگران فرصتی به‌دست می‌آورند که از دیدگاه ناواهویی‌ها تاریخ را مطالعه کنند. این فوق‌العاده است، زیرا شما همیشه به این صداهای ضبط‌ شده و غنی دسترسی ندارید. اگر بخش‌هایی از تاریخ پنهان مانده و یا گم شده ‌باشد،‌ این فرصتِ مطالعه به عنوان بخشی از فرآیند ترمیم تاریخ از اهمیت زیادی برخوردار است.»

سرگذشت این نوارها تابستان گذشته وقتی که نلسون با دختر کارل گرمن[11] هنرمند مشهور ناواهو و از متخصصان رمزنویسی و مدال گیرندگان جنگ جهانی دوم تماس گرفت، یک فصل جدید اضافه کرد. گرمن یکی از کسانی بود که به همه گوشه‌های سرزمین ناواهو در آریزونا و یوتا و نیومکزیکو در سال 1960 سفر کرد تا به تمامی تاریخ‌‌های شفاهی با استفاده از تجهیزات سنگین ضبط در زمان خود، دست پیدا کند. نلسون می‌گوید: «پدر مرحومش مصاحبه‌‌های دیگری نیز رهبری و هدایت کرد، او این نوارها را به کتابخانه هدیه می‌دهد و مجموعه ما را کامل می‌کند. اهمیت و فایده نگهداری این نوارها فراتر از حفظ آنهاست، چون این نوارها حاوی اطلاعات زیادی از تاریخ محلی است که برای منطقه درخور اهمیت است. تاریخ ایالت‌های یوتا و نیومکزیکو و آریزونا با بیان و آشکار شدن این تاریخ‌ها غنی‌تر خواهد شد.»

ایزاک هم می‌گوید: «هرقدر تعداد افراد بیشتری از این دانش فرهنگی و محیطی برخوردار باشند، نشان‌دهنده تنوع فرهنگی بیشتر است و این تنوعِ فرهنگی تأییدی است بر گوناگونی انسانی و ما را به جامعه‌ای تبدیل می‌کند که فرهنگی تطبیق‌پذیر‌تر دارد.»