«حکایتی دیگر از بازماندگان» در ادامه «حکایت بازماندگان»

خاطرات مهاجرت با پای پیاده

سارتاک رِی[1]
ترجمه: سهیلا حیدری

05 خرداد 1395

حکایتی دیگر از بازماندگان[2] نوشته ایوان وز اِزدانی[3] و چاپ انتشارات اسپیکینگ تایگر[4] ، در ادامه کتاب «حکایت بازماندگان» نوشته شده است که در سال 2007 منتشر شد. هر دو کتاب، رنج و محنت‌های هندیان مقیم برمه را که اکثراً اهل گوآ بودند، هنگام فرار از برمه در سال‌های 1941 و 1942 در پی بمبارانی که برای سرکوب رژیم بریتانیا توسط ژاپنی‌ها رخ داد، به‌ تفصیل شرح می‌دهد. این کتاب، سندی از تاریخ شفاهی کسانی است که کاشانه و زادگاه‌شان را از دست دادند.

«حکایتی دیگر از بازماندگان» همچنین درباره خانواده ازدانی، عموها و اجداد اوست که در دوران جنگ زندگی کردند. نویسنده با آوارگان بسیاری صحبت کرده است تا بتواند اطلاعات و داستان‌هایی که بیانگر آسیب وارد شده به خانواده‌های هندی مقیم در برمه بود را مقایسه و مقابله کند. خانواده‌هایی که بعداً مجبور شدند ارتباطشان را به خاطر جنگ و خشم روبه‌رشدی که بومیان برمه‌ای به آنها روا داشتند با زادگاه‌شان قطع کنند. بومیان برمه‌ای تصور می‌کردند، هندیان، غاصب حقوق آنها هستند.

اِزدانی در برمه بزرگ شد و از دانشگاه رانگون فارغ‌التحصیل شد، در آنجا ازدواج کرد و قبل از اینکه خانواده‌اش مجبور شوند به گوآ مهاجرت کنند، دو دختر به دنیا آورد. او احساس فقدان و حسرت بسیاری از پناهندگان را بازگو می‌کند، پناهندگانی که حالا پیر و سالخورده‌اند و هنوز این حس در آنها زنده است. اگرچه با تکیه بر حافظه در تاریخ شفاهی ممکن است در شرح برخی جزئیات، اغراق شود و یا برخی موارد، کم اهمیت جلوه دهد، ولی از رنج و مشقتی که پناهند‌گان تحمل کردند، کم نمی‌کند.

 کتاب گوشه‌هایی از تاریخ برمه مستعمره را نیز شرح می‌دهد؛ چگونگی درگیری راج[5] با برمه که مسبب خروج هندیانی شد که مقامات راج بودند و به لحاظ اقتصادی پیشرفت کرده بودند. پیشرفتی که در تضادِ شدیدی با فقر بومیان برمه بود و همیشه بین محلی‌ها و مهاجران هندی تنشی زیر ظاهر آرام در جریان بود. این مسائل، پیش‌زمینه‌‌ای اجتماعی‌- سیاسی برای بی‌اعتمادی و دشمنی و تعرض به‌وجود آورد؛ به‌گونه‌ای که روابط بین نژادی را در برمه دهه 1930 هم‌زمان با اعتصاب باراندازان تحت تاثیر قرار داد. این اتفاقات، منجر به شورش‌های ضد هندی شد که در پی آن، اولین موج مهاجرت رخ داد. این مهاجرت بین سال‌های 1941 و 1942 افزایش پیدا کرد و به دنبال آن با حمله ژاپنی‌ها به راج در برمه، اروپایی‌ها روانه راهِ کوتاه و کم‌خطر به خارج از کشور شدند، در حالی که هندیان مجبور شدند راه خطرناک و طولانی‌تری را در پیش گیرند.

یک بازمانده خاطرنشان می‌کند که ازدانی نه تنها جزئیات وحشت مهاجرتی که متحمل شدند، جان باختن مردم از خستگی و گرسنگی و مریضی و بستری شدنِ بسیاری دیگر در بیمارستان به محض رسیدن به هند را به تصویر می‌کشد، بلکه تکه‌تکه‌های زندگی‌هایِ از هم‌ پاشیده را و مردمی که مجبور شدند زندگی‌های‌شان را از نو بر غبار زندگی‌ گذشته‌شان بسازند، ترسیم می‌کند. ولی در نهایت آنها داستان امیدی هستند که یاد و خاطره آن نباید محدود به نسل‌هایی شود که این رنج‌ها را متحمل شدند. «سفر پیادة طولانی و فراموش شده» یا مهاجرت جمعی، حالا دیگر با مرگ افرادی که آن روزها را تحمل کردند و دوام آوردند، یک سفر پیادة طولانیِ گمشده و فراموش شده نخواهد بود. این کتاب یادآور سفری است با پای پیاده، طولانی و فراموش‌شده، که از خاطر افرادی که متحمل آن شدند پاک نخواهد شد.