برپایی نوزدهمین همایش بین‌المللی تاریخ شفاهی در هندوستان – بخش نخست

وقتی تاریخ شفاهی عمومی می‌شود، چه اتفاقی می‌افتد؟

ترجمه: نرگس صالح‌نژاد، ناتالی حقوردیان

23 تیر 1395

نوزدهمین همایش انجمن بین‌المللی تاریخ شفاهی روز دوشنبه 27 ژوئن 2016 (7 تیر 1395) در بنگلور هندوستان آغاز شد. این همایش که به همت انجمن تاریخ شفاهی هند و با همکاری انجمن بین‌المللی تاریخ شفاهی برگزار شد تا اول ژوئیه (11 تیر) در موسسه هنر، طراحی و فناوری سریشتی[1] برقرار بود.

موضوع همایش حول محور «گوش دادن، صحبت کردن و تفسیر» در تاریخ شفاهی بود. سازمان‌دهندگان امیدوارند گستره چکیده‌های ‌رسیده گامی برای همکاری‌های بین رشته‌ای از سنت‌های شفاهی تا تاریخ شفاهی از نگاه انسان‌شناسان، جغرافی‌دانان و دانشمندان علوم اجتماعی باشد.

آویه منون[2]، متصدی مرکز تاریخ مردمی[3] و خزانه‌دار انجمن تاریخ شفاهی هند[4] می‌گوید: «اصل اساسی تاریخ شفاهی دموکرات بودن آن است زیرا صداهایی به مردم می‌دهد که از روایت‌های اصلی حذف شده‌اند.» چکیده‌های مقالات ارائه شده با بازتاب این تعهد به جوامع نادیده انگاشته شده، در این همایش روایات مربوط به طبقه و جنسیت را در دسترس قرار می‌دهند. در کنار این رویداد همچنین نمایشگاه‌هایی در رابطه با موضوعات مشابه ارائه شد که از جمله آنها درباره مهاجرت زنان در نپال و زنانی که شاهد جنگ داخلی سریلانکا بوده‌اند، بودند.

از آنجا که انجمن بین‌المللی تاریخ شفاهی یک انجمن دو زبانه است، پروژه‌های پذیرفته شده در این همایش به دو زبان انگلیسی و اسپانیایی بودند. مترجمانی در تمام طول همایش برای تسهیل درک سخنرانان اسپانیایی و انگلیسی حضور مدام داشتند.

در حالی که این همایش در درجه اول یک گردهمایی علمی است، این رویداد همچنین قصد داشت در اجرا، سنت‌های شفاهی را نیزگرامی بدارد. برخی از این اجراها عبارت بودند از نمایش فیلم «درخت گردو»، اجرای فلکلور محلی توسط موشومی هومیک[5] و نمایشی عروسکی با اجرای گروه هنری آنترا[6]. علاوه بر این برنامه‌های شبانه‌ای برای عموم در موضوعات مختلف از فجایع زیست محیطی تا آرشیوداری و تاریخ‌های شفاهی پسااستعماری ترتیب داده شده بود. (منبع: روزنامه هندو)

برای نجات زبان، سرگذشت‌ها را حفظ کنید

آکیلا داموداران[7]، بنگلور، هندوستان: مگنا گوهاتاکورتا[8]، مورخ تاریخ شفاهی می‌گوید که تاریخ دو هزار سالۀ کارناتاکا[9] را می‌توان با مطالعۀ حاکمان آن دنبال کرد، اما زندگی مردم عادی در این دوره‌ها ثبت و ضبط نشده است.

گوهاتاکورتا که در افتتاحیۀ نوزدهمین همایش بین‌المللی تاریخ شفاهی در روز 27 ژوئن حضور داشت، گفت: «من چیزی در مورد تاریخ این ایالت نمی‌دانم اما دوست دارم در مورد موضوعات مختلف مانند زندگی خدمتکاران کاخ‌ها و وظایفشان تحقیق کنم.»

او می‌گوید: «مطالعۀ تاریخ شفاهی به درک مناقشات بر سر زبان کمک می‌کند، مانند زبان آموزشی که در حال حاضر در این ایالت مورد بحث و چالش است. برای رسیدگی به این مسئله باید به مطالعۀ فرایند بقای فرهنگ از طریق زبان بپردازیم.»

وی ادامه می‌دهد: «چه اتفاقی در مدارس اختصاصی زبان کانادا[10] می‌افتد؟ این مدارس به تدریج ارزش خود را از دست می‌دهند. دانش‌آموزان در مقطع راهنمایی در مدارس انگلیسی زبان ثبت نام می‌کنند. برای احیای علاقه به زبان کارناتاکا[11] باید به نسل جوان یاد بدهیم که چگونه زبان خود را احیاء کنند.»

او در ادامه می‌گوید: «با فراهم کردن فرصت شنیدن داستان‌های فرهنگی می‌توان در این راه قدم برداشت. زبان یک فرهنگ است. اگر به آن احترام گذاشته و داستان آن را برای مردم ثبت و حفظ کنیم، مردم نیز به آن علاقه‌مند خواهند شد.»

او می‌گوید: «با اعمال زور و فشار نمی‌توان به نتیجه رسید. اگر من زبان کانادا را یاد بگیرم و با همین طرز فکر در یک شرکت چند ملیتی مشغول به کار شوم، این امر باعث احترام به زبان نمی‌شود. احترام به زبان، احترام به فرهنگی را به همراه دارد که نمایندۀ آن است.»

وی می‌گوید: «برعکس مورخان که به تحلیل و ضبط وقایع می‌پردازند، مورخان تاریخ شفاهی به حجم سوابق موجود می‌افزایند.»

در زمینۀ کاری او، داستان‌های شفاهی به اندازۀ شواهد مکتوب اهمیت دارند. این مورخ تاریخ شفاهی که با موسسۀ تحقیقاتی بنگلادش همکاری دارد می‌گوید: «بسیاری از اعضای جوامع ما – مادران و مادربزرگ‌های ما – خواندن و نوشتن بلد نیستند. بنابراین، تعداد بسیار کمی از روایت‌های آنها به صورت مکتوب ثبت می‌شوند.» 

با توجه به این که مورخان تاریخ شفاهی ممکن است وظیفۀ ترجمه را نیز بر عهده داشته باشند، وی اضافه می‌کند: «در جوامعی که فرهنگی مکتوب ندارند، سبک زندگی و آیین آنها در حافظۀ مردم ثبت شده و به صورت شفاهی از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شوند.»

او این مسئله را در سخنرانی اصلی خود در این مراسم با عنوان «تداوم خاطرات و افراط‌گرایی در اقدامات: دگرگونی تاریخ شفاهی در بنگلادش» توضیح می‌دهد. او زمانی با تاریخ شفاهی آشنا شد که مادر بزرگ 80 ساله‌اش برای زندگی با گوهاتاکورتا[12] و مادرش پس از استقلال کشور در سال 1971 به بنگلادش رفت. او می‌گوید: «مادربزرگم مجبور شد برای زندگی به هند برود. پس از این که پدرم توسط ارتش پاکستان به قتل رسید، او جای خالی وی را در زندگی من و مادرم پر کرد. او سوژۀ خوبی برای مورخان تاریخ شفاهی بود، زیرا به خوبی همۀ رویدادها را به خاطر می‌آورد.»

گوهاتاکورتا در سخنرانی خود به نهضت زبان در کشورش، اقدامات مشارکتی برای توانمندسازی جوامع اقلیتی که در ترس از انقراض به سر می‌برند و نظام آموزشی اشاره کرد. (منبع: نیو ایندین اکسپرس)

شیوه‌های تاریخ شفاهی

این سخنرانی در نخستین روز نوزدهمین همایش بین‌المللی تاریخ شفاهی با تاریخ‌نگاری فمینیستی آغاز و وارد موضوع تاریخ شفاهی شد و چشم‌اندازی از تاریخ بنگلادش و جایگاه رقابتی «خاطرات» ارایه نمود.

شرکت‌کنندگان علاقه‌مند و کلاس‌های پیشرفته، جلسات صبح اولین روز نوزدهمین همایش بین‌المللی تاریخ شفاهی را در بر گرفتند. جلسۀ عصر شاهد مراسم افتتاحیۀ سالن یادبود چودایاه[13] بود که در این مراسم دکتر ایندری چادهوری[14]، مینا منون[15]، دکتر مارک کیو[16]، دیوید بیورلجی زارانز[17] و دارما کانان[18]، همگی با هم چراغ تشریفاتی را به عنوان پیش‌درآمدی برای آغاز همایش روشن کردند. سخنرانی مگنا گوهاتاکورتا[19] در مورد «تداوم خاطرات و افراط‌گرایی در اقدامات: دگرگونی تاریخ شفاهی در بنگلادش» بر مذاکره در مورد تغییر هویت و ملت‌سازی حاصل از دگرگونی اجتماعی از طریق تاریخ شفاهی تمرکز داشت و این که چگونه این تغییر در خاطرات فردی و جمعی منعکس می‌شوند.

برنامۀ روز اول با اجرای نمایش سایه‌بازی‌ با عنوان «داستان‌های پنهانی: نمایش تولو بومالاتا[20]» از خانوادۀ شیند آنجانیولو[21]، با سرپرستی مجموعۀ هنری آنتارا[22] به پایان رسید. راوی، آچارنا بانیرجی[23]، در قالب کلمات خود داستانی را تعریف کرد.

سخنرانی خوش‌آمدگویی چادهوری بر موضوع این همایش یعنی «سخن گفتن، گوش سپردن، تفسیر» تمرکز داشت. او با توجه به موقعیت خود در هند، بر گونه‌های مختلف تاریخ شفاهی و گوناگونی داستان‌ها تأکید کرد. همچنین نظام تاریخ شفاهی را گونه‌ای منحصر به فرد در تحقیق دانست که امکان دسترسی به گونه‌های دیگر یادگیری را فراهم می‌آورد. چادهوری بر علل دشواری نظام تاریخ شفاهی تأکید و در سخنرانی به بیان انتظاراتی پرداخت که در این همایش مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرند و همچنین نقش تاریخ‌نگاران تاریخ شفاهی و انواع دانشی که این حوزه خلق کرده یا در خلق آن دخالت دارد.

همچنین به گفتۀ مگنا گوهاتاکورتا ، برخی خاطرات عینیت یافته و برخی دیگر به دست فراموشی سپرده می‌شوند. او در سخنرانی خود به هویت زبانی که منجر به دگرگونی اجتماعی می‌شوند نیز اشاره کرد. در این رابطه، او دو فیلم کوتاه از سری فیلم‌های مربوط به پیوند بانگلا/ زبان مادری با بنگلادش عصر نوین برای مخاطبان پخش کرد و شیوه‌های تاریخ شفاهی طی چهار کلاس پیشرفته مورد بحث و بررسی قرار گرفتند. شان فیلد[24]، تجربۀ خود را در برگزاری این کلاس پیشرفته با عنوان « بین اذهانی: احساسات آنها، احساسات ما و تاریخ شفاهی» تشریح کرد.

او مجبور شد تا به سؤالات بی‌شمار شرکت‌کنندگان پاسخ دهد! کلاس پیشرفتۀ آلبرت لیختبلا[25] در مورد تاریخ سمعی- بصری، به بحث و بررسی ابزار گوناگون برای انجام مصاحبه‌ها پرداخت. فرایند تصمیم‌گیری هنگام فیلم‌برداری/ ضبط مصاحبه‌ها، موضوع اصلی کلاس وی بود. کلاس پیشرفتۀ پیلار دومینیگز پرتز[26] در مورد «تاریخ زندگی: خاطرات فردی و جمعی» به زبان اسپانیایی به بحث و بررسی فردیت[27] در تاریخ شفاهی پرداخت.

پیلار اطلاعاتی ارایه نمود که چگونه می‌توان مصاحبۀ تاریخ شفاهی انجام داده و به راوی اجازه داد تا داستان خود را تعریف کند. کلاس پیشرفتۀ اورواشی بوتالیا[28] در مورد «تأمل بر به کارگیری تاریخ شفاهی» بازگویی داستان ورود وی به تاریخ شفاهی و رویدادهایی بود که مطالعات میدانی او را شکل دادند. داستان شخصی او در رابطه با تجربیات و فعالیت‌هایش به ایده‌های روایت[29] داستان و مخفی کردن[30] برخی داستان‌ها اشاره نمود.

مشاهدۀ سایه‌بازی عروسک‌های چرمی گانیشا[31]، ساراسواتی[32]، رام[33]، لاکشمان[34] و‌هانومان[35] تجربۀ سورئالی برای بینندگان در چووداهیا[36] بود. عروسک‌گردان‌ها قطعه‌ای از «سوندار کاندا»[37] از رامایانا[38] را اجرا کرده و ملاقات بین سیتای اسیر[39] و‌هانومان را که به حلقۀ رام به لانکا[40] فرار کرد، به تصویر کشیدند. این اجرا زمانی جذابیت بیشتری یافت که اعضای خانوادۀ شیند آنجانیولو آناجلو[41] نحوۀ گرداندن عروسک‌ها، جنگ‌ و چرخ زدن آنها در هوا را نشان دادند. صحنه‌های جنگ برای بسیاری از تماشاگران یادآور بازی جنگ تاج و تخت[42] بود. با توجه به این که شرکت‌کنندگان عروسک‌های چرمی را خریداری و راهی خانه‌های خود شدند، می‌توان نتیجه گرفت که داستان‌ها، در هر قالب و با استفاده از هر ابزاری همواره روایت خواهند شد. (منبع: ایندین اکسپرس)

تاریخ شفاهی آنلاین

مقالات رسیده از هند به نوزدهمین همایش بین‌المللی تاریخ شفاهی بسیار گسترده بودند، از ملیت، مرزها و پناهندگی تا خاطرات جنگ و اینکه چگونه یک آرشیو را به اشکال و رسانه‌های مختلف ارایه دهیم. بخشی همراه با مقالات به دو زبان انگلیسی و اسپانیایی درباره «تاریخ شفاهی، جامعه و مقاومت» ماهیت دوزبانه همایش را تشکیل می‌داد.

روز دوم نوزدهمین همایش بین‌المللی تاریخ شفاهی در هندوستان در حالی آغاز شد که برنامه‌های در نظرگرفته شده برای این روز شامل تمرینات عملی تاریخ شفاهی از طریق خاطرات مانا و نامانای مردم در موقعیت‌های گوناگون مانند جدایی، جنگ و مهاجرت بود. در بخش‌های این روز همچنین دیدگاه‌های جهانی در مورد تاریخ شفاهی، نظریه و عمل درباره آن، تاریخ‌های شفاهی فمینیستی، جامعه و تاریخ‌های شفاهی، تاریخ‌های شفاهی مقاومت، تاریخ‌های شفاهی در فضای به سرعت در تغییر شهری، سنت‌های هنر محلی از طریق تاریخ شفاهی، سلامت عمومی و تاریخ شفاهی و موارد بسیار دیگر مورد بحث قرار گرفت. در همایش، زمینه‌ای نیز با محوریت تنوع لحاظ شده بود که در آن شرکت‌کنندگانی از ماکائو، جمهوری چک، نیوزلند، رومانی، آلمان، سنگاپور و چین، برنامه‌ها و مقالات خود را ارایه کردند.

در بعدازظهر روز دوم همایش، هنرپیشه‌گان، تهیه‌کنندگان و فیلمسازان مختلف به نمایش فیلم‌ها و نمایشگاه‌های مختلف در مورد طرح‌ها و نحوه استفاده از تاریخ شفاهی با شیوه‌های خاص خودشان پرداختند. ارایه‌ها در مورد نمایش‌ها از نپال و سریلانکا بودند؛ : «دور از خانه: صدای زنان کارگر نپالی در بخش‌های غیر رسمی در هند»، «داستان‌هایی از تولو بیاسی[43]، باسی‌بیالو[44]» و «آرشیو تاریخ زنان در سریلانکا از طریق پروژه «داستان‌های او». فیلم‌هایی که در این روز به نمایش درآمدند شامل «بیمارستان» اثر سندو تیرومالایسوامی[45] از هند، «کیهان‌شناسی بودایی در غذا» اثری از ریتا لانگر[46] (محصول مشترک آلمان و انگلستان) و «نقشه متغیر»[47] از کشور هند[48] بودند.

در ادامه همایش، دکتر رابرت پرکز ، سرپرست تیم تاریخ شفاهی کتابخانه بریتانیا با تاکید بر بحث و گفت‌وگو در مورد شیوه‌های تاریخ شفاهی و نگرانی‌هایی که در مورد ایده آرشیو در اولین بخش عمومی نوزدهمین همایش بین‌المللی تاریخ شفاهی در ۲۰۱۶ در تالار یادبود چوکسی در موسسه علوم هند  مطرح شد، گفت: «در این همایش اجازه دهید بر انترناسیونالیسم، مبارزه با نژادپرستی و همکاری متقابل تأکید کنیم.»

بخش عمومی «چه اتفاقی می‌افتد وقتی تاریخ شفاهی عمومی می‌شود؟ تاریخ شفاهی آنلاین» به ریاست پرکز شامل سخنرانانی چون اورواشی بوتالیا[49] از هند، تامارا کنلی[50] از آمریکا، آنجالی مونتیرو/ ک.پ. جایاسانکار[51] از هند و ونکت سرینیواسان[52] از آمریکا بود. این بخش را پرکز با تمرکز بر مسائلی مانند شیوه‌های اخلاقی فعلی و حفظ یک آرشیو مصاحبه‌های ضبط شده در رسانه‌های مختلف، تغییر نقش بایگانی و تغییراتی که دسترسی به اینترنت برای مورخان شفاهی و آرشیویست‌ها برای ضبط تاریخ‌ها به وجود می‌آورد، معرفی کرد. برخی سؤالات که در این بخش مطرح بودند، چالش‌های آرشیویست‌ها در ارتباط با ارایه «اطلاعات متنی[53]» را به بحث می‌گذاشتند؛ اطلاعاتی هستند که خارج از کنترل مورخان و آرشیویست‌هاست. همچنین تغییر ایده‌ها درباره نگهداری، مالکیت و آنچه «عمومی[54]» تلقی می‌شود، مطرح گردید. اورواشی بوتالیا[55] به جمع بندی چالش‌های ایجاد یک آرشیو پرداخته و سپس بحث‌های کامل‌تر را با مطرح کردن اینکه «بعد از ایجاد یک آرشیو چه اتفاقی می‌افتد» طرح کرد. او گفت: «زمانی که یک آرشیو عمومی می‌شود، انتظار می‌رود عمومی باقی بماند.» دیدگاه اورواشی درباره ایده ایجاد آرشیو، اندیشه عمومی شدن و مسئولیت آرشیویست‌ نسبت به جامعه و خاطرات مردم و روایت‌ها، موضوعاتی بودند که در روزهای بعدی همایش مطرح شده‌ و مورد بحث قرار گرفتند. (منبع: ایندین اکسپرس)

ادامه دارد...