درباره یک طرح تاریخ شفاهی

نقش پادگان ولی‌عصر(عج) در خنثی‌سازی کودتا

سید مهدی حسینی*

21 تیر 1395

پس از واقعه تسخیر لانه جاسوسی آمریکا در روز 13 آبان 1358 و فاش شدن ماجرای طبس در اوایل اردیبهشت 1359، جمعی از عناصر وابسته به حکومت پهلوی اقدام به طراحی عملیاتی کردند که به کودتای نوژه معروف شد.

کودتاچیان قصد داشتند 19 تیرماه 1359 هدف توطئه‌گرانه­‌شان را عملیاتی کنند. آنها طرحشان را به نام «نقاب» نام‌گذاری کرده بودند که مخفف نجات قیام ایران بزرگ بود.

این جریان با دارودسته تیمسار اویسی و تعدادی از هواداران شاپور بختیار، آخرین نخست‌وزیر حکومت پهلوی همراه شد؛ آنها موفق شده بودند تعدادی از خلبانان و افسران و عده­‌ای درجه‌دار را در قالب یک تشکل، سازمان‌دهی کنند که بسیاری از آنها از اصل ماجرا بی‌خبر بودند. این گروهک برای انجام کودتا علیه نظام جمهوری اسلامی چند هدف را در دستور کار خود قرار داده بودند. یکی از اهداف آنها این بود که توسط خلبانان فریب‌خورده، مناطقی از تهران را بمباران کنند؛ این مناطق عبارت بودند از: بیت امام خمینی(ره) در جماران، فرودگاه مهرآباد، نخست‌وزیری، ستاد مرکزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ستاد مرکزی کمیته­‌های انقلاب اسلامی در میدان بهارستان، پادگان ولی‌عصر(عج)، پادگان امام حسین(ع)، پادگان خلیج(شهید بهشتی)، کمیته انقلاب اسلامی منطقه 9، منطقه 4، کاخ سعدآباد و لویزان.

به گفته افراد دستگیرشده از جمله تیمسار محققی، بیت امام، نخستین و مهم‌ترین هدفی بود که باید بلافاصله بمباران می‌شد.

کودتاچیان می‌خواستند کارشان را از پایگاه سوم هوایی در همدان آغاز کنند؛ این پایگاه بعد از انقلاب به نام شهید محمد نوژه نام­گذاری شده بود. اهداف کودتاچیان هرکدام از اهمیت خاصی برخوردار بود که به‌ عنوان محورهای عملیات لحاظ کرده بودند. اما در این بین پادگان ولی‌عصر(عج) از جهاتی قابل‌ تأمل است که به برخی از محورهای آن در ادامه اشاره می­‌شود.

1. محل استقرار واحد عملیات سپاه پاسداران بود که تمامی عناصر زبده، مبارز، انقلابی، مجرب در مبارزه مسلحانه در این پادگان مستقر بودند و با هر جریان مسلح برخورد کرده بودند.

2. موقعیت پادگان در متن و مرکزیت تهران قرار داشت و پل ارتباطی با مردم و ستاد مرکزی کمیته انقلاب اسلامی در بهارستان بود. این پادگان از راه‌های گوناگون به‌ تمام نقاط حساس شهر تهران مرتبط بود. از جنوب به میدان بهارستان و میدان خراسان، از شرق به میدان امام حسین(ع) و خیابان دماوند، از غرب به میدان انقلاب و دانشگاه تهران و از شمال به خیابان شریعتی، پادگان خلیج و ستاد مرکزی سپاه وصل می‌شد.

3. یکی از خلبانان پس از مشورت با مادرش اظهار نمود: «مادرم به‌شدت ناراحت شد و گفت تو نه‌تنها این کار را نباید بکنی بلکه باید خبر دهی و جلوی این کار را بگیری؛ اگر اطلاع ندهی شیرم را حلالت نمی‌کنم و ازت رضایت ندارم.» این خلبان تصمیم گرفت اطلاعات خودش را در اختیار نماینده امام(ره)(آیت‌الله خامنه‌ای) در شورای عالی دفاع قرار دهد. او برای دیدار با آیت‌الله خامنه‌ای در آن زمان با جاهایی تماس گرفت ولی موفق ‌نشد؛ تا اینکه به پادگان ولی‌عصر(عج) مراجعه کرد و پاسداران این پادگان او را به منزل آیت‌الله خامنه‌ای در خیابان ایران انتقال دادند. او پس از اذان صبح اطلاعاتش را در اختیار نماینده امام(ره) قرار داد و از این طریق،‌ کودتا خنثی شد.

4. پادگان ولی‌عصر(عج) در خنثی‌سازی کودتا نقش ویژه‌ای داشت و در دستگیری کودتاچی‌ها نکات فراوانی وجود دارد. نیروهای این پادگان در زمینه مستقر شدن در جاهای حساس تهران جهت شناسایی و دستگیری آنها اقدامات شجاعانه­‌ای انجام دادند.

* سید مهدی حسینی در حال تدوین تاریخ شفاهی پادگان ولی‌عصر(عج) و انجام مصاحبه و پژوهش در این زمینه است. اطلاعات این یادداشت را بر اساس مصاحبه‌های گوناگون خود نوشته است.