چشم‌اندازهای بین‌المللی

رشد تاریخ شفاهی در کتابخانه‌های چین

ژنگ سونگهو [1]
ترجمه: روح‌الله گل‌مرادی

01 اردیبهشت 1395

در مقایسه با تاریخ شفاهی در کشورهای غربی، نظریه و عمل تاریخ شفاهی در سرزمین اصلی چین[2] هم از نظر پژوهش و هم در عمل عقب است. این مقاله تجارب فعالیت‌های تاریخ شفاهی در کتابخانه‌های دانشگاه شانتو و انواع و خصوصیات تاریخ شفاهی که این کتابخانه جمع‌آوری کرده را طرح می‌کند. مقاله همچنین مسائل رشد و استفاده از تاریخ شفاهی را در کتابخانه‌های سرزمین اصلی چین ارزیابی می‌کند و پیشنهادهایی برای رشد تاریخ شفاهی در این کتابخانه‌ها و دیگر کتابخانه‌های کشورهای در حال توسعه ارائه می‌دهد.

مقدمه

سنت تاریخ شفاهی به قدمت تمدن بشری است. پیش از اختراع خط، تاریخ به مثابۀ تاریخ شفاهی در اشکال شعر، اسطوره و افسانه‌های حماسی دست به دست می‌شد. تاریخ شفاهی که امروزه در بعضی فرهنگ‌های بومی ادامه دارد، سنتی دیرین است که در تمام جوامع بشری یافت می‌شود و برای ما بیش از همه با آثاری نظیر اثر حماسی بزرگ مثل اُدیسۀ هومر، شاعر یونانی (اما امروزه معلوم شده که از سنت شفاهی دیرپایی برخاسته است) و شعر حماسی انگلوساکسونی بیوولف[3] شناخته می‌شود. در چین، فرهنگ دیرین شفاهیِ داستان‌گویی فرشینه‌ای غنی و باشکوه از اسطوره‌ها، افسانه‌های تاریخی و سرودهای روایت شده و سروده شده را شکل داد. همه اینها ابتدا در متن قدیمی شی چینگ (به معنی کتاب اشعار) در حدود 600-1000 پیش از میلاد جمع‌آوری شدند. متون و نسخه‌های شفاهی قرن‌ها با هم در آمیختند و بر یکدیگر تأثیرگذاشتند و در دورۀ جیانگ شی از سلسلۀ سونگ و شوچانگ سی هوا یا افسانه‌های اواخر دورۀ مینگ به اوج خود رسیدند.[i][ii]

در کشورهای غربی، استفاده از مواد شفاهی بر اساس روایت‌های[4] تاریخی به مورخان اولیه یونان نظیر هرودوت (در اثر تاریخی اش دربارۀ جنگ‌های ایران) و توسیدید (در اثر تاریخی‌اش دربارۀ جنگ های پلوپونزی) برمی‌گردد که هر دو استفادۀ وسیعی از گزارش‌های شفاهی شاهدان کردند. با ظهور تاریخ‌نویسی مدرن در قرن نوزدهم به مثابۀ رشته‌ای تخصصی، به منابع شفاهی به نفع متون و گزارش‌های مکتوب پشت پا زدند.[iii] اما با آثار کسانی نظیر مورخ آمریکایی، پروفسور آلن نِوینز، به مثابۀ تکنیک تاریخی ارزشمندی جایگاه خود را مجدد پیدا کرد و این به خاطر توانایی این تکنیک در ثبت و ضبط نگاه حاضران یک رویداد یا زندگی افراد معمولی است. این تکنیک از دهه‌های 1930 و 1940 به خوبی به کار رفته است.[iv]

با وجود این، تاریخ شفاهی معاصر در چین پذیرفته نشده است. افراد معدودی درباره تاریخ شفاهی پژوهش کرده‌اند، و اعتبار آن به مثابۀ یک منبع تاریخ‌نویسی زیر سوال رفته است.[v] اما چین در تاریخ شفاهی غنی و پربار است. شهرها و استان‌های چین تاریخچه‌های بلند و رنگارنگی دارند که نقش بسیار مهمی در شکل‌دهی به فرهنگ محلی داشته‌اند. با این حال، عمل و نظریۀ تاریخ شفاهی در طی انقلاب فرهنگی 1976-1966 با بی‌مهری روبه‌رو شد. در این زمان، چین در وضعیت هرج و مرج بود، ]از این رو[ همراه با رشته‌های دیگر، پژوهش دربارۀ تاریخ شفاهی چین نیز متوقف شد. کاملا برخلاف چین، در چند دهۀ گذشته، هنگ‌کنگ و تایوان پیشرفت خوبی در پژوهش دربارۀ تاریخ شفاهی، هم در مواد و مطالب، مفاهیم و خط سیرهای پژوهشی و هم در معرفی نظریه ها و روش های تاریخ شفاهی معاصر غرب داشته‌اند. پس از دهۀ 1980، از طریق مبادلات با هنگ‌کنگ و تایوان، پژوهش در حوزۀ تاریخ شفاهی مجدداً در سرزمین اصلی چین آغاز شد. مورخان چینی به‌تدریج تاریخ شفاهی را به‌مثابۀ یکی از روش‌هایی که در آن مواد تاریخی جمع‌آوری می‌شود تصور می‌کنند و از این مواد برای تکمیل اسناد بایگانی‌شدنی و مکتوب استفاده می‌کنند. علاوه ‌بر این، با کمک تاریخ شفاهی، جوانب پژوهش تاریخی تا حدود زیادی گسترش می‌یابند و مطلعان می‌توانند در این پژوهش مشارکت کنند ]و[ بنابراین در مجموع به پژوهش‌های تاریخی جان می‌دهند.

از این‌رو، در سال‌های اخیر، تاریخ شفاهی شاخۀ مهمی در تاریخ، به‌ویژه در پژوهش‌های تاریخ معاصر چین شده‌ است. مورخان چینی که در حوزۀ تاریخ شفاهی کار می‌کنند امروزه معتقدند که منابع شفاهی بازنمای فرهنگ عامه و حافظۀ جمعی‌اند که مردم را توانمند می‌سازند و برای آموزش مدنی اهمیت دارند.[vi] انجام مصاحبه با اعضای یک اجتماع، شیوه‌هایی را که در آنها وقایع تاریخی بر زندگی روزمره تأثیر می‌گذارند به تصویر می‌کشاند و پژوهش تاریخی را قادر می‌سازد تا داده‌های کمّی و کیفی و نیز تحلیل خرد و کلان را در هم آمیزد. از این گذشته، ترکیب اسناد تاریخی و تاریخ شفاهی در یافتنِ مواد تاریخیِ جدید، گسترش چشم‌اندازهایی دربارۀ موضوعات خاص پژوهشی و نوکردنِ رویکردها به روش تاریخی، مفید بوده است.

در اواخر قرن بیستم، تاریخ شفاهی در بسیاری از دانشکده‌ها و دانشگاه‌های سرزمین اصلی چین محبوبیت پیدا کرده بود. بعضی پژوهشگران فعالانه به گردآوری اسناد شفاهی، عمدتاً در حوزۀ تاریخ پرداختند، هر چند به روشی رایج برای جامعه‌شناسان، انسان‌شناسان، روزنامه‌نگاران، و جغرافی‌دان‌ها هم تبدیل شده است. بویژه، تاریخ شفاهی بخش مهمی از روش‌هایی شده ‌است که برای پژوهش در مورد تاریخ حزب کمونیست چین به کار می‌روند و هم‌اکنون آرشیو در حال رشدی از تاریخ شفاهی مربوط به تاریخ حزب کمونیست چین وجود دارد.

در سال‌های اخیر، تاریخ شفاهی همچنین برای پژوهش دربارۀ بعضی از اقدامات ارتش ژاپن در چین در سال‌های منتهی به جنگ جهانی دوم به کار رفته ‌است. اخیراً، برای ذخیرۀ اسناد وقایع رخداده در نانجینگ[5] در 1937، دانشجویان زیادی از بازماندگان باقیمانده، تاریخ شفاهی جمع‌آوری می‌کردند. بیست دانشجو از دانشگاه نانجینگ و دانشگاه ملی نانجینگ ]دوره‌های[ مصاحبه، یادداشت‌برداری، و درستی‌سنجی[6] دیدند و مأموریتی یک‌ماهه در حومه‌های شهر انجام دادند که در پژوهش‌های قبلی از آنها غفلت شده بود. اسناد این مصاحبه‌ها در کتابی به نام «اسنادی دربارۀ قتل عام نانجینگ»[7] جمع‌آوری می‌شوند.

با شروع دهۀ 1990، سان لیپینگ[8] و دانشجویانش در بخش جامعه‌شناسی دانشگاه پکن پروژۀ تاریخ شفاهی برای جمع‌آوری منابع شفاهی دربارۀ تغییرات اجتماعی انجام دادند که به نواحی روستایی چین در نیمۀ دوم قرن بیستم پرداخته است. در عین حال، وی با توصیف و تحلیل زندگی اجتماعی در نواحی روستایی، تلاش کرده تا علل این تغییرات را کشف و تفسیر کند.

اما اینها فقط موارد معدودی هستند. در مقایسه با وفور اسناد گردآوری‌ شده توسط پژوهشگران اروپایی و آمریکایی، چین فقط شمار معدودی پروژه در این ‌باره دارد، بنابراین دانش اندکی دربارۀ روش‌شناسی‌های مناسب، از طرح مصاحبه تا ساخت پروژه وجود دارد و تجربۀ زیادی بر آن متمرکز نشده است. در حالی‌ که بایگان‌ها(آرشیویست‌ها) در کشورهای غربی روش‌شناسی تاریخ شفاهی را در حوزۀ خودشان پذیرفته‌اند، تاریخ شفاهی در چین مورد توجه بایگان‌ها نبوده است و اهمیت ناچیزی برای آنها داشته است. برای بایگان‌های چینی لازم است که برای مورد پسند عامه کردنِ استفاده از تاریخ شفاهی، نقش‌شان را در توسعۀ تاریخ شفاهی در کتابخانه‌های چین و تاریخ‌شان به‌مثابۀ منبعی مورد علاقه مورد ملاحظه قرار دهند.

در دهۀ 1940، شکل جدید تاریخ شفاهی که توسط آلن نِوینز[9] ارائه شد به شکلی از پژوهش تاریخی اشاره دارد که مستلزم مصاحبه و جمع‌آوری منابع با استفاده از مشاوری است که با خلاصه‌نویسی[10] آنها را پیاده می‌کند.[vii] با وجود تجهیزات ضبط پیشرفتۀ مدرن، یک ضبط صدا در حال حاضر برای بیان معنای کامل حرفی که گفته می‌شود، نظیر نکات ظریف مفاهیم و مقاصد که فقط از طریق شنوایی انتقال می‌یابد، حیاتی است. امروزه آثار قابل توجهی از پژوهشگران بین‌المللی وجود دارد که تمام جوانب تاریخ شفاهی را بررسی می‌کنند، از آغاز پروژۀ تاریخ شفاهی نظیر تأمین بودجه، نیروگیری و تجهیزات تا انجام مصاحبه، انتشار، نوار ویدئویی گرفتن، ذخیرۀ اسناد، تدریس تاریخ شفاهی، و استفاده از تاریخ شفاهی در موزه‌ها و رادیو. همان‌گونه که تام رانکین در کتاب «زندگی عامه اسمیتسونین و راهنمای مصاحبه تاریخ شفاهی»[viii] اشاره کرد، تاریخ شفاهی در بعضی شیوه‌ها قدیمی‌ترین شکل بیان است، آن‌گونه که مردم از زمان اولین اجتماعات انسانی برای یکدیگر داستان نقل کرده‌اند. با ثبت خاطرات و داستان‌های‌شان، گذشته در زمان حاضر زنده می‌شود که مملو از تصاویر روشنی از افراد، مکان‌ها و حوادث است.

دونالد ریچی در کتابش دربارۀ نظریه و عمل تاریخ شفاهی، خلق شواهد تاریخی از طریق تحلیل داده‌ها، پیچیدگی روابط تاریخی و مدارک را برجسته و مباحث کلیدی رشد تاریخ شفاهیِ دورۀ پساجنگ را مطرح می‌کند.[ix] در حالی‌که پژوهشگران چینی در هنگ‌کنگ و تایوان با این اصول آشنا هستند و تجربۀ قابل ملاحظه‌ای در پژوهش تاریخ شفاهی، بویژه تمرکز بر ارتباط بین تاریخ شفاهی و مجموعه‌های کتابخانه‌ای دارند، تجربه یا دانش اندکی دربارۀ تاریخ شفاهی در کتابخانه‌های سرزمین اصلی چین وجود دارد. مجموعه‌هایی که وجود دارند نسبتاً کیفیت ناجوری دارند، بویژه در مقایسه با کتابخانه‌های آمریکایی و اروپایی. با این وجود، این شرایط در حال تغییر است و درک در حال رشدی از رویه‌های تاریخ شفاهی در کتابخانه‌های چین وجود دارد که رویۀ تاریخ شفاهی را در فرهنگ چین جای می‌دهد. برای نمونه، دینگ[11] مفهوم تاریخ شفاهی را بررسی و بیان می‌کند که پژوهش‌های چینی در حوزۀ تاریخ شفاهی باید از روش‌های انسان‌شناسی و مطالعات فولکلور چین درس بگیرند، زیرا این دو رشته بر تجربۀ انسانی متمرکزند و ارزش زیادی برای آرشیوهای مستند[12] قائل نیستند.[x] در نشستی دربارۀ تاریخ شفاهی، کائو شینگسو[13] این قواعد عمل را توصیه کرد: ارزش قائل شدن برای حریم و تمایلات گوینده، ارزش قائل شدن برای صحت گفتار، گردآوری مصرانۀ تمام اسناد و حفظ وحدت واحدهای تاریخ‌نگاری.[xi] هو[14] و هان[15] معتقدند که پژوهش تاریخ شفاهی در سرزمین اصلی چین باید بیشتر در دستور کار قرار گیرد و اهمیت بالایی به حفظ و استفاده از ثبت‌های اصلی و دست اول داده شود. این برای این است که هژمونی گفتمان نویسندگان در فرایند پیاده سازی حفظ شود. آنها با استفاده از هژمونی گفتمان به مفهومی اشاره می‌کنند که در چین، بسیار مورد بحث پژوهشگران تاریخ و فرهنگ قرار گرفته و به پیروی از فوکو و گرامشی بر مفروضات ذاتی در زبان یک پارادایم فرهنگی خاص تأکید می‌کنند. بنابراین در نگاه هو و هان، درج و قراردادنِ میان‌ذهنیت (بین مصاحبه‌گر و موضوع) در طی فرایند مصاحبه و صحت و سندیت اسناد، موضوعات اساسی در توسعۀ تاریخ شفاهی در چین هستند.[xii]

در حوزۀ علم کتابداری، بعضی مقالات دربارۀ ارتباط انتقادی بین فعالیت تاریخ شفاهی و کتابداری، نقش بایگان در فعالیت تاریخ شفاهی و روش‌های بهبود فعالیت گردآوری اسناد تاریخ شفاهی در کتابخانه‌ها بحث کرده‌اند. بعضی از ارزش توسعه دادنِ مجموعۀ کتابخانۀ تاریخ شفاهی با مؤلفۀ موزه صحبت می‌کنند، آن‌گونه که در مجموعه‌های تاریخ کتابخانۀ لاپوس[16] می‌بینیم که اسنادی را نظیر اسناد تاریخ شفاهی مربوط به تاریخ مراقبت بهداشتی گردآوری می‌کنند.[xiii] خیمِنز[17] با اشاره به خصوصیات تاریخ شفاهی (دیداری و شنیداری) و ارزش خلق مصاحبه‌های تاریخ شفاهی در مقابل گردآوری آنها، دربارۀ ارتباط بین تاریخ شفاهی و کتابخانه‌ها بحث می‌کند.[xiv] در تایوان، تاریخ شفاهی نیز به‌مثابۀ بخشی از فعالیت روزانۀ کتابداری تلقی می‌شود. سانگ، شویوفَنگ[18] در مقالۀ 2003، بایگان‌ها را موظف به ساخت و همچنین گردآوری اسناد تاریخی با استفاده از روش‌شناسی‌های مناسبِ تاریخ شفاهی براساس ایدۀ «کتابخانه به‌مثابۀ طول جغرافیایی، انسان به‌مثابۀ عرض جغرافیایی»[19] کرد.[xv]

تا 2005، در سرزمین اصلی چین، کتابخانه‌ها یا بایگان‌های معدودی بودند که بین تاریخ شفاهی و کتابخانه‌ها ارتباط برقرار کنند؛ زمانی‌که بعضی از کتابخانه‌ها و بایگان‌ها به‌تدریج پژوهش‌های تاریخ شفاهی را برعهده گرفتند، فناوری‌های نوین را ارزیابی کردند و ابزارها و تکنیک‌های نوینی را برای پژوهش‌های تاریخ شفاهی توسعه دادند. ژنگ با مقایسۀ فعالیت تاریخ شفاهی خارجی با چینی، پیشنهاد کرد که بایگان‌های چینی به بحث و گفت‌وگو دربارۀ راه‌حل‌ها و روش‌های پیش رو بپردازند.[xvi] ژنگ در مقالۀ بعدی بر اهمیت تاریخ شفاهی و نقش کتابخانه‌ها تأکید می‌کند و متذکر می‌شود که این فعالیت به حفظ تاریخی کمک خواهد کرد که در غیر این‌صورت گم می‌شود، گردآوری منابع مستند را توسعه خواهد داد و بهتر به درد خوانندگان می‌خورد.[xvii] همۀ این مقالات تاکید می‌کنند که روش‌ها و یافته‌های تاریخ شفاهی، سهمی ارزشمند در مجموعه‌های کتابخانه‌ای، بویژه در سال‌های اخیر دارند و این موضوع امروزه در کتابخانه‌های چین بیشتر پذیرفته می‌شود. این نگرش مثبت‌تر به تاریخ شفاهی، توجهی بر اشکال قدیمی‌تر سنت‌های شفاهی، «روایت شفاهی»[20] یا «سنت‌های روایتیِ شفاهیِ»[21] دوره‌های تاریخی قدیمی‌تر دارد. بایگان‌های چینی امروزه به‌تدریج نظریه‌ای را که تمام اینها را به یکدیگر پیوند می‌زند می‌فهمند و این انتظار می‌رود که در قرن بیست‌ویکم آثار تاریخ شفاهیِ انجام شده در کتابخانه‌های چین، هنوز هم نقش مهم‌تری ایفا کنند و تأثیر قابل‌ملاحظه‌ای بر توسعۀ مجموعه‌های کتابخانه‌ای چین داشته باشند.

نمونۀ چینی مداخلۀ کتابخانه‌ای در مجموعه‌های تاریخ شفاهی

کتابخانه‌های چین و پروژه‌های تاریخ شفاهی لزوماً باید به تجارب تاریخ شفاهی در کتابخانه‌های کشورهای اروپایی و آمریکایی رجوع کنند. با وجود این، بعضی از کتابخانه‌های چین، در توسعۀ عملی تاریخ شفاهی نقش داشته‌اند. «ادارۀ مجموعۀ خاص کائوشانِ»[22] دانشگاه شانتو در گوانگ‌دونگ[23] نمونه‌ای از این نوع است. این پروژۀ تاریخ شفاهی توسط ادارۀ مجموعۀ خاص کائوشانِ دانشگاه شانتو در گوانگ‌دونگ انجام شد که در تلاشی برای جمع‌آوری و حفظ روایت‌های تاریخیِ مهاجرت‌های اولیۀ کائوشان، چندین نفر را برای مصاحبه با شهروندان محلی به‌‌کار گرفت. تمام مصاحبه‌ها در محل ضبط شدند و نوارها برای استفادۀ عموم در اینترنت در این نشانی در دسترس است. (http://cstc.lib.stu.edu.cn) این نشانی ما را از یکی از پایگاه‌های موضوعیِ خاص[24] یعنی سیستم کتابخانه و اطلاعات دانشگاهی چین در کتابخانه‌های دانشگاهی سرزمین اصلی چین مطلع می‌کند. سیستم کتابخانه و اطلاعات دانشگاهی چین یک شرکت کتابخانه‌ای دانشگاهیِ در سرتاسر کشور است که عمدتاً توسط دولت چین تأمین مالی می‌شود و برای ترویج و بهبود اشتراک در منابع کتابخانه‌ای میان کتابخانه‌های دانشگاهی چین و دیگر کتابخانه‌ها و مؤسسات اطلاعاتی گسترش می‌یابد. سیستم کتابخانه و اطلاعات دانشگاهی چین براساس یک شبکۀ با سرعت بالا، در حال انتقال از یک کتابخانۀ سنتی به یک مرکز اطلاعاتی مدرن در آموزش عالی سرزمین اصلی چین است. ابعاد پیشرفتۀ این مرکز به  سیستم کتابخانه و اطلاعات دانشگاهی چین این فرصت را می‌دهد تا به نیروی مهمی در کتابخانۀ مجازی جهانی تبدیل شود. منابعی نظیر تاریخ شفاهی، به ارزش این منبع ملی می‌افزایند.

مسائل کنونیِ موجود در فعالیت تاریخ شفاهی کتابخانه‌ای در سرزمین اصلی چین

با وجود این، در مقایسۀ کاربرد آن با کشورهای غربی، تاریخ شفاهی معاصر چین و بویژه همکاری‌های کتابخانه‌های چین، در مستندسازی صداهای انسانی به‌مثابۀ بخشی از مجموعۀ اسناد مرجع تاریخی عقب ماند. نیازی قاطع به این اقدامات در سرزمین اصلی چین وجود دارد. چن[25] براساس این رویه در کتابخانۀ دانشگاه شانتو، وضعیت حاضرِ عمل و منابع تاریخ شفاهی در کتابخانه‌های چین و نیز بعضی از موانعی را که در حال حاضر کتابخانه‌های چین در زمان اقدام به گسترش منابع تاریخ شفاهی با آن روبه‌رو می‌شوند را بررسی می‌کند. این موانع عبارتند از بی‌تجربگی در انجام تاریخ شفاهی، نظریۀ ضعیف که در هیچ تجربۀ عملی محک نخورده، نبود بودجه و فقدان کارکنان متخصصِ آموزش دیده با دانشِ فنون تاریخ شفاهی و مهارت‌های مرتبط آی تی.[xviii]

پژوهش‌های نظری ضعیف

هر چند در سال‌های اخیر تاریخ شفاهی از سوی چند کتابخانۀ چینی گردآوری شده‌است، ایدۀ معاصر تاریخ‌نگاری شفاهی، شاخۀ دانش نوینی در سرزمین اصلی چین است. این ایده در حال تجربۀ دشواری‌ها در رشد خود است و از پژوهش‌های نظری ضعیف، وضعیت رشته‌ای متزلزل و مسئولیت پرسش‌گری و سوءتفاهم صدمه می‌بیند.[xix] [xx] بنابراین، ارزش تاریخ شفاهی اغلب از سوی کسانی که هنوز ارتباط بین خدمات سنتی و فعالیت تاریخ شفاهیِ علم کتابداری را درک نکرده‌اند، مورد غفلت واقع می‌شود. بایگان‌های چینی خودشان را مسئول این خدمات نمی‌دانند. علاوه بر این، در نتیجۀ فقدان جهت‌گیری و تجربۀ دانشگاهی برای فراخوان دادن، مسائلی در مدیریت آن کتابخانه‌ها وجود دارد که برنامۀ کاریِ تاریخ شفاهی دارند و این تا حدود معینی، خصوصیات سخت‌تر برنامه‌های کاریِ تاریخ شفاهی و اسناد گردآوری‌ شده را کاهش می‌دهد.

کمبود بودجه

کتابخانه‌های عمومی و دانشگاهی معدودی که در سرزمین اصلی چین درگیر تاریخ شفاهی هستند، پروژه‌های تاریخ شفاهی کوچک‌تر را برعهده می‌گیرند. این احتمالاً به‌خاطر کمبود بودجه است. در سرزمین اصلی چین، سرمایه‌گذار اصلیِ کتابخانه‌های عمومی و دانشگاهی، دولت است. کمبود بودجه سال‌هاست که وجود دارد و مانعِ ساخت مجموعه‌های کتابخانه‌ای و منابع اطلاعاتی شده و فشار زیادی بر کتابخانه‌های چینی وارد کرده ‌است. بسیاری از کتابخانه‌ها در نواحی غربی سرزمین اصلی چین، بودجۀ کافی برای ادامۀ بقا نمی‌گیرند. بعضی از کتابخانه‌های عمومی به‌ خاطر مشکل بودجه‌ای حتی یک کتاب جدید نخریده‌اند و برای بعضی از کتابخانه‌ها حتی پرداخت دستمزد بایگان‌ها دشوار است. این کمبود بودجه مانعِ پروژه‌های تاریخ شفاهی هم شده ‌است که نیازمند مبلغ قابل توجهی بودجه برای تجهیزات ضبط صدا، تجهیزات کامپیوتری و هزینه‌های آموزشی و... است. در نواحی شرقی سرزمین اصلی چین، فقط تعداد معدودی کتابخانه وجود دارد که قادر به سرمایه‌گذاری در ]حوزۀ[ تاریخ شفاهی هستند و برنامه‌ها برای پروژه‌های تاریخ شفاهی به ‌کندی توسعه یافته‌اند.

نقصان دانش تخصصی و فنی برای حمایت از پروژه‌های تاریخ شفاهی

با وجود این واقعیت که تاریخ شفاهی ایدۀ جدیدی در کتابخانه‌های چینی است، اکثر بایگان‌ها در رابطه با دانش فنی تاریخ شفاهی نقص و کمبود عمده دارند. این ناآگاهی در نحوۀ شروع و اجرای برنامۀ تاریخ شفاهی، اغلب فرآیند برنامه را کند می‌کند. عموماً این باور وجود دارد که یک برنامه در زمانی که توسعه یافت، مدتی بسیار طولانی طول خواهد کشید و تأثیری مضر و مهلک بر خدمات عادی روزانه دارد و هیچ ربطی با ایجاد کتابخانۀ دیجیتالی ندارد. این نگاه اشتباهی است، زیرا تعداد زیادی از نهادهای مهم با مجموعه‌های تاریخ شفاهیِ با دسترسی آنلاین وجود دارند، نظیر بسیاری از مجموعه‌های غربی اسناد چینی. ضبط‌های الکترونیکی امروزه عموماً در تاریخ شفاهی به کار می‌روند و به مجموعه‌های کتابخانۀ دیجیتال اضافه شده‌اند. دلیل این ناآگاهی این است که بسیاری از بایگان‌ها چینی هیچ‌گونه مدرک علمی یا دانشگاهی ندارند و دانش‌شان قدیمی شده ‌است. هر چند آموزش تخصصی به چند طریق این وضعیت را تغییر می‌دهد، آموزشِ در دسترسِ اندکی برای کمک به بایگان‌ها وجود دارد تا مهارت‌های ایجاد و مدیریت دانش تاریخ شفاهی را کسب کنند.

نوعی استراتژی برای کمک به توسعۀ پروژه‌های تاریخ شفاهی

فعالیت تاریخ شفاهیِ کتابخانه در سرزمین اصلی چین به ‌کندی در حال توسعه است. این حوزه همچنین با چالش‌های زیادی مواجه است، نظیر استانداردسازی، همکاری، اشتراک در منابع، حمایت متخصص پشت خط، حمایت منبعی، توسعۀ پایدار و... . پیشنهادهای زیر برای کتابخانه‌های چین و برای کمک به آنها برای گسترش فعالیت تاریخ شفاهی در کتابخانه‌های چینی ممکن است مورد علاقۀ بایگان‌های دیگر کشورهای در حال توسعه و به‌طور کلی حرفۀ کتابداری باشد:

ایجاد واحد کتابخانه‌ای پروژۀ تاریخ شفاهی

زمانی‌که تعهد به تاریخ شفاهی داده می‌شود، یک بایگانِ مایل به برعهده گرفتنِ پژوهش تاریخ شفاهی باید ابتدا یک واحد اجرایی برای تاریخ شفاهی تأسیس کند، یک برنامه طرح کند و منابعی برای اجرای آن بیابد. این واحد سپس می‌تواند گردآوری در منطقه یا حوزۀ علاقۀ خود را شروع و یک پایگاه اطلاعاتی تاریخ شفاهی را برپا کند و از فناوری‌های مدرن استفاده کند.

مطالعۀ آثار بین‌المللی دربارۀ تاریخ شفاهی

هر چند حدود بیست سال پیش، پژوهشگران تاریخ چین به‌طور وسیعی دربارۀ تاریخ شفاهی پژوهش کرده‌اند، دیدگاه‌های آنها تا حدودی از پژوهشگران غربی متفاوت است و این تا حدی به ‌خاطر فقدان پژوهش دربارۀ تاریخ شفاهی در چین است. برعکس، مطالعۀ تاریخ شفاهیِ پژوهشگران غربی، بینش‌های ارزشمندی برای کسانی که در این نوع فعالیت گام برمی‌دارند، به دست می‌دهد. کارکنان مشغول در واحد تاریخ شفاهی باید از اصول ابتدایی مجموعه‌های تاریخ شفاهی نظیر محتوا و حیطه، شبکه‌های (رسانه‌ای) مورد استفاده و غیره آگاه باشند.

کتاب‌های راهنمای مفیدی برای بایگان‌ها وجود دارد که در این‌باره بحث می‌کنند. بعضی از آنها اینها هستند:

• Doing Oral History by Donald A. Ritchie (New York: Twayne Publishers, 1995)

انجام تاریخ شفاهی از دونالد ریچی، انجیل تاریخ شفاهی لقب گرفته است و کتابی ضروری برای تمام کسانی است که در این حوزه درگیرند.

• Recording Oral History: A Practical Guide for Social Scientists by Valerie Raleigh Yow, 2nd ed. (Thousand Oaks, California: Sage Publications, 2005)

ضبط تاریخ شفاهی: راهنمایی عملی برای دانشمندان اجتماعی از والری رالی یو، توصیه‌هایی مفید دربارۀ طراحی و انجام مصاحبه‌های تاریخ شفاهی دارد. همچنین شامل بحثی دربارۀ مسائل حقوقی و اخلاقی است.

• The Oral History Manual by Barbara Sommer and Mary Kay Quinlan (Walnut Creek, CA: AltaMira Press, 2002) (American Association for State and Local History Book Series)

راهنمای تاریخ شفاهی از باربارا سامر و ماری کای کویینلن (انجمن آمریکایی برای مجموعه کتاب‌های تاریخ ایالتی و محلی) نیز راهنمای بسیار مفیدی برای کمک به مورخان و بایگان‌های تاریخ شفاهی است تا برنامه‌ای را برای تاریخ شفاهی تنظیم کنند.

• The Oral History Reader by Robert Perks and Alistair Thomson (London; New York: Routledge, 1998)

کتاب راهنمای تاریخ شفاهی از رابرت پرکس و الیستار تامسون یکی از کتاب‌های مشهور در این باره است. این کتاب جامع‌ترین مجموعه مقالات ارزشمند دربارۀ این موضوع به زبان انگلیسی است.

• Judith Moyer's online guide, Step-by-Step Guide to Oral History (rev. 1998)

راهنمای آنلاین جودیت مویر با عنوان راهنمای گام‌به‌گامِ تاریخ شفاهی

http://dohistory.org/on_your_own/toolkit/oralHistory.html

این راهنما نکته‌های مفیدی دربارۀ نحوۀ انجام و نگهداری مصاحبه‌های موفق دارد.

کارکنان به آموزش مهارت‌های متعددی از جمله نحوۀ انجام مصاحبه‌ها نیاز دارند

پروژه‌های در حال توسعۀ تاریخ شفاهی می‌توانند تعهد بسیار محرکی برای هر کتابخانه باشند و به کارکنان کمک کنند تا مهارت‌های ارزشمند را برای ایجاد منابع دیجیتال کسب کنند. پروژه‌های تاریخ شفاهی برای موفق بودن نیازمند کارکنان آموزش دیده‌اند. در جایی که هیچ فرصتی برای آموزش رسمی وجود ندارد، کتابخانه‌ها باید فرصت‌های خودشان را بویژه برای متخصصان جوان فراهم کنند، آنها را برای ارتباط با کتابخانه‌های بین‌المللی و انجمن‌های علمیِ مرتبط تشویق کنند، افراد با استعداد را به خارج بفرستند تا از تجارب موفق کتابخانه‌های دیگر درس بگیرند و برای کسب دانش فنی و مدیریتی، مدتی را در کنار آنها کار کنند.

یک بایگان تاریخ شفاهی باید در بسیاری از مهارت‌ها و از نظر دانشی تبحر داشته باشد تا از ملزومات این وظیفۀ چالش‌انگیز برخوردار شود. این مهارت‌ها و دانش‌ها از این قرارند: مهارت‌های کامپیوتری، دانش نظریه و عمل تاریخ شفاهی، توانایی گردآوری، مدیریت، نگهداری و فراهم ساختن دسترسی به اسناد به تمام قالب‌ها و مهارت‌های بالای ارتباطی برای هماهنگ کردن روابط انسانی و عمومی.

تلاش برای گسترش منابع بودجه‌ای

بودجه‌های کافی، شرط مهمی برای تاریخ شفاهی هستند. تاریخ شفاهی عمل پرهزینه‌ای است. اما، علاوه بر جست‌وجوی بودجه از سازمان‌های متعدد دولتی، کتابخانه‌ها نیز باید در برقراری روابط با شرکت‌های مختلف خصوصی فعال باشند و برای دریافت کمک‌ها، هر فرصتی را دنبال کنند. در اینجا ادارۀ مجموعۀ خاص کائوشانِ دانشگاه شانتو در گوانگ‌دونگ نمونۀ خوبی است. ادارۀ مجموعۀ خاص کائوشان، با پیشنهاد برای تبدیل کردنِ پروژۀ تاریخ شفاهی‌شان به بخشی از منابع سیستم کتابخانه و اطلاعات دانشگاهی چین که در بالا به آن اشاره شد، مقداری بودجه از سیستم کتابخانه و اطلاعات دانشگاهی چین برای حمایت از پروژۀ تاریخ شفاهی خود دریافت کرد و ساختار نظام خودشان را از طریق همکاری با  سیستم کتابخانه و اطلاعات دانشگاهی چین  بهبود بخشیده‌اند.

یک برنامۀ ملی به خوبی پژوهش شده و استانداردهای ملی لازم است

در میان پروژه‌های تاریخ شفاهی که توسط مؤسسات و کتابخانه‌های سرزمین اصلی انجام شده‌اند، پایگاه‌های دانشی و اطلاعاتی تاریخ شفاهی ارزشمندی از انواع متعدد وجود دارند، اما همۀ آنها از یکدیگر جدا و بیگانه‌اند. مؤسسات متفاوت، سیستم‌ها و معیارهای متفاوتی می‌پذیرند و معیارهای ملیِ مورد توافقی برای توسعۀ تاریخ شفاهی در سرزمین اصلی چین وجود ندارد. معیارهایی که برای کیفیت و حمایت از همکاری بین کتابخانه‌ها حیاتی‌اند. برای هر پروژۀ کتابخانه‌ای خاص، نه فقط یک برنامۀ با دقت پژوهش شده و به‌خوبی اندیشیده شده آن‌گونه که چِن توصیه کرده‌است لازم است، یک برنامۀ ملی نیز ضرورت دارد.[xxi]

برنامه‌ای ملی که حوزه‌های کلیدیِ فرهنگ و تاریخ چین را شناسایی می‌کند تا با پروژه‌های مشارکتیِ تاریخ شفاهی پوشش داده شود، باید مورد توافق ملی باشد. بعضی از حوزه‌های کلیدی که برجسته‌اند و به همان اندازه مستلزم توجه، عبارتند از فقر روستایی، مهاجرت شهری، الگوهای در حال تغییر زندگی شهری، و تأثیر ایجاد زیرساخت جدید شهری. از آنجایی‌که خیابان‌های قدیمی شهرهای چینی برای نوسازی تأسیسات شهری از بین می‌‌روند، ضبط مسیر‌های قدیمی، و حفظ میزانی از دانش فرهنگ چینی اهمیت دارد. بایگان وظیفۀ گردآوری اطلاعات از مردم و شهروندان معاصر دارد تا فرهنگ کشور و جامعۀ خود را ثبت کند.

خاطرات دربارۀ وقایع مهم سیاسی و شخصیت‌های معروف تاریخی نیز موضوعات تاریخی مهمی در پژوهش تاریخ هستند. افراد مسن‌تر در وقایع تاریخی سهیم هستند. تجربۀ آنها به تاریخ، ظاهری واقعی و صورتی انسانی‌تر می‌دهد. این به نسل‌های بعدی کمک می‌کند تا زندگی روزمرۀ چیزی را که امروز دوره‌های تاریخی هستند بفهمند. تا زمانی‌که این افراد کهنسال زنده هستند، مصاحبه و گفت‌وگو با آنها بسیار مهم و ضروری است.

دیگر موضوعات تاریخی در چین معاصر که در حال حاضر مورد کاوش و پژوهش مورخان شفاهی است - هر چند این ظرفیت وجود دارد که ماجراهای بسیار بیشتری ضبط شود‌ - عبارتند از جنگ چین و ژاپن و انقلاب فرهنگی کبیر که از 1966 تا 1976 اتفاق افتاد. این موضوعات همچنین باید بخش مرکزی گردآوری اسناد تاریخ شفاهی ملی را تشکیل دهند. علاوه ‌بر ‌این، جشنواره‌ها و رویدادهای سنتی که در آنها مردم محلی می‌توانند هویت خودشان را در شهرها تقویت کنند، بینش‌های فوق‌العاده گرانبهایی برای تاریخ و فرهنگ محلی به دست می‌دهند. این یک سنت شفاهیِ پاینده و میراث فرهنگ معنوی را تشویق می‌کند. میراثی که در ترویج حفظ سنت‌ها و آداب منحصربه‌فردی که تاریخ و فرهنگ متمایز یک منطقه را شکل می‌دهند، نقش مهمی ایفا می‌کند.

نتیجه‌گیری

تاریخ‌نگاری شفاهی مدرنِ مبتنی بر بستر کتابخانه‌ها، شاخۀ جدیدی از دانش در سرزمین اصلی چین بوده، ارتباطات بین‌المللی دارد و سطح فزاینده‌ای از پیچیدگی روش‌شناختی و نظری را نشان می‌دهد. این تاریخ شفاهی که ضبط می‌شود، میراث گرانبهایی در این منطقۀ قومی است. سهم علم کتابداری در حفظ تاریخ شفاهی، در اسناد و دیگر رسانه‌ها، خدمتی بی‌نظیر است که هرچه بیشتر و بیشتر از سوی بایگان‌های چینی به آن پرداخته می‌شود. اما دستاورد کتابخانه‌های خارجی در سرزمین اصلی چین به‌طور کامل به کار نمی‌رود. کشوری که تاریخ شفاهی در آن در دوران طفولیت خود است و به‌خاطر ناآگاهی نسبت به تاریخ شفاهی، هنوز مشکلاتی وجود دارد.

بنابراین، نحوۀ پیاده‌سازی و اجرای تاریخ شفاهی در بستر خاص چین، موضوعی حیاتی برای بایگان‌های چینی است. این مسئله خدمتی همانند توسعۀ گردآوری، خدمات خواننده و خدمات مرسوم خواننده نیست و با حد و مرزهای حرفۀ متعارف کتابداری، آن‌گونه که عموماً در چین فهمیده می‌شود، سازگار نیست. با این حال، برای بایگان‌های هر ناحیه، افزایش آگاهی نسبت به اهمیت حفظ و گسترش ادبیات، فرهنگ و تاریخ شفاهی محلی اهمیت بالایی برای استفادۀ بهتر از گذشته و آیندۀ فرهنگی و اقتصادی این منطقه دارد. برای دست‌یافتن به این هدف، بایگان‌ها باید مهارت‌های‌شان را ارتقا دهند و نقش‌شان را در نجات و حفظ فرهنگ قومی محلی در چارچوب ملی که معیارها و اصول راهنما را تنظیم می‌کند، ایفا کنند.

در واقع، این واقعیت که کار میدانی فقط با تمرین و انجام آن است که آموخته می‌شود، یک دلیل برای چرایی اهمیت تاریخ شفاهی است. پژوهشگران و دانشوران مجرب، نظیر مشتاقان و تازه‌کاران محلی، در همایش‌های مشترک یکدیگر را دیده‌اند و همواره چیزی را برای یادگیری از هم داشته‌اند. با تلاش‌های منظم تمام بایگان‌های چینی، پس از این‌که تاریخ شفاهی چند سال در کتابخانه‌ها ایجاد و حفظ شد، تأثیر مهمی بر علم کتابداری در سرزمین اصلی چین خواهد داشت. استفادۀ کامل از این منابع تاریخی و فرهنگی، به استفاده از علائق مردم چین، تقویت منزلت تاریخ و فرهنگ محلی، تقویت روابط جهانی و ترویج درک و فهم بهتر از فرهنگ چینی کمک خواهد کرد. کتابخانه‌های چینی باید اقدامات مؤثر و فعالانه‌ای را برای حفاظت و پژوهش دربارۀ این تاریخ شفاهی محلی در پیش گیرند.

یادداشت‌ها و منابع: