سید مهدی ابطحی از برگزاری «شب خاطره» در استان‌ها گفت

شناسایی سوژه، گام نخست

مریم کریم‌بخش

11 دی 1395

سید مهدی ابطحی، کارشناس دفتر فرهنگ و مطالعات پایداری امور استان‌ها در حوزه هنری و مسئول برگزاری برنامه‌های شب خاطره استان‌ها در حوزه هنری است. با توجه به محتوای شب‌های خاطره و ارتباط آنها با تاریخ شفاهی، خبرنگار سایت تاریخ شفاهی ایران گفت‌وگویی با وی انجام داد که در ادامه می‌آید.

■

با خبر شدیم که مراسم شب خاطره در استان‌ها نیز برگزار می‌شود. لطفاً بگویید این برنامه‌ها از چه سالی آغاز شدند؟

دفتر فرهنگ و مطالعات پایداری امور استان‌ها در حوزه هنری، به‌طور رسمی در سال 1388 فعالیت خود را آغاز کرد. بخش مرکزی و ستادی‌ این دفتر در حوزه هنری مرکز است و هر کدام از مراکز استانی حوزه‌های هنری یک دفتر فرهنگ و مطالعات پایداری مثل واحدهای دیگر دارد. یکی از وظایف این دفاتر در کنار فعالیت‌هایی مثل مصاحبه و تدوین و فعالیت‌های دیگر در حوزه تاریخ شفاهی، برگزاری مراسم شب خاطره بوده است. اما به خاطر اینکه نوپا بودن و اولویت گردآوری خاطرات و مصاحبه‌ها، خیلی به شب خاطره در سال‌های اولیه فعالیت دفتر پرداخته نشد. یکی دو سال است که به صورت پراکنده بعضی از دفاتر استانی اقدام به برگزاری ویژه برنامه‌هایی کرده‌اند که معمولاً این برنامه‌ها با مشارکت نهادهای ویژه و بیشتر مناسبتی بوده‌اند؛ به‌طور مثال برای ایام دهه فجر، هفته دفاع مقدس، ایام سوم خرداد و مناسبت‌های این‌چنینی؛ بعضی مواقع هم همراه یا در قالب رونمایی از کتاب‌ها بوده است.

از ابتدای سال 1395 سعی کردیم به‌صورت تخصصی نشست‌ها و برنامه‌های شب خاطره را دنبال کنیم. در شش ماه دوم امسال به صورت یک کار ستادی و منظم و به شکل برنامه‌های کوتاه مدت، میان‌مدت و بلندمدت برنامه‌ریزی و به استان‌ها ابلاغ شد و دفاتر ما فعالیت خودشان را شروع کردند. ابتدا کار، انتخاب سوژه‌ها و موضوعات برای برگزاری برنامه‌ها و اعلام آنها به ما در حوزه مرکز است و در حال حاضر اجرای آنها شروع شده است. تا به حال حدود هشت استان موفق شده‌اند این برنامه‌ها را با استانداردی که مدنظر است و به صورت تخصصی اجرا کنند. در این چند ماه باقیمانده سال هم امیدواریم که باقی استان‌ها بتوانند یک برنامه تخصصی ویژه داشته باشند.

پس روال به این ترتیب است که با مرکز هماهنگ و سپس اجرا می‌کنند؟

بله. این تاییدیه یک روال اداری و برای ثبت فعالیت‌هاست. 

این برنامه‌ها هر چند وقت یک‌بار اجرا می‌شوند؟

ما امید داریم در سال آینده، هر فصل یک برنامه داشته باشیم. بعضی استان‌ها هم که ظرفیت بالاتری دارند، می‌توانند تعداد برنامه‌های بیشتری داشته باشند؛ مانند برنامه‌های سالانه با مشارکت نهادهای مختلف همچون آموزش و پرورش، نهادهای دانشجویی، مجموعه‌های فرهنگی داخل استان‌ها و... .

برای این برنامه از سوی استان‌ها هم تقاضا داشتید؟

بله، تقاضاها زیاد بود. مخاطبان مختلف، مشتاق شنیدن روایت‌های دفاع مقدس هستند. اما کارهایی که انجام می‌شدند آن‌قدر ماندگار نبودند و متأسفانه ارتباط خوبی با مخاطب برقرار نمی‌کردند؛ به این ترتیب که شخصی می‌آمد و صرفاً به شکل شعاری مطالبی را بیان و در باب مسائل مختلف سخنرانی می‌کرد. یکی از اهداف حوزه هنری که برای همه واحد‌ها در نظر گرفته شده، نمونه‌آفرینی است، ما به دنبال این بودیم که یک نمونه استاندارد و موثر از مجموعه برنامه‌هایی که می‌تواند با مخاطب ارتباط برقرار کند، داشته باشیم. ارتباط موثر با مخاطب همیشه از دغدغه‌های ما بوده ‌است. به همین خاطر واحدهای مختلف را با کار ستادی دفتر مطالعات پایداری درگیر کرده و به خروجی شب خاطره رسیدیم؛ در برنامه شب خاطره اتفاق‌های زیادی می‌افتد که یکی از آنها شناسایی سوژه‌های مختلف است. به این ترتیب که بعد از برنامه و شناسایی افراد و شنیدن قسمتی از خاطرات‌شان، تاریخ شفاهی و مصاحبه و پژوهش در احوالات این عزیزان خواهد بود. در بسیاری از موارد، کار تا جایی ادامه پیدا می‌کند که خیلی از آنها منجر به چاپ کتاب یا تولید مجموعه‌های هنری دیگر مانند فیلمنامه، نمایشنامه، مستند و... می‌شود.

استقبال چطور بوده؟ در این مدت به آنچه مدنظرتان بوده، رسیده‌اید یا هنوز زمان می‌طلبد؟

این مسئله مطمئناً زمان می‌خواهد. قدم اول همت و اجرای برنامه است که هر چه بیشتر پیش برود کاستی‌ها و اشکالات برنامه رفع خواهد شد. یکی دیگر از کارهایی که ما داریم انجام می‌دهیم تطبیق برنامه‌هاست. ما از دوستان خواهش کردیم برنامه‌هایی که در گذشته داشته‌اند را برای ما ارسال کنند. به این‌ صورت که در زمان اجرا با کیفیت خوب تصویربرداری می‌شود و صوتی آن هم برای ما ارسال می‌گردد. وقتی یک آرشیو منظم و بانک اطلاعاتی غنی از اتفاقاتی که می‌افتد داشته باشیم - مثلاً استان خوزستان یک برنامه اجرا کرده و یک برنامه دیگر می‌خواهد داشته باشد – می‌توانیم به آنها یادآوری کنیم تا اگر در صورت وجود نقاط ضهفی در برنامه قبل، در برنامه جدید تکرار نشود. در واقع به شکل دوستانه نظارت می‌شود.

استان‌های شمال یا غرب کشور نیز متقاضی بوده‌اند و یا اجرا داشته‌اند؟

استان گیلان یکی از استان‌های فعال در حوزه تاریخ شفاهی و برگزاری این برنامه‌هاست. استان مازندران به احتمال زیاد تا پایان سال، یک ویژه‌برنامه با همکاری نیروی دریایی ارتش خواهد داشت. شهرستان بیجار استان کردستان هم یک برنامه و یک شب خاطره داشته است. یک برنامه هم ان‌شاءالله توسط دفتر فرهنگ و مطالعات پایداری استان‌ها و حوزه هنری هرمزگان و نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، شامگاه 12 دی بر روی عرشه ناوشکن جماران در منطقه یکم دریایی بندرعباس برگزار می‌شود.